Τι συνέβη και ένας έξυπνος και άριστος 14χρονος μαθητής οδηγήθηκε στο να βάλει τέρμα στη ζωή του; Ηταν το bullying που δεχόταν από την παρέα των «νταήδων του σχολείου», τα ψυχολογικά προβλήματα ή και τα δύο μαζί; Οι αστυνομικοί πιστεύουν ότι το μυστικό βρίσκεται στο προσωπικό ημερολόγιο του παιδιού
Με οδηγό την τηλεοπτική σειρά του Netflix «13 Reasons Why», που πραγματεύεται την αυτοκτονία μιας εφήβου η οποία παρουσιάζει πολλά κοινά στοιχεία με το δραματικό τέλος του 14χρονου Νικόλα, και διεισδύοντας στο προσωπικό ημερολόγιο του μαθητή, οι αστυνομικοί προσπαθούν να απαντήσουν σε ένα και μοναδικό ερώτημα: bullying, ψυχολογικά προβλήματα ή και τα δύο ευθύνονται για την απόφαση του παιδιού να τερματίσει τη ζωή του;
Oλα δείχνουν πως ο Νικόλας ετοίμαζε εδώ και τρεις μήνες το τέλος του. Στις σελίδες του προσωπικού του ημερολογίου κατέγραφε τις σκέψεις του, τους προβληματισμούς του αλλά και τους λόγους που τον έσπρωξαν στην απόφαση αυτή. Οπως έκανε και η Χάνα Μπέικερ της τηλεοπτικής σειράς, με τη διαφορά ότι αντί για ένα ρετρό ημερολόγιο, η μαθήτρια χρησιμοποίησε μια κάμερα που κατέγραφε τις σκέψεις και τα συμβάντα που την οδήγησαν στο απονενοημένο διάβημα. Οι παιδοψυχολόγοι της Ασφάλειας έχουν ήδη σκιαγραφήσει το προφίλ του Νικόλα, στο οποίο κυριαρχούν η υπερβολική ευαισθησία, η αγάπη, ο προβληματισμός για το μέλλον της κοινωνίας αλλά και οι αυτοκαταστροφικές του διαθέσεις. Οπως λένε, ήταν υπερβολικά έξυπνος, άριστος μαθητής, που ναι μεν τον ενοχλούσαν τα πειράγματα της παρέας των νταήδων του σχολείου, ωστόσο προσπαθούσε να τα ξεπερνάει, γενικεύοντας τις σκέψεις του στις αδικίες της κοινωνίας, στην έλλειψη αγάπης στον κόσμο και τη μοναξιά. Σκέψεις και προβληματισμοί δηλαδή που ταιριάζουν στο ψυχολογικό προφίλ ενηλίκων και όχι ενός παιδιού που καλά-καλά δεν έχει γίνει 15 χρόνων.
Στις καταθέσεις τους, φίλοι και συμμαθητές του Νικόλα περιγράφουν την καθημερινότητά του και τις σχέσεις με τα υπόλοιπα παιδιά. Επικεντρώνονται σε περισσότερα από πέντε περιστατικά που φαίνεται να έχουν χαρακτήρα σχολικού εκφοβισμού, ενώ οι αστυνομικοί φέρεται να ζήτησαν περισσότερα στοιχεία και περιγραφές για το τι συνέβη το βράδυ του Σαββάτου στο πάρτυ της φίλης του. Εστιάζουν δηλαδή στις τελευταίες του ώρες για να βρουν τη λεπτομέρεια που θα ξεκλειδώσει τις ερμητικά κλειστές πόρτες των ερευνών.
Το ημερολόγιο
Ενα μικρό κλασικό τετράδιο αποτελούσε τους τελευταίους τρεις μήνες το μυστικό του Νικόλα. Αν και κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξή του, ο ίδιος φρόντισε να αποκαλυφθεί μετά τον θάνατό του. Ισως μέσα από τις γραμμές που αποτύπωναν τις de profundis εξομολογήσεις του να ήθελε να εξηγήσει στους γονείς και τους φίλους του τι ήταν αυτό που έκανε την καθημερινότητά του μαύρη και αβάσταχτη, σε σημείο να μην αντέχει πια να ζει. Οι αστυνομικοί πιστεύουν ότι εκεί βρίσκεται το μυστικό. Για τον λόγο αυτό το διαβάζουν ξανά και ξανά σε μια προσπάθεια να μπουν στο μυαλό του μαθητή και να αποκωδικοποιήσουν τη σκέψη του. «Σκέφτομαι να αυτοκτονήσω». Αυτή την πρόταση εκτιμούν οι αστυνομικοί ότι δεν την έγραψε τυχαία. Επεδίωκε να δείξει ότι δεν ήταν κάτι που το έκανε ξαφνικά, αλλά η ιδέα στριφογύριζε καιρό στο εφηβικό του μυαλό, ένα χρονικό διάστημα που προσδιορίζεται στους τελευταίους τρεις μήνες.
