«Καὶ μηδὲ τοῦτο δύνασθαι μαθεῖν, ὅτι δεῖ τοὺς ὀρθῶς πολέμῳ χρωμένους οὐκ ἀκολουθεῖν τοῖς πράγμασιν, ἀλλ᾽ αὐτοὺς ἔμπροσθεν εἶναι τῶν πραγμάτων..» (Κι ούτε αυτό να μην μπορούμε να μάθουμε, ότι εκείνοι που διεξάγουν ορθώς τον πόλεμο, δεν ακολουθούν τα πράγματα, αλλά προπορεύονται των πραγμάτων). Δημοσθένους Α΄ Φιλιππικός 4, 39.
Γράφει ο Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος
Δημοσιογράφος-Αμυντικός αναλυτής
Δημοσιογράφος-Αμυντικός αναλυτής
Ένα από τα πιο σημαντικά κλειδιά για την κατανόηση της τουρκικής γεωστρατηγικής (σ.σ. που εκπορεύεται και υπαγορεύεται από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) αποτελεί η γεωγραφία, η οποία συνιστά καθοριστικό παράγοντα για την κατανόηση των διεθνών σχέσεων.
Μαζί με την ιστορία συγκροτούν ένα αμφίστομο ξίφος εξαιρετικά αιχμηρό για όσους γνωρίζουν και τολμούν να το σύρουν με σκοπό την επίτευξη των εθνικών στόχων.
Ο Ερντογάν είναι ένας από αυτούς τους επιδέξιους χειριστές, καθώς χάρη στην αρχική προστασία και στη συνέχεια την ανοχή της Δύσεως, του δόθηκε ικανός χρόνος ώστε να εκπαιδευθεί στον πολύπλοκο χειρισμό αυτού του διαχρονικού όπλου και να δοκιμάσει νέες τακτικές.
Συνδυάζοντας έξυπνα μα αποφασιστικά απολυταρχικά και δημοκρατικά στοιχεία κατάφερε να κερδίσει τον απαιτούμενο χρόνο (2003-2018) προκειμένου να θέσει σε λειτουργία την αφύπνιση της τουρκικής στρατηγικής υπερηφανείας.
Σήμερα, ιστορικά γεγονότα όπως η Μάχη στο Μάντζικερτ (1071) και η Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως (1453) χρησιμοποιούνται από τον Τούρκο πρόεδρο και τους εκφραστές της νέο-οθωμανικής πολιτικής για την αποδεικτική θεμελίωση της χιλιετούς ιστορικής ενδόξου παρουσίας των Τούρκων στην Ανατολία αλλά και για να αιτιολογήσουν το μεγαλείο των γαζήδων (μουσουλμάνων ιεροπολεμιστών), καθώς Τουρκισμός και Ισλάμ συμπορεύονταν στις κατακτήσεις.
Ο Ερντογάν δείχνει να αισθάνεται γαζής όπως ήταν ο Σελτζούκος σουλτάνος Αλπ Αρσλάν, ο Οθωμανός Μωάμεθ ο Πορθητής, έναν τίτλο τον οποίο απέδωσαν και στον Μουσταφά Κεμάλ. Υπάρχει όμως χώρος για έναν γαζή στον 21ο αιώνα; Πριν απαντήσουμε είναι χρήσιμο να προβούμε και σε άλλες παρατηρήσεις.
Ο Ναπολέων επεσήμανε ότι για να κατανοήσεις την πολιτική ενός κράτους πρέπει να μελετηθεί πρώτα η γεωγραφία του. Είναι πρόδηλον ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν ο Ερντογάν έχει μελετήσει τον Γάλλο αυτοκράτορα, όπως δεν είμαστε σε θέση να θεωρήσουμε ότι έχει ξεφυλλίσει κάποια τουρκική μετάφραση του Θουκυδίδου.
Ωστόσο, οι αποφάσεις που έχει λάβει δείχνουν να υπακούουν σε μια αρχή ντετερμινισμού, ο οποίος συνδέεται ευθέως με τη γεωγραφία της χώρας του, την οποία εργαλειοποιεί προς όφελος του οράματός του.
