Οι σεισμικές έρευνες που παρανόμως πραγματοποιεί αυτές τις ημέρες το ειδικό τουρκικό σκάφος “Μπαρμπαρός” νοτίως της Κύπρου παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά δεν δημιουργούν ουσιαστικό τετελεσμένο. Ούτε στην πραγματικότητα προωθούν την τουρκική αξίωση για μοίρασμα του ενεργειακού πλούτου που έχει ανακαλυφθεί και θα ανακαλυφθεί στην κυπριακή ΑΟΖ. Η κίνηση που εκτόξευσε τη θερμοκρασία και προκαλεί δικαιολογημένη ανησυχία είναι η επίσημη ανακοίνωση για τουρκική γεώτρηση εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Γράφει ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΛΥΓΕΡΟΣ
Η νευρικότητα της Τουρκίας προκύπτει από το γεγονός ότι βλέπει πως μένει εκτός και από το ενεργειακό και από το γεωστρατηγικό παίγνιο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο Ερντογάν δεν θέλει να εδραιωθεί η άποψη διεθνώς πως η Κυπριακή Δημοκρατία ασκεί το κυριαρχικό δικαίωμά της να εκμεταλλευθεί τα όποια κοιτάσματα στην ΑΟΖ της και μάλιστα στο τμήμα που αντιστοιχεί στην ελεύθερη Κύπρο. Από την άλλη πλευρά, όμως, έχει περιέλθει σε αδιέξοδο. Οι επιδείξεις ισχύος με αεροναυτικές ασκήσεις, με την έκδοση Navtex για τη δέσμευση μεγάλων θαλάσσιων περιοχών νοτίως της Κύπρου, με τις σεισμικές έρευνες του “Μπαρμπαρός” και με τις επανειλημμένες απειλές δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα.
Το μόνο που θα έφερνε αποτέλεσμα είναι η χρήση ναυτικών μονάδων με σκοπό να εμποδίσει τις προγραμματισμένες γεωτρήσεις. Στις αρχές του 2018, μάλιστα, το έπραξε, εμποδίζοντας προγραμματισμένη γεώτρηση της ΕΝΙ στο οικόπεδο 3. Το έπραξε, επειδή η Ιταλία ήταν αδύναμη να προστατεύσει τα συμφέροντα της πετρελαϊκής εταιρείας της. Δεν το τόλμησε, όμως, με τις γεωτρήσεις της γαλλικής Total και της αμερικανικής ExxonMobil.
Με άλλα λόγια, δεν μπόρεσε να κάνει πράξη την επίσημη δήλωσή της, που περιέχεται σε παλαιότερη επιστολή της Άγκυρας προς τη Γραμματεία του ΟΗΕ. Δηλαδή, ότι δεν θα επιτρέψει σε ξένες εταιρείες να πραγματοποιήσουν μη εξουσιοδοτημένες έρευνες υδρογονανθράκων και δραστηριότητες εξόρυξης σ’ αυτό που η ίδια θεωρεί τουρκική υφαλοκρηπίδα.
Η Τουρκία ετοιμάζει τετελεσμένο
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία έχει περιέλθει σε αδιέξοδο. Από τη στιγμή που δεν έχει αποτελεσματική κρατική προστασία, η ΕΝΙ αργά ή γρήγορα θα αναζητήσει προστασία από τη Γαλλία ή τις ΗΠΑ, συνεταιριζόμενη αντιστοίχως με την Total ή την ExxonMobil. Όπως έχουμε από το 2017 γράψει σ’ αυτή την ιστοσελίδα, για να βγουν από το αδιέξοδό τους, οι Τούρκοι σχεδιάζουν την πραγματοποίηση γεώτρησης κατά πάσα πιθανότητα σε μη αδειοδοτημένο οικόπεδο της κυπριακής ΑΟΖ, προκειμένου να αποφύγουν έμπρακτες Δυτικές αντιδράσεις.
Επειδή, όμως, καμία μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία δεν δέχθηκε να συμπράξει σε μία τόσο κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου, αγόρασαν αρχικά ένα πλωτό γεωτρύπανο και στη συνέχεια δεύτερο με σκοπό να το εγκαταστήσουν εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Με άλλα λόγια, αφού δεν μπορούν να εμποδίσουν τις γεωτρήσεις της ExxonMobil και της Total, οι Τούρκοι σκοπεύουν να δημιουργήσουν πραγματικό τετελεσμένο. Αυτό ετοιμάζονται να πράξουν το επόμενο διάστημα και το ανακοινώνουν.
Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να εμποδίσει με στρατιωτικά μέσα την τουρκική αυθαιρεσία. Ούτε μπορεί να υπολογίζει σε αποτελεσματική παρέμβαση Δυτικών δυνάμεων. Αυτές θα προστατεύσουν μόνο τα συμφέροντα των εταιρειών τους. Γι’ αυτό και η Λευκωσία έπρεπε να είχε ήδη παραχωρήσει δικαιωμάτων εκμετάλλευσης σε εταιρείες, όπως η ExxonMobil και Total, και για τα μη αδειοδοτημένα θαλάσσια οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ.