Οι αναφορές του στη ζωή και τις αξίες μέσω αντιφατικών εικόνων που παρέθετε κάθε μέρα που περνούσε είναι άλλο ένα σημείο στο οποίο επικεντρώνονται οι παιδοψυχολόγοι. «Η ζωή μου άλλες φορές είναι ωραία και άλλες φορές μια κόλαση. Οταν δεν έχεις παρέα... Οπως χθες, που δεν με ήθελε κανείς στην παρέα του», έγραφε. Μάλιστα συνέχιζε ένα βήμα παρακάτω αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Αναρωτιέμαι αν αξίζει να ζει κανείς για λίγους ανθρώπους σε αυτή τη ζωή. Για τους γονείς σου και τους ανθρώπους που σε στηρίζουν και σε αγαπούν», για να συμπληρώσει ότι «μπορεί να έχω μαζί μου τον πατέρα μου, τη μητέρα μου και τον αδερφό μου, δεν έχω όμως τους άλλους και την κοινωνία».
Οι αστυνομικοί προσπαθούν να διαπιστώσουν ποια ήταν τα γεγονότα που έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογική αποδόμηση του Νικόλα. Μπορεί, όπως λένε, να μην ήταν τόσο σημαντικά. Πράγματα άνευ μεγάλης σημασίας, τα οποία όμως μια ευαίσθητη ψυχή μπορούσαν να την οδηγήσουν στον κατήφορο.
Οι τρεις φίλοι και οι έξι εχθροί
Μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου αλλά και τα δύο post it που άφησε ο Νικόλας οι αστυνομικοί κατάφεραν να καταλήξουν σε έξι πρόσωπα που φέρονται να έπαιζαν κάποιον ρόλο στη ζωή του παιδιού. Πρόκειται για δύο κορίτσια και ένα αγόρι με τα οποία είχε στενή φιλία, μοιραζόταν τους προβληματισμούς του και τους αναφέρει πολλές φορές στο ημερολόγιο, αλλά και έξι ακόμα άτομα, τους λεγόμενους «νταήδες του σχολείου», για τους οποίους μιλά με σκληρό τρόπο αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Αυτοί με κατέστρεψαν, καταστρέψτε τους».
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Αστυνομία αλλά και τα όσα υποστηρίζουν οι συμμαθητές του 14χρονου, η παρέα των έξι ατόμων, Ελλήνων και αλλοδαπών, εκ των οποίων ο ένας μάλιστα ήταν και συμμαθητής του, αρκετές φορές ενοχλούσαν φραστικά τον Νικόλα, καθώς από τις πρώτες έρευνες στο κινητό του τηλέφωνο και τα social media δεν φέρεται ο μικρός να δεχόταν σχολικό εκφοβισμό. Αλλωστε ούτε οι γονείς του στην πρώτη κατάθεση που έδωσαν ανέφεραν ότι υπέπεσε κάτι στην αντίληψή τους, λέγοντας ότι ο γιος τους έδειχνε απόλυτα φυσιολογικός, αφοσιωμένος στα μαθήματά του και χωρίς αλλαγές και διακυμάνσεις στη συμπεριφορά του. Τα έξι αυτά παιδιά, σύμφωνα με τη διαδικασία, θα κληθούν τελευταία να δώσουν κατάθεση στους αστυνομικούς. Οταν δηλαδή θα έχει κλείσει ο κύκλος των καταθέσεων και οι Αρχές θα έχουν σχηματίσει εικόνα για το τι έχει συμβεί μέσα από τα στοιχεία που θα προκύψουν απ’ όσα θα πουν οι φίλοι και οι συμμαθητές.
Εβδομήντα περιπτώσεις
Μπορεί η υπόθεση του Νικόλα να συγκλόνισε όλη την Ελλάδα, όμως δεν είναι η πρώτη φορά που φαινόμενα bullying (σχολικού εκφοβισμού) έχουν οδηγήσει μαθητές και μικρά παιδιά σε ακραίες συμπεριφορές. Η περίπτωση του Αλεξ από τη Βέροια είναι η πρώτη περίπτωση bullying με τραγικά αποτελέσματα στην Ελλάδα, ενώ το ματωμένο φινάλε του 19χρονου ομογενή μαθητή του ΟΑΕΔ που εισέβαλε στις σχολικές εγκαταστάσεις με καραμπίνα και άρχισε να πυροβολεί στα τυφλά τραυματίζοντας συμμαθητές και περαστικούς προτού βάλει τέλος στη ζωή του δεν ευαισθητοποίησε όσο έπρεπε τις αρμόδιες αρχές. Φυσικά κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει το θρίλερ με τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, τον σπουδαστή στα Γιάννενα, σε μια υπόθεση που ακόμη και σήμερα δεν έχει κλείσει.