Είναι σαφές ότι η γεωγραφία δεν προκαθορίζει τις εξελίξεις, αλλά όταν συνδυαστεί με τον ανθρώπινο παράγοντα, στην συγκεκριμένη περίπτωση τον ηγέτη δρώντα, ο οποίος τυγχάνει να αισθάνεται «γαζής και εκλεκτός», ακόμη και εκφραστής του μεταφυσικού ισλαμικού πεπρωμένου, τότε μάλλον βρισκόμαστε ενώπιον ενός πάρα πολύ σοβαρού προβλήματος, με αποσταθεροποιητικές προεκτάσεις.
Όμως οι ενέργειες του θεοσεβούμενου Τούρκου προέδρου δεν αποτελούν απλώς ένα είδος führerbefehl (σ.σ. Κατευθείαν εντολή του φύρερ, βλ. Αδόλφος Χίτλερ) αλλά συνιστούν το τελικό στάδιο εθνικής γεωστρατηγικής, απόρροια σειράς μελετών και αναλύσεων μιας κλειστής ομάδος στενών επιτελών, οι οποίοι συγκροτούν το ανώτατο επίπεδο διοικήσεως και λήψεως αποφάσεων και εμφορούνται με κοινές αρχές και ιδανικά.
Η έμπειρη ομάδα πλαισιώνεται από στρατιωτικούς, διπλωμάτες, μαζί με άλλους ειδικούς και μη επιστήμονες, οι οποίοι έχουν καθήκον την υλοποίηση του μείζονος γεωπολιτικού εύρους, οράματος Ερντογάν, το οποίο εδράζεται:
α) Στις ιστορικο-γεωγραφικές προτάσεις και υποκειμενικές βεβαιότητες του Αχμέτ Νταβούτογλου,
β) στο πολιτικο-θρησκευτικό δόγμα των Αδελφών Μουσουλμάνων (σ.σ. Για πρώτη φορά φέτος στην NDAA για το 2019 η οργάνωση χαρακτηρίζεται εχθρική προς τα συμφέροντα των ΗΠΑ),
γ) στην αναβίωση του «ορθού» πλην όμως απολεσθέντος οθωμανικού δρόμου, επιδιορθώνοντας τα καταστροφικά λάθη της περιόδου του εμβληματικού σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ (1876-1909), ο οποίος αποτελεί προσωπικό ίνδαλμα του Ερντογάν και
δ) στην επαναφορά του τουρκοκεντρικού χαλιφατικού οράματος ως εργαλείο συσπειρώσεως Αράβων και μη μουσουλμάνων σε μια συμμαχία με τελικό πανισλαμικό στόχο την ανάκτηση του Κουντούς (Ιερουσαλήμ).
Οι επιτελείς του Τούρκου προέδρου γνωρίζουν αρίστως πόσο σημαντικός είναι και τι συνέπειες μπορεί να επιφέρει για την αγγλοσαξονική Δύση ο έλεγχος του κρηπιδώματος (σ.σ. Rimland κατά τον Nicholas Spykman), όπως πιθανότατα και την ρήση του Sir Halford Mackinder ότι «κάθε αιώνας έχει τη δική του γεωγραφική οπτική γωνία».
Τα πύρινα και εξόχως στοχευμένα αντιδυτικά άρθρα του διευθυντού της Yeni Safak, Ιμπραήμ Καραγκιούλ, απλώς αντικατοπτρίζουν τη δυναμική της συγκροτημένης πλέον νέο-οθωμανικής πανισλαμικής διανοήσεως με στόχο την παροχή κατευθύνσεων στην κοινή γνώμη και τους εγχώριους διαμορφωτές αυτής.
Τα επιχειρήματα που προβάλλονται δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με όρους χλευασμού αλλά αντιθέτως να μελετώνται με σκοπό την εξαγωγή πολυεπίπεδων συμπερασμάτων. Είναι πολύ χρήσιμο να γνωρίζεις όλες τις πτυχές της σκέψεως παραγωγής ιδεολογίας, στρατηγικής και δόγματος του αντιπάλου.
