Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις αυτή την περίοδο θυμίζουν το ανέκδοτο του Χότζα: Τούρκος πολίτης διαμαρτυρήθηκε στον τοπικό διοικητή ότι δεν χωρά στο σπίτι του η πολυμελής οικογένειά του. Ο διοικητής διέταξε να προσθέσουν στο σπίτι του διαμαρτυρόμενου και έναν γάιδαρο. Η κατάσταση έγινε αφόρητη. Μετά από είκοσι μέρες ο διοικητής διέταξε να βγάλουν τον γάιδαρο από το σπίτι και ο Τούρκος πολίτης και η οικογένειά του ένιωσαν τέτοια ανακούφιση που ευχαρίστησαν τον διοικητή. Η κατάσταση, όμως, παρέμεινε η προτεραία.
Τις ελληνοτουρκικές σχέσεις επιβάρυνε το τελευταίο διάστημα η σύλληψη και φυλάκιση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών και η νευρικότητα με την οποία αντιμετώπιζε η Άγκυρα τις διμερείς σχέσεις λόγω των πολλών ανοικτών μετώπων της.
Η επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων και η οικονομική κρίση προσγείωσαν τον Ερντογάν από την αλαζονεία που τον είχε καταλάβει. Αντιλήφθηκε ότι τα πράγματα μπορεί να μην εξελιχθούν γραμμικά γι αυτόν. Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις δεν θα διακοπούν, ίσως να μην φθάσουν σε άλλα άκρα, αλλά για την Τουρκία η επιστροφή στις αγκάλες της Δύσης δεν θα επαναφέρει την προτεραία κατάσταση.
Κάθε φορά που δημιουργείται –ή επιχειρείται να δημιουργηθεί– ένα κενό, καλύπτεται από νέες ισορροπίες. Και οι τουρκικές ιδιοτροπίες οδήγησαν στην επιτάχυνση και ισχυρή υποστήριξη των δύο τριμερών διαβουλεύσεων (Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου), κατά τρόπο που πλέον δεν αναιρείται.
Αυτό δεν σημαίνει πως η Τουρκία είναι ξεγραμμένη. Σημαίνει, όμως, πως η Δύση –και κυρίως οι ΗΠΑ– δεν μπορούν να διατηρούν την πολιτική τους στην κρίσιμη αυτή περιοχή υπό την αίρεση των τουρκικών διαθέσεων.
Διαμορφώνεται, λοιπόν, ένα νέο status που έχει τον Ερντογάν απομονωμένο και πιεζόμενο. Η αγωνία του Ερντογάν και της χώρας του έχει δύο άξονες: το Κουρδικό και τη συμμετοχή στην εξόρυξη των υδρογονανθράκων της περιοχής. Και αυτοί οι υδρογονάνθρακες βρίσκονται στην κυπριακή ΑΟΖ.
Το πικρό ποτήρι του Κουρδικού η Τουρκία θα το πιει, αργά ή γρήγορα. Συμμετοχή στους υδρογονάνθρακες θα της επιτραπεί από ισχυρούς διεθνείς παράγοντες μόνο αν δεχθεί λύση στο Κυπριακό, και φυσικά μέσω των Τουρκοκυπρίων. Και το ερώτημα εδώ είναι «ποια λύση;».
Οι συνομιλίες την τελευταία φορά που διεκόπησαν είχαν φθάσει σε κρίσιμο σημείο: Τις εγγυήσεις και την ασφάλεια. Αν δηλαδή θα συνεχίσουν οι τρεις χώρες (Ελλάδα - Τουρκία - Μεγάλη Βρετανία) να είναι εγγυήτριες δυνάμεις, και αν θα συνεχίσει να υπάρχει τουρκικός στρατός στο νησί. Τα θέματα αυτά θα συζητηθούν και στη σημερινή συνάντηση των υπουργών εξωτερικών των τριών χωρών, και φυσικά κατά την επανάληψη των συνομιλιών οι οποίες δρομολογούνται.
Αυτό είναι το ένα από τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν τις σχέσεις των δύο χωρών, και γι’ αυτό δεν ανακοινώθηκε, επί της ουσίας, τίποτε που να συζητήθηκε στη χθεσινή συνάντηση των δύο ηγετών.
Το άλλο θέμα είναι η συνεχιζόμενη παραβίαση του διεθνούς δικαίου από την Τουρκία. Ώρες πριν από τη συνάντηση η Άγκυρα ανακοίνωσε τη δέσμευση περιοχών στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο για ασκήσεις. Η χρονική συγκυρία της ανακοίνωσης δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη. Οι περιοχές αυτές συμπίπτουν, μονίμως, με τις τουρκικές επιδιώξεις: διαχωρισμός του Αιγαίου στον 25ο μεσημβρινό και αμφισβήτηση της επήρειας του Καστελόριζου στην ελληνική ΑΟΖ. Αν δείτε τους χάρτες των περιοχών που δεσμεύτηκαν, θα διαπιστώσετε ότι βρίσκονται στα κρίσιμα αυτά σημεία.
Βεβαίως, ούτε και στο θέμα αυτό υπήρξε κάποια συζήτηση. Δεν αναμενόταν, άλλωστε.
Οι κυβερνητικές πηγές χαρακτήρισαν θετικό το κλίμα των συνομιλιών και αυτό θυμίζει το ανέκδοτο του Χότζα, όπως περιγράφηκε στην αρχή. Στην ένταση που είχαν φθάσει οι διμερείς σχέσεις με τη σύλληψη των δύο στρατιωτικών και τις προκλητικές ενέργειες και δηλώσεις Τούρκων επισήμων, το γεγονός ότι βρίσκονται και συζητούν οι δύο ηγέτες και αναζητούν τρόπους αποκλιμάκωσης της έντασης είναι θετικό. Αλλά, ουσιαστικά, επαναφέρονται μέτρα τα οποία ίσχυαν και πριν την ένταση της κρίσης.
Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν παρέλειψε να θέσει το θέμα των μουφτειών, το οποίο με δύο λόγια έχει ως εξής: Η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί να αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις μουφτείες με ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό. Δίνει το δικαίωμα εκλογής των μουφτήδων (λάθος) αλλά εισάγει ευρωπαϊκούς δικονομικούς κανόνες στη λειτουργία τους. Η μειονότητα θα υπάγεται στον φυσικό δικαστή, αλλά αν το επιθυμούν τα δύο μέρη θα προσέρχονται στον μουφτή για εφαρμογή της Σαρίας. Ρύθμιση σωστή, στην οποία με επίσημη ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ διαφωνεί η Άγκυρα. Θέλει καθολική ψηφοφορία για εκλογή μουφτή με τις αρμοδιότητες που είχε ως σήμερα. Κανέναν κοσμικό εκσυγχρονισμό.
Εν ολίγοις, κατά τη συνάντηση επαναλήφθηκαν τα τετριμμένα τα οποία δεν θεωρούνταν, φαίνεται, δεδομένα μετά την ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών.
Κατά τα άλλα, και ασκήσεις εξήγγειλε η Άγκυρα, όπως περιγράφηκε παραπάνω, και ανακοινώθηκε η απόφαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας ότι η Τουρκία θα υπερασπίσει με κάθε μέσον τα δικαιώματά της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Και αυτό είναι αντιληπτό τι σημαίνει.
Η Τουρκία είναι σαφής στο τι θέλει και πώς θα το επιδιώξει. Η καλλιέργεια ελληνικών ψευδαισθήσεων είναι ανεπίτρεπτη.