H Αστυνομία τα τελευταία χρόνια έχει χειριστεί περισσότερες από 70 περιπτώσεις, εκ των οποίων περίπου οι 11 ήταν σοβαρές και σχηματίστηκαν δικογραφίες. Πρόκειται για περιπτώσεις bullying σε σχολεία και πανεπιστήμια όπου χρησιμοποιήθηκε το Διαδίκτυο προκειμένου οι δράστες να πιέσουν πρόσωπα και καταστάσεις χρησιμοποιώντας είτε μονταρισμένα βίντεο και φωτογραφίες είτε απειλές, είτε προσωπικές συνομιλίες στα λεγόμενα chat rooms.
Κραυγές απόγνωσης που δεν άκουσε κανείς…
Οι άγνωστες πτυχές της αυτοκτονίας του 14χρονου που συγκλόνισε την Ελλάδα - Τι συνέβη μετά το πάρτυ γενεθλίων και το τηλεφώνημα που άλλαξε την ψυχολογία του παιδιού οδηγώντας το στο απονενοημένο διάβημα
«Με την ευκαιρία της επίσημης λήξης του διδακτικού έτους 2017-18, η Ενωση Γονέων θα ήθελε να ευχαριστήσει τα μέλη της για τη συνεργασία και να ευχηθεί σε όλους καλό καλοκαίρι και χαρούμενες διακοπές».
Με αυτά τα λόγια και με την εικόνα ενός βότσαλου διακοσμημένου με μια βάρκα, ένας άνδρας, ο κ. Σπύρος Φιλίππου, ενεργό μέλος της Ενωσης Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων Ελληνικού - Αργυρούπολης, έκλεινε στις 3 Ιουλίου μία ακόμη σχολική χρονιά καλωσορίζοντας το καλοκαίρι. Είναι χαρούμενος, αισιόδοξος και, πάνω απ’ όλα, υπερήφανος. Οι δύο γιοι του, ο Θεοχάρης και ο Νικόλας τα έχουν καταφέρει κάτι παραπάνω από καλά. Ο πρώτος μπήκε στο Φυσικό Αθηνών, ο δεύτερος, μαθητής της Β’ Γυμνασίου, αρίστευσε για ακόμη μία φορά κάνοντας τους πάντες να μιλούν για ένα παιδί συνώνυμο της ευφυΐας. Η κατάκτηση της τελευταίας δεν εξαντλούνταν ωστόσο για τον περήφανο πατέρα στις σελίδες των σχολικών βιβλίων αλλά είχε να κάνει και με τη θεώρηση ενός κόσμου πιο δίκαιου, πιο ριζοσπαστικού και, κυρίως, πιο ανοιχτού στις όποιες διαφορές. Αυτό συμβούλευε πάντα τα παιδιά του, αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος που ο Σπύρος, όταν έκλεινε την ταβέρνα του στην περιοχή της Αργυρούπολης, άνοιγε συζητήσεις για την πολιτική συμμετέχοντας ενεργά στα κοινά της πόλης του. Η αγάπη του για τα παιδιά τον οδήγησε σε διάφορα πόστα όπως στη Δημοτική Επιτροπή Παιδείας Ελληνικού-Αργυρούπολης, στην Ενωση Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων του ίδιου δήμου, αλλά και στο σχολείο των γιων του υπό την ιδιότητα του προέδρου του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων. Οι προοδευτικές απόψεις του καθρεφτίζοταν στην απέχθειά του απέναντι σε κάθε μορφή ξενοφοβίας και ρατσισμού καθώς και στη θέση ότι «το σχολείο συγχωρεί και επανεντάσσει. Ξανά και ξανά, για όσο χρειαστεί. Αλλιώς καταντάει ένα εχθρικό κτίριο». Μέχρι εκείνη τη στιγμή από τον νου του κ. Φιλίππου δεν περνούσε καν η υποψία ότι κάποιες φορές οι εχθροί των παιδιών μας σουλατσάρουν στο ίδιο προαύλιο, κάθονται σε διπλανά θρανία και αδυνατούν να γίνουν άνθρωποι όσες συγγνώμες κι αν τους χαρίσεις. Πως η τιμωρία κάποιων παιδιών πρέπει να έρθει πολύ νωρίς, προτού να είναι πολύ αργά για κάποια άλλα...
Η διασκέδαση που έγινε θρήνος
Βράδυ Σαββάτου, 7 Ιουλίου 2018. Ο Σπύρος και η σύζυγός του Ρούλα ετοιμάζονται να πάνε στο στο Αλσος Υμηττού, εκεί όπου θα λάβει χώρα ένα ηπειρώτικο πανηγύρι. Ο Σπύρος, βέρος Ηπειρώτης και χορευτής της τάβλας, είναι ευτυχισμένος που αυτό το βράδυ θα ταξιδέψει έστω και νοερά στα χώματα της λατρεμένης του πατρίδας. Το σπίτι σε λίγο θα αδειάσει. Ο μεγάλος γιος θα βγει με φίλους και ο μικρός είναι καλεσμένος σε κάποιο πάρτυ. Οι γονείς λένε στα παιδιά να προσέχουν, να μην πιουν, να μην αργήσουν και να έχουν πάντα ανοιχτό το κινητό τους. Τα παιδιά κουνάνε το κεφάλι καταφατικά, τα φώτα σβήνουν, η έξοδος ξεκινά, τίποτα δεν προμηνύει την ανείπωτη τραγωδία που θα συμβεί λίγες ώρες μετά...