Ένα από τα δόγματα της καινοφανούς τουρκικής γεωστρατηγικής ωστόσο δεν επιτρέπει παρανοήσεις καθώς η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα – όπως την οραματίζονται οι παροικούντες την Άγκυρα – εκφράζεται με ντετερμινιστικό τρόπο: «Οι δυτικοί θα οπισθοχωρήσουν, οι ανατολικοί θα ανακάμψουν, η Τουρκία θα ισχυροποιηθεί και οι διενέξεις θα ενταθούν».
Εξίσου σαφής είναι και η υποταγή της στρατιωτικής ισχύος σε μια μεταφυσική θρησκευτική αποστολή όπως εκφράστηκε με την περίφημη δήλωση του πρώην Αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων Χουλουσί Ακάρ (σ.σ. Νυν υπουργού Εθνικής Αμύνης) ότι: «Ο εθνικός μας στρατός ανήκει στον οίκο του προφήτου…».
Η συσχέτιση όλων των προαναφερομένων παραμέτρων – σε ένα όσο το δυνατόν ευσύνοπτο άρθρο – εκτιμάται ότι μπορεί να μας δώσει συγκεκριμένες ενδείξεις και αποδείξεις αναφορικώς με την νέο-οθωμανική γεωστρατηγική που φέρει την σφραγίδα του Ερντογάν και στο που αποσκοπεί, με μερικές χρήσιμες προσθήκες και συγκεκριμένα:
Α) Η σύμπηξη συμμαχίας / ειδικής σχέσεως με το Ιράν προηγείται εκείνης με την Ρωσία, καθώς το κουρδικό αποτελεί κοινή απειλή για τους δύο αυτούς ιστορικούς γεωστρατηγικούς αντιπάλους.
Τεχεράνη και Άγκυρα στενά συνδεδεμένες αμφότερες εξαιτίας της δεσμευτικής τελέσεως καθηκόντων ακριτών από τις ΗΠΑ στο πλαίσιο του Rimland (σ.σ. Κρηπίδωμα, από το οποίο απεσχίσθη το Ιράν το 1979) επανακαθορίζουν πλέον τις σχέσεις τους με βάση τα εθνικά τους συμφέροντα και την εθνική τους γεωστρατηγική ίσως και σε επίπεδο οριοθετήσεως ζωνών επιρροής μεταξύ τους όπως έχει διαφανεί στην Συρία αλλά και στο Ιράκ (βλ. Σύμφωνο Σαανταμπάντ το 1937).
Η νέα ιστορικής εκτιμάται σημασίας προσπάθεια «εγκαρδίου συνεννοήσεως» μεταξύ των δύο χωρών πραγματοποιείται με την πρωτοβουλία Ερντογάν – Αδελφών Μουσουλμάνων στο πλαίσιο ενός πολιτικο-θρησκευτικού συγκερασμού / υπερβάσεως των διαφορών με τελικό στόχο την σύμπηξη ενός σουνιτο-σιιτικού μετώπου.
Αυτό το μοντέλο «συνθήκης» προωθείται και ήδη συμπεριλαμβάνει το Κατάρ, το strong>Πακιστάν, ενώ στοχεύει υπονομευτικά το παρών καθεστώς της Αιγύπτου.
Β) Η Ρωσία αξιοποιεί περισσότερο από ποτέ την ιστορικο-γεωγραφική προσέγγιση με την Τουρκία αναβαθμίζοντάς την σε αναγκαιότητα, καθώς αυτό που δεν επετεύχθη μεταξύ Λένιν και Κεμάλ (σ.σ. Είχε προηγηθεί η ανατρεπτική για τα τότε δεδομένα Συνθήκη Χουνκάρ Ισκελεσί το 1833 μεταξύ Μαχμούτ Β΄ και Νικολάου Α΄), υλοποιείται σε πολλαπλά επίπεδα στους τομείς της στρατιωτικής συνεργασίας (S-400 και άλλα συστήματα), της ενεργειακής (αγωγός Turkish Stream, κατασκευή εργοστασίου παραγωγής πυρηνικής ενεργείας στο Ακούγιου), της οικονομικής (ίδρυση κοινού επενδυτικού fund, τουρισμός, τομέας κατασκευών κ.λπ.).