Πριν είναι αργά
Εάν οι Τούρκοι πραγματοποιήσουν γεώτρηση και δημιουργήσουν τετελεσμένο, είναι πολύ πιθανόν ακόμα και εταιρείες όπως η ExxonMobil και η Total να μην ενδιαφερθούν για την απόκτηση δικαιωμάτων. Ο λόγος είναι απλός: θα πρέπει αυτές να υποχρεώσουν την Άγκυρα να εγκαταλείψει τη γεώτρησή της, δηλαδή θα πρέπει Ουάσιγκτον και Παρίσι να κινηθούν δραστικά εναντίον της Τουρκίας, πράγμα αμφίβολο. Είναι πολύ διαφορετικό οι Τούρκοι να κάνουν πρώτοι την εχθρική κίνηση και να πραγματοποιήσουν γεώτρηση σε οικόπεδο που έχει παραχωρηθεί στην ExxonMobil ή στην Total, από το να πρέπει να αναληφθεί δράση για την έξωση των Τούρκων από γεώτρηση που έχουν ήδη πραγματοποιήσει.
Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, η Άγκυρα δεν είχε άλλη επιλογή, εκτός και εάν το υποχωρούσε, με καταστροφικές συνέπειες για το γόητρο και την εξωτερική πολιτική της. Δικαιολογημένα θεωρεί πως όσο επιβεβαιώνονται οι εκτιμήσεις πως νοτίως της Μεγαλονήσου υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα, η Κυπριακή Δημοκρατία σταδιακά αλλά σταθερά,εντάσσεται στον ενεργειακό χάρτη και μετατρέπεται σε σημαντικό παίκτη.
Το γεγονός αυτό θα έχει δύο συνέπειες: Πρώτον, θα αναβαθμίσει δραστικά τη γεωοικονομική και κατ’ επέκτασιν και τη γεωπολιτική θέση της, με αποτέλεσμα να την καταστήσει πολύ λιγότερο ευάλωτη στις τουρκικές πιέσεις. Δεύτερον, θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της Λευκωσίας στις συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού.
Καλά τα διαβήματα, αλλά…
Για να αποτρέψει ακριβώς μία τέτοια εξέλιξη, η Άγκυρα είχε καταφύγει στην έμμεση απειλή άσκησης στρατιωτικής βίας. Η προσπάθειά της, όμως, να τορπιλίσει τις συμφωνίες της Λευκωσίας με τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες και να “γκριζάρει” την κυπριακή ΑΟΖ έπεσε στο κενό. Από τη στιγμή που η Λευκωσία κατάφερε και ενέπλεξε πετρελαϊκές εταιρείες-κολοσσούς, ο Ερντογάν έχει απέναντί του κι αυτές τις εταιρείες και τα κράτη που βρίσκονται πίσω τους. Λόγω, μάλιστα, και των σχεδόν εχθρικών αμερικανοτουρκικών σχέσεων, συνειδητοποίησε πως δεν είχε περιθώρια για τον τσαμπουκά που χρησιμοποίησε στην περίπτωση της ΕΝΙ.
Δεν είναι ακόμα σαφές εάν το τουρκικό γεωτρύπανο είναι επιχειρησιακά έτοιμο να φτάσει σε κοίτασμα και να εξασφαλίσει τη διοχέτευση του φυσικού αερίου, εάν βρει κοίτασμα. Στο πολιτικό επίπεδο, όμως, η Άγκυρα θα έχει επιτύχει τον στόχο της. Θα έχει δηλώσει εμπράκτως τον παρόν της, υποχρεώνοντας όλους τους παίκτες να το λάβουν υπόψη τους. Δεδομένης της αμυντικής αδυναμίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και της αδυναμίας της Ελλάδας να εμποδίσει αυτή με ναυτικές μονάδες μία τουρκική γεώτρηση, η Λευκωσία δεν έχει πολλές επιλογές.
Καλά τα διαβήματα και οι εκκλήσεις προς την ΕΕ και προς τις ΗΠΑ, αλλά η μόνη αποτελεσματική επιλογή -όπως προανέφερα- είναι να προκηρυχθεί έστω και τώρα διαγωνισμός για την παραχώρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης στα οικόπεδα, για τα οποία δεν έχουν ακόμα δοθεί άδειες εκμετάλλευσης. Είναι προφανές, μάλιστα, πως θα πρέπει με κάποιον τρόπο να επιλεγούν εταιρείες-κολοσσοί, όπως η ExxonMobil και η Total, που έχουν πίσω τους ισχυρά κράτη, ικανά να κρατήσουν την Τουρκία μακριά από τις γεωτρήσεις.
Προφανώς, μία τέτοια κίνηση από την πλευρά της Λευκωσίας δεν θα της εξασφαλίσει τα μέγιστα κέρδη. Προφανώς, οι μεγάλες εταιρείες θα εκμεταλλευθούν την πίεση-ανάγκη της Κυπριακής Δημοκρατίας για να εξασφαλίσουν τους καλύτερους δυνατούς όρους για τον εαυτό τους. Αυτό, ωστόσο, είναι αναγκαίο τίμημα που καλείται να πληρώσει η Κυπριακή Δημοκρατία για να διασφαλίσει τα κυριαρχικά δικαιώματά της, που για προφανείς λόγους δεν μπορεί να διασφαλίσει με στρατιωτικά μέσα.