Λίγο αργότερα, ο Νικόλας περνά το κατώφλι του σπιτιού μιας φίλης του που έχει τα γενέθλιά της. Μοιάζει ξέγνοιαστος. Δεν είναι. Μοιάζει χαρούμενος. Υποδύεται τον χαρούμενο. Μοιάζει άνετος. Είναι όμως ψυχολογικά ανοχύρωτος. Παρ’ όλα αυτά μέσα στο οχυρό της παρέας κανείς δεν καταλαβαίνει ότι ο φίλος τους έχει κάτι, ότι το ψύχραιμο παιδί με την τετράγωνη λογική αισθάνεται σαν χάρτινος πύργος έτοιμος να καταρρεύσει, ότι στον νου του κυριαρχεί η σκέψη να κλείσει οριστικά τον κύκλο της ζωής του. Ο Νικόλας γελάει, συζητάει, βουτάει σαν μικρό παιδί σε μια πλαστική πισίνα παρέα με τους φίλους του, μια τελευταία βουτιά, καθώς οι ωκεανοί της ζωής μοιάζουν να στερεύουν όσο οι ώρες περνούν. Το ρολόι γράφει 12.30 μ.μ. όταν αποχαιρετά τους φίλους του - για λίγο πιστεύουν εκείνοι, για πάντα σκέφτεται ο ίδιος. Ο Νικόλας κατευθύνεται τώρα προς το σπίτι του στην περιοχή της Αργυρούπολης. Μόνος, όπως τον ήθελαν κάποιοι, απελπισμένος όσο δεν πίστευε κανείς. Γυρίζει το κλειδί στην πόρτα και τον νου του σε όλα εκείνα που χρόνια τώρα τον πονούν: οι άλλοι δεν σε αποδέχονται αν δεν τους μοιάζεις, ο εαυτός σου φαντάζει παράταιρος στη «μυωπική» τους ματιά. Σε αυτόν τον κόσμο απαγορεύεται να είσαι ευαίσθητος, όλοι το γνωρίζουν, μερικοί όμως δεν το αντέχουν και θέλουν να φύγουν. Οχι για λίγο, για πάντα...
Κάποιοι λένε ότι εκείνο το βράδυ, εκείνες τις στιγμές της απόγνωσης, ο Νικόλας τηλεφωνεί στους γονείς του και τους ρωτά τι ώρα θα επιστρέψουν στο σπίτι. Τελευταίο τηλεφώνημα. Φίλοι του υποστηρίζουν, επίσης, ότι εκείνο το βράδυ δέχθηκε ένα τηλεφώνημα που θόλωσε το μυαλό του. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν ότι κάποιος τον κάλεσε από απόκρυψη, τον έβρισε και απείλησε τη σωματική του ακεραιότητα. Η άρση του τηλεφωνικού απορρήτου θα αποδείξει αν αυτή η πληροφορία που διαρρέει από το φιλικό του περιβάλλον ευσταθεί. Σίγουρα, όμως, κάτι συνέβη που άλλαξε άρδην την ψυχολογία του παιδιού μετατρέποντας τη χαρά εκείνης της βραδιάς σε απελπισμένο αδιέξοδο.
Τώρα κρατά στα χέρια του δύο σημειώματα. Ενα για τους γονείς και τον αδελφό του κι ένα άλλο για τους δυνάστες του. Στο πρώτο, απευθυνόμενος στους δικούς του ανθρώπους, τους λέει ότι τους αγαπά, στο δεύτερο, αναφερόμενος στα πρόσωπα πέντε παιδιών που τον απείλησαν, τον ταπείνωσαν και τον τραμπούκισαν, σημειώνει: «Με κατέστρεψαν, καταστρέψτε τους». Κι ύστερα, μ’ ένα σκοινί κρεμασμένο στην πέργκολα της ταράτσας θυσιάζει την ίδια του τη ζωή στο όνομα των άλλων. Λίγη ώρα αργότερα οι γονείς του βρίσκονται μπροστά στο άψυχο κορμί του παιδιού τους. Ο πατέρας του προσπαθεί απεγνωσμένα να τον επαναφέρει στη ζωή. Μάταια. Ο χρόνος για τον 14χρονο Νικόλα έχει πλέον παγώσει. Μαζί του παγώνουν οι γονείς, ο αδελφός του, φίλοι, συγγενείς, γείτονες και μια ολόκληρη χώρα που έχει μάθει να μαζεύει τους παντός είδους νταήδες όταν είναι πλέον αργά.