Η πιο σημαντική προσέγγιση τελεί σε εξέλιξη στη Συρία, καθώς μόνον μετά από την άδεια της Ρωσίας οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις υλοποίησαν τις επιχειρήσεις «Ασπίδα του Ευφράτου» και «Κλάδος Ελαίας» στην ΒΔ Συρία, σε αντάλλαγμα της υποστηρίξεως στο Χαλέπι και στο Ιντλίμπ και αλλού.
Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο σε ιδεολογικό επίπεδο είναι η επιρροή των ιδεών του Ρώσου διανοητού Αλεξάντερ Ντάγκιν αναφορικώς με την μελλοντική ισχυροποίηση της Ασίας έναντι της φθίνουσας ισχύος της Δύσεως.
Γ) Η διάσταση με τις ΗΠΑ επικεντρώνεται στην απαίτηση της Τουρκίας να αντιμετωπίζεται πλέον με όρους ισότητος και όχι υποτελείας. Υπό αυτό το πρίσμα η Τουρκία δεν μπορεί να ακολουθεί και να εκτελεί «εντολές» τιθέμενη σε κατώτερο επίπεδο συνεργασίας με εκείνο που απολαμβάνει το Ισραήλ.
Η χρήση του όρου «ασέβεια» από την τουρκική ηγεσία κατηγορώντας τις ΗΠΑ συνιστά μια έμπρακτη απαίτηση αναγνωρίσεως μιας νέας τάξης πραγμάτων στις διμερείς σχέσεις. Η νέα καθεστωτική οπτική της τουρκικής γεωστρατηγικής διαχωρίζει τα κράτη σε: α) εταίρους, β) εχθρούς και γ) ουδέτερους, τοποθετώντας τον Τούρκο πρόεδρο μόλις ένα σκαλί πιο κάτω από την σουλτανική κοσμοθεωρία των διεθνών σχέσεων…
Δ) Το Ισραήλ συνιστά το εργαλείο επιβολής μιας αντί-ισλαμικής πρωτίστως και όχι αντί-αραβικής πολιτικής εκ μέρους των ΗΠΑ, όπως κατ’ επανάληψη δηλώνουν ανώτερες και ανώτατες πολιτικο-στρατιωτικές πηγές της γείτονος. Η έλευσις των «σταυροφόρων».
Αναλαμβάνοντας μονομερώς καθήκοντα προστάτου η τουρκική ΠΕΑ (Πολιτική Εθνικής Αμύνης και Ασφαλείας στο πνεύμα των αποφάσεων του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας) φαίνεται εκ του αποτελέσματος ότι προέκρινε την απόκτηση υποστρατηγικών και πιθανόν στρατηγικών όπλωνστοχεύοντας στην υπεροπλία έναντι του εβραϊκού κράτους (βλ. δορυφόροι Gokturk, UAV/UCAV Anka, βλήματα cruise SOM, βλήματα Yildirim-Bora/Khan, πρόγραμμα κατασκευής βαλλιστικών πυραύλων, απειλές για απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Πακιστάν).
Ε) Η απόκτηση στρατιωτικών βάσεων σε ισλαμικές χώρες του εξωτερικού (Αλβανία, Κατάρ, Σομαλία, Σουδάν) αποβλέπει στην παγίωση της νέο-οθωμανικής παρουσίας της Τουρκίας προστάτου και εγγυητού των δικαιωμάτων πτωχών και πλουσίων κρατών. Δεν είναι τυχαίο ότι το Κατάρ (υπόσχεσις επενδύσεων ύψους 15 δις δολαρίων) και το Σουδάν (δήλωσις υποστηρίξεως) ανταποκρίθηκαν αμέσως υπέρ της Τουρκίας μετά από την οικονομική «επίθεση» κατά της τουρκικής λίρας, όπως καταχρηστικώς προσδιορίσθηκε από τον Ερντογάν.
Στ) Η Τουρκία βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και την Αίγυπτο κυρίως λόγω της στενής προσεγγίσεως με το Ιράν, με το οποίο μάχονται σθεναρώς στην Υεμένη.