Τα μηνύματα και οι κραυγές που δεν είδε και δεν άκουσε κανείς
Ο Νικόλας είχε μιλήσει. Ηταν αρκετά ευφυής για να σιωπήσει. Και οι τύραννοί του είχαν, επίσης, μιλήσει. Ηταν υπερβολικά κουτοί για να κρυφτούν. Τον πρώτο δεν τον άκουσε σχεδόν κανείς, τα στόματα των δεύτερων δεν τα έκλεισε απολύτως κανείς. Κι έτσι, οι προσβολές, οι βρισιές, οι κοροϊδίες, οι χειρονομίες και το ξύλο μεταλλάχτηκαν σ’ έναν βασανιστικό αντίλαλο που ηχούσε αποκλειστικά και μόνο στο ανήλιαγο σύμπαν του 14χρονου παιδιού. Ο Νικόλας είχε μιλήσει. Ποστάροντας στην προσωπική του σελίδα στο Facebook φράσεις απόγνωσης όπως «Μερικές φορές το να δίνεις στους άλλους μια δεύτερη ευκαιρία είναι σαν να τους δίνεις μία ακόμη σφαίρα για το όπλο τους επειδή απέτυχαν να σε σκοτώσουν την πρώτη φορά». Ο Νικόλας είχε μιλήσει. Απαντώντας στις αμέτρητες προσβολές στην τάξη και στο προαύλιο του σχολείου με φράσεις κοφτές, με ατάκες έξυπνες, σχεδόν ποτέ με τη σιωπή του. Με την απόμακρη στάση του από τους νταήδες συμμαθητές που παρά τις επανειλημμένες επισημάνσεις από γονείς του σχολείου για την επικίνδυνη συμπεριφορά τους, κανείς δεν πρόσεξε, κανείς δεν είδε, κανείς δεν επέπληξε.
Και οι τύραννοί του, όμως, είχαν μιλήσει. Υποτιμώντας τον μπροστά σε δεκάδες παιδιά, περιπαίζοντάς τον δίπλα σε πρόσωπα που θεωρούνταν κολλητοί του, χτυπώντας τον ακόμη και με ένα κλειδί στη μέση της πλατείας Βάρναλη στην Αργυρούπολη, απειλώντας τον πως αν δεν αλλάξει, δεν θα γλιτώσει ποτέ από τα χέρια τους. Κι όμως, κανείς δεν είδε, κανείς δεν άκουσε, κανείς δεν κατάλαβε, κανείς δεν έδωσε σημασία σε ένα παιδί που βίωνε μια καθημερινή κόλαση. Η τελευταία κοινοποιήθηκε από τους υπόλοιπους όταν ο Νικόλας ήταν ήδη νεκρός και αδιάφορος για το ετεροχρονισμένο ενδιαφέρον τους. Οι φίλοι τότε θυμήθηκαν τα μαρτύρια που περνούσε ο κολλητός τους στα χέρια των νταήδων. Οι καθηγητές τότε έφεραν στον νου τους οχλήσεις άλλων γονέων για τα συγκεκριμένα παιδιά. Η κοινωνία τότε ξύπνησε. Οταν ο Νικόλας επέλεξε να «κοιμηθεί» για πάντα...
Οι φερόμενοι ως ηθικοί αυτουργοί, δύο Αλβανοί έναν χρόνο μεγαλύτεροι από τον Νικόλα -καθώς έχουν χάσει μία χρονιά στο σχολείο - και τέσσερις Ελληνες, όλοι τους από την ίδια τάξη και το ίδιο σχολείο, ενδεχομένως να μην έχουν καταλάβει μέχρι και σήμερα το εγκληματικό περιεχόμενο των πράξεών τους. Με τέτοιες συμπεριφορές μεγάλωσαν, πώς να κατανοήσουν το λάθος που διδάχτηκαν για σωστό; Τα παιδιά αυτά έμαθαν ότι η μαγκιά είναι προτέρημα, η αναίδεια τρόπος, οι προσβολές δύναμη και η δύναμη τραμπουκισμός. Καμένα μυαλά, καημένα παιδιά, ενδεχομένως και τα ίδια θύματα ενός ανελέητου bullying ταυτόσημου της διαπαιδαγώγησής τους. Ολοι οι άλλοι, όμως, πού βρίσκονταν όλο αυτό το διάστημα; Γιατί δεν παρατήρησαν τις ύβρεις και τις κοροϊδίες στα διαλείμματα, γιατί δεν συναισθάνθηκαν τον πόνο του παιδιού τις ώρες εκείνες, γιατί δεν ταρακουνήθηκαν από τη βία των άλλων και την απόγνωση του Νικόλα; Γιατί έπρεπε να γίνει το κακό για να έρθει στην επιφάνεια το τρομακτικό bullying που είχε υποστεί επί μεγάλο χρονικό διάστημα το 14χρονο αγόρι; Γιατί δεν μάθαμε ποτέ να μιλάμε τη στιγμή που πρέπει παρά μόνο να αφηγούμαστε την αλήθεια την ώρα του συμφοράς;
Το ημερολόγιο της απόγνωσης και ο αβάσταχτος πόνος
Απόγνωση. Αυτή είναι η λέξη που κυριαρχούσε στον νου και την ψυχή του 14χρονου Νικόλα, τουλάχιστον, τους τρεις τελευταίους μήνες. Το παιδί κρατούσε ημερολόγιο, έναν αδιάψευστο μάρτυρα του ψυχολογικού αδιεξόδου στο οποίο είχε οδηγηθεί από τις συμπεριφορές των άλλων. Εκεί κατέγραφε άλλοτε μεταφορικά και άλλοτε κυριολεκτικά την πρόθεσή του να φύγει από τη ζωή, με τις σελίδες του να αποτελούν σήμερα τις τρανότερες αποδείξεις της προσωπικής του δυστυχίας: «Εχω μαζί μου τον πατέρα μου, τη μητέρα μου και τον αδελφό μου, δεν έχω όλους τους άλλους, δεν έχω την κοινωνία», είχε γράψει σε κάποια σελίδα ανάμεσα σε δεκάδες σκέψεις για τη ματαιότητα της δικής του ζωής. Το παιδί αναρωτιόταν αν αξίζει να ζεις μόνο γι' αυτούς που αγαπάς, αν αυτή η αγάπη δεν αποτελεί τίποτε παραπάνω από μια μορφή αυτοθυσίας, αν η στενοχώρια των άλλων είναι ικανή να σε κρατήσει σε μια ζωή που δεν αντέχεις να ζεις. Την απάντηση την έδωσε δυστυχώς μόνος του, χωρίς να ρωτήσει τους μοναδικούς ανθρώπους που λάτρεψε και τον λάτρεψαν: τους γονείς και τον αδελφό του. Οι τελευταίοι σήμερα δεν είναι απλώς απαρηγόρητοι, αλλά ανίκανοι να πιστέψουν το πώς και αδύναμοι να εξηγήσουν τα γιατί. Ποτέ δεν τον καταπίεσαν, πάντα έστεκαν στο πλάι του, δεν τον κατέκριναν ούτε και τον επέκριναν για κάτι, μάχονταν για τα δικαιώματα των άλλων, πολεμούσαν οτιδήποτε είχε τη μορφή του ρατσισμού και τη διάσταση του φόβου.
Σήμερα, σύμφωνα με πληροφορίες, η οικογένεια δεν αντέχει να ζήσει πλέον εδώ, στην πόλη όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο πολυαγαπημένος της Νικόλας. Θα κλείσουν το μαγαζί τους και το σπίτι όπου επέλεξε να χαθεί εκείνος, ο μεγαλύτερος αδελφός του θα πάρει μεταγραφή από το Φυσικό της Αθήνας στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, η ζωή όλων τους θα ξεκινήσει στην ίδια πόλη σχεδόν από το μηδέν. Οσο για τους φερόμενους ως ηθικούς αυτουργούς αυτής της μακάβριας ιστορίας, για την ώρα το μόνο που έχει ανεπίσημα αποφασιστεί είναι η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Λες και τα κτίρια ευθύνονται για τη συμπεριφορά τους, λες και στο νέο τους σχολείο δεν θα υπάρχουν ευαίσθητα παιδιά που ενδεχομένως να κινδυνέψουν από τις απαράδεκτες συμπεριφορές τους. Μας συγχωρείτε πολύ, αλλά ο εκφασισμός της κοινωνίας από ανήλικους και ενήλικους νταήδες δεν αποτρέπεται με την αλλαγή περιβάλλοντος, αλλά με τη λήψη μέτρων για την υποδειγματική τους τιμωρία σε συνδυασμό με την κατάλληλη ψυχολογική θεραπεία. Διαφορετικά η επόμενη κρεμάλα θα περιμένει κάπου το επόμενο παιδί.
Απαγχονισμός και τιμωρία
Χειρονομίες, σπρωξιές, χτυπήματα, μελανιές, γροθιές, προσβολές, απειλές, βρισιές, εκβιασμοί, κοροϊδία, αποκλεισμός, σεξουαλική παρενόχληση. Αυτά είναι τα συμπτώματα της «αρρώστιας» που ονομάζεται bullying (εκφοβισμός) και πλήττει ολοένα περισσότερα παιδιά στη χώρα μας. «Ο σχολικός εκφοβισμός έχει στοχοκατεύθυνση, που πάει να πει ότι ένα ή περισσότερα παιδιά εξασκούν ψυχολογική, λεκτική ή συμπεριφεριολογική βία επανειλημμένως εναντίον ενός συγκεκριμένου παιδιού, όπως ακριβώς στην περίπτωση του Νικόλα», λέει ο ψυχίατρος Δημήτρης Σούρας και συνεχίζει: «Για να φτάσει όμως ένα παιδί στην αυτοκτονία πάει να πει ότι αφενός είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο και με χαμηλή αυτοπεποίθηση και αφετέρου ότι δεν έχει την ικανότητα να διαχειριστεί την όλη κατάσταση ή να ζητήσει βοήθεια συζητώντας τα πάντα με την οικογένειά του ή με τους δασκάλους του. Το “φταίξιμο” είναι συνισταμένη τριών συνιστωσών: της Πολιτείας, του σχολείου και της οικογένειας. Η Πολιτεία οφείλει μέσω ειδικών να ενημερώσει τους δασκάλους και να βρίσκεται πολύ κοντά στους μαθητές για οποιοδήποτε πρόβλημα. Το σχολείο μετά τη γνώση και την ενημέρωση έχει την υποχρέωση να νουθετεί και να προστατεύει τα παιδιά, ενώ η οικογένεια, ανεξαρτήτως παιδείας και μόρφωσης, οφείλει να παρακολουθεί και να αντιλαμβάνεται τις τυχόν αλλαγές της συμπεριφοράς των παιδιών».