Για τον ίδιο λόγο ΗΠΑ και Ισραήλ προετοιμάζονται για πιθανή κλιμάκωση της κρίσεως καθώς η υπόθεσις του πάστορος Μπράνσον αποτελεί αφορμή και όχι αιτία για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν και για όσες ακολουθήσουν.
Για την Άγκυρα ο Χριστιανός πάστωρ αποτελεί σκοτεινό σύμβολο, ενοχοποιητική αρνητική απόδειξη της διεισδύσεως των δυτικών αξιών και εργαλείο αποσταθεροποιήσεως της χώρας.
Ζ) Ουδείς μπορεί και δεν επιτρέπεται να αγνοήσει το ενεργειακό διακύβευμα και τι σημαίνει αυτό για την ισχυροποίηση ή ακόμη και την ανάδειξη νέων πόλων ισχύος στην περιοχή της ευρυτέρας Ανατολικής Μεσογείου. Το ΣΕΑ της Τουρκίας λίγο πριν από την έναρξη της παρούσης κρίσεως επανήλθε προσδιορίζοντας και προειδοποιώντας ότι: «…θα συνεχισθεί η αποφασιστικότητα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο».
Η) Η συνεργασία με την Κίνα στον στρατιωτικό και οικονομικό τομέα παρουσιάζει τις ίδιες σημαντικές παραμέτρους όπως και με την Ρωσία. Ας μην λησμονούμε ότι ρουκέτες και πυραυλικά συστήματα (WS-1, Yildirim) του Τουρκικού Στρατού αναπτύχθηκαν με κινεζική τεχνογνωσία.
Εκτός αυτού βάσει της νέας γεωπολιτικής φιλοσοφίας η Τουρκία θα πρέπει να επιδιώξει την ένταξή της στους BRICS δημιουργώντας το σχήμα BRICS-T και μεταγενεστέρως να ενταχθεί – αναλόγως της τότε συγκυρίας – στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Η Κίνα αποτελεί de facto εταίρο της Αγκύρας και σε συνδυασμό με το Πακιστάν και το Ιράν συνδράμει στην υλοποίηση του σχεδίου One belt, One road.
Με υπόδειγμα τον Spykman εκτιμάται ότι ο Ερντογάν επιδιώκει να δημιουργήσει το δικό του Rimland (κρηπίδωμα) καταστρέφοντας ότι έχει απομείνει από το αρχικό αγγλοσαξονικό τηρώντας τον ίδιο σεβασμό στην Γεωγραφία και στην Ιστορία της περιοχής.
Το νέο-οθωμανικό ισλαμιστικό Rimland περιλαμβάνει εταίρους όπως το Ιράν, το Κατάρ, το Αζερμπαϊτζάν, το Πακιστάν, τη Σομαλία, το Σουδάν, την Αλβανία, την Ινδονησία, τη Μαλαισία και φιλοδοξεί να επεκταθεί στις γεωγραφικές περιοχές της Βορείου Συρίας, του Ιράκ, της Παλαιστίνης (βλ. Προνομιακές σχέσεις με την Χαμάς), της Αιγύπτου, της Λιβύης και όπου υπάρχουν πιστοί που συνεγείρονται από τα οράματα των Αδελφών Μουσουλμάνων.
Συνεπώς απαντάται θετικώς το ερώτημα περί αναγκαιότητος επενδύσεως της ιδιότητος του χαλίφου γαζή. Μόνον έτσι μπορούν να καταστούν «ομοτράπεζοι» Ιρανοί, Παλαιστίνιοι και Καταριανοί, μαζί με αντιφρονούντες από όλα τα αραβικά καθεστώτα, εξισλαμισμένοι πληθυσμοί της Ινδικής Υποηπείρου και της Νοτιοανατολικής Ασίας, της Υποσαχαρίου Αφρικής ακόμη και ακραίοι τζιχαντιστές.