Σύμφωνα με τον γιατρό, η συναισθηματική κατάσταση ενός εφήβου που επιλέγει την αυτοκτονία είναι αμφιθυμική. Θέλει να ζήσει αλλά και να πεθάνει, να τιμωρήσει αλλά και να τιμωρηθεί, να συγχωρήσει αλλά και να εκδικηθεί: «Αυτό οδηγεί σε αυτοκαταστροφικές τάσεις αλλά συγχρόνως και σε εκφράσεις αγάπης, αφοσίωσης ή τιμωρίας. Αν το bullying φτάσει στα όρια της αυτοκτονίας, τότε είναι επόμενο ο αυτόχειρας να ζητήσει την ονομαστική πλέον τιμωρία των άλλων διότι ισχύει πάντοτε το “έγκλημα και τιμωρία”, που στην συγκεκριμένη περίπτωση παραφράστηκε σε “απαγχονισμό και τιμωρία”. Δεν υπάρχει άτομο που αυτοκτονεί “ικανοποιημένο”. Αυτοκτονείς μέσα στη δυστυχία και είναι επόμενο να ζητάς την τιμωρία αυτών που προκάλεσαν τη δυστυχία σου. Γονείς, μιλάτε με τα παιδιά! Προσπαθήστε να τα πλησιάσετε και να καταλάβετε την όποια αλλαγή πριν να είναι πολύ αργά».
Οι θλιβερές επιδόσεις της χώρας μας και η ανύπαρκτη Πολιτεία
Παρά τον υψηλότατο αριθμό περιστατικών σχολικού εκφοβισμού στη χώρα μας, δεν υπάρχει κανένας κρατικός φορέας καταγραφής των περιστατικών αυτών ώστε να γνωρίζουμε την πραγματική τους διάστασή. Ετσι, για ακόμη μια φορά η πρόληψη αλλά και η αντιμετώπιση μιας ολέθριας κατάστασης για τον ψυχισμό των παιδιών μας εναπόκειται στην ιδιωτική πρωτοβουλία.
Το Χαμόγελο του Παιδιού, έχοντας την προεδρία του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (European Antibullying Network), θέτει όλες τις υπηρεσίες του στη διάθεση των παιδιών στην Ελλάδα αναπτύσσοντας δράσεις και εργαλεία σε επίπεδο τόσο πρόληψης όσο και παρέμβασης και θεραπείας για κάθε παιδί-θύμα εκφοβισμού. Το 2017 πραγματοποιήθηκαν διαδραστικές παρεμβάσεις πρόληψης με θεματική την ενδοσχολική βία και τον εκφοβισμό σε 14.502 μαθητές και μαθήτριες, 1.533 γονείς και 167 εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο επισκέψεων ψυχολόγων του οργανισμού σε σχολεία όλης της Ελλάδας, ενώ η Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης για παιδιά 116 111 παρείχε συμβουλευτική στήριξη σε 289 παιδιά που κάλεσαν για θέματα εκφοβισμού. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Κώστας Γιαννόπουλος, πρόεδρος του Χαμόγελου του Παιδιού, «η απώλεια ενός ακόμη παιδιού λόγω bullying, εφόσον επιβεβαιωθούν οι πρώτες πληροφορίες, αποδεικνύει την απουσία εθνικού σχεδίου δράσης, αντιμετώπισης και πρόληψης του σχολικού εκφοβισμού, όπως και την έλλειψη κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής και πολιτικής για ένα φαινόμενο που έχει εξελιχθεί σε ζήτημα δημόσιας υγείας και διαφοροποιείται από την κοινή βία. Ως αποτέλεσμα, το φαινόμενο δεν αντιμετωπίζεται συνολικά αλλά μεμονωμένα από μερίδα εκπαιδευτικών που έχουν τη διάθεση και το προσωπικό ενδιαφέρον να θωρακίσουν τους μαθητές και το σχολικό περιβάλλον».