Στο εσωτερικό εκτιμάται πως αυτό το όραμα ισχύος, παντουρκσιμού και αναγεννήσεως έχει μεταστρέψει τους πρώην αφοσιωμένους κεμαλικούς αξιωματικούς και μη, μετατρέποντάς τους σε φανατικούς νεοφωτίστους υποστηρικτές του Ερντογάν. Το νέο κρηπίδωμα θα ανακουφίσει τη Ρωσία και θα οδηγήσει πιθανότατα στη σταδιακή κατάρρευση της Νοτιοανατολικής πτέρυγος του ΝΑΤΟ.
Οι κυρώσεις κατά Ιράν, Ρωσίας και Τουρκίας θυμίζουν τον οικονομικό πόλεμο που επέβαλλε η αρχαία Αθήνα και κορυφώθηκε με το Μεγαρικό Ψήφισμα. Μπαίνω στον πειρασμό να τοποθετήσω για τις ανάγκες μιας εσκεμμένης ιστορικής αναλογίας και συγκρίσεως στην πλευρά της πελοποννησιακής συμμαχίας τη Ρωσία μαζί με την Τουρκία και το Ιράν και να αποδώσω τον ρόλο των Περσών στην Κίνα…
Ο Ερντογάν όμως χρειάζεται χρόνο για να ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο. Μια τελική ανεπιθύμητη πρώιμη σύγκρουσις με τις ΗΠΑ θα κατέστρεφε το όραμά του. Απαιτείται χρόνος για να αναπτύξει ακόμη περισσότερα οπλικά συστήματα, να επενδύσει σε νέες τεχνολογίες, να αποκτήσει βαλλιστικούς πυραύλους.
Χρειάζεται πάνω από όλα πρόσβαση έλεγχο και κατοχή σημαντικών ενεργειακών πόρων για να χρηματοδοτεί όλα εκείνα τα φιλόδοξα σχέδια και οράματά του. Εάν η Δύση και όχι μόνον οι ΗΠΑ αδιαφορήσουν και δεν ενεργήσουν αμέσως τότε ο Ερντογάν μαζί με τους περιφερειακούς ομοϊδεάτες όπως και οι πολιτικοί επίγονοί τους θα έχουν κερδίσει τον αγώνα για τον οποίον δίνουν τα πάντα σήμερα.
Αυτή την αποφράδα ημέρα ο George Friedman περιέγραψε με απαισιοδοξία στο μελλοντολογικό του έργο «The next 100 years» το 2008, προ δεκαετίας όταν ο Ερντογάν συμπληρώνει φέτος 15 έτη εξουσίας!
Η Ελλάδα μαζί με την Κύπρο, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και πιθανόν την Αίγυπτο πρέπει να προχωρήσουν στην συγκρότηση μιας νέας στρατιωτικής συμμαχίας στα πρότυπα του ΝΑΤΟ, αλλά εκτός αυτού. Αυτή η συμμαχία θα υποστηρίζεται με κονδύλια FMF (σ.σ. Όπως σήμερα λαμβάνουν το Ισραήλ και η Αίγυπτος) και δεν θα υπόκειται στον έλεγχο των γραφειοκρατών της ΕΕ και ειδικώς της Γερμανίας.
Ο Θουκυδίδης προειδοποιεί για την ανάγκη λήψεως αποφάσεων και ενεργειών αναχαιτίσεως μιας ανερχομένης δυνάμεως πριν να είναι αργά. Ο Ερντογάν έχει αποδειχθεί ο επιτήδειος ουδέτερος του 21ου αιώνος και ο νέο-οθωμανός Μακιαβέλι στην υλοποίηση της σοβιετικής maskirovka (η σοβιετική τέχνη της παραπλάνησης, της εξαπάτησης, της απόκρυψης) στην τουρκική έκδοσή της.
Ο Δημοσθένης είχε προειδοποιήσει επανειλημμένως τους Αθηναίους για την απειλή του Φιλίππου όμως δεν εισακούσθηκε. Ο Θεμιστοκλής ενσυνειδήτως εξαπατούσε τους Λακεδαιμονίους μέχρις ότου… τα μακρά τείχη είχαν υψωθεί αρκετά. Και αυτά δεν αναφέρονται στην τουρκική αλλά στην ελληνική Ιστορία!
defence-point