«Θα σε πλακώσουμε στο ξύλο μετά το σχολείο»
Ενα στα τρία παιδιά δέχεται σωματικό εκφοβισμό, ένα στα δύο λεκτικό, ενώ το 25% δεν το αναφέρει καν στην οικογένειά του
Η τραγική ιστορία του 14χρονου παιδιού στην Αργυρούπολη που αυτοκτόνησε καταγγέλλοντας bullying από τους συμμαθητές του φέρνει στο φως και πάλι τα φαινόμενα βίας, εκφοβισμού, διαπόμπευσης, επιθετικότητας αλλά και παρενόχλησης που βιώνουν καθημερινά στο σχολικό περιβάλλον χιλιάδες παιδιά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνεδρίου του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Σχολικού Εκφοβισμού, το οποίο πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο στην Αθήνα, ένα στα τρία παιδιά πέφτει θύμα εκφοβισμού εντός σχολικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα ένας στους τρεις μαθητές δέχεται σωματικό εκφοβισμό, ενώ λεκτικό δέχονται περισσότεροι από τους μισούς μαθητές. Το 25% των παιδιών που πέφτουν θύματα εκφοβισμού και δεν αναφέρουν το πρόβλημα στην οικογένεια υφίσταται τις συνέπειες με αποτέλεσμα η ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη να είναι προβληματική.
Η χώρα μας φαίνεται επίσης να κρατά και τη δεύτερη θέση στο διαδικτυακό bullying, όπως προέκυψε από έρευνα σε εφήβους ηλικίας από 14-17 ετών από επτά ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ισπανία, Πολωνία, Γερμανία, Ρουμανία, Ολλανδία και Ισλανδία). Οπως πολύ εύστοχα παρατήρησε στο πλαίσιο του εν λόγω συνεδρίου ο κ. Πάολο Πίτσιο, πατέρας του πρώτου αναγνωρισμένου θύματος ηλεκτρονικού εκφοβισμού στην Ιταλία, «αυτό που συνέβη στην κόρη μου Καρολίνα δεν πρέπει να ξανασυμβεί σε κανένα παιδί. Πρέπει όλοι μας να καταλάβουμε ότι το Ιντερνετ προσφέρει μεγάλη δύναμη, αλλά την ίδια στιγμή ενέχει και μια μεγάλη ευθύνη απέναντι στα παιδιά μας».
Σε άλλη έρευνα του υπουργείου Παιδείας, η οποία διεξήχθη από την Κεντρική Επιστημονική Επιτροπή κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού, στην οποία συμμετείχαν 3.667 μαθητές Πρωτοβάθμιας και 33.112 μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, διαπιστώθηκε ότι τρεις στους δέκα μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου έχουν υπάρξει θύματα σχολικής βίας ή εκφοβισμού, το 32,98% των μαθητών της Δ.Ε. δήλωσε ότι έχει βρεθεί στον ρόλο του θύματος και το 30,84% ότι έχει βρεθεί στη θέση του θύτη.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σύμφωνα με έρευνα που ανακοινώθηκε από το βρετανικό οργανισμό BeatBullying, το 55% των παιδιών που έχουν πέσει θύματα bullying υποστηρίζουν ότι ως συνέπεια βιώνουν συμπτώματα κατάθλιψης, με περισσότερο από το 1/3 των παιδιών αυτών, να υποστηρίζουν ότι έκαναν κακό στον εαυτό τους ή σκέφτηκαν να αυτοκτονήσουν!
«Ο εκφοβισμός μπορεί να προκαλέσει αυτοκτονία. Υπάρχει αυτοκτονικός ιδεασμός όταν ένα παιδί έχει εκτεθεί σε πειράγματα συστηματικά. Ωστόσο δεν μπορεί να είναι ο μόνος λόγος, γιατί υπάρχουν πολλές παράμετροι που συντελούν στο να υπάρξει κίνδυνος αυτοκτονίας, όπως η αδιάγνωστη κατάθλιψη, προβλήματα στην οικογένεια και κάποιο ιστορικό ψυχικού τραύματος. Επιπρόσθετα υπάρχουν και οι ειδικές κατηγορίες, όπως παιδιά μειονοτήτων, παιδιά που έχουν θέματα με τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό τα οποία γίνονται στόχος πειραγμάτων και αυξάνεται ο κίνδυνος του αυτοκτονικού ιδεασμού», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου, εξιστορώντας και κάποιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις που σοκάρουν.
Οπως τονίζει η κυρία Καππάτου, «ο κόσμος όταν ακούει εκφοβισμό έχει στο μυαλό του το ξύλο. Υπάρχει, όμως, ένα πολύ σοβαρό κομμάτι, που είναι ο έμμεσος εκφοβισμός ή ο συναισθηματικός εκβιασμός, ο οποίος είναι πολύ συνηθισμένος και κυρίως στις παρέες κοριτσιών. Δεν παίζουν μαζί του, κάνουν ένα πάρτυ και δεν το καλούν. Αυτά είναι δύσκολα και δεν διαγιγνώσκονται γιατί δεν είναι ορατά όπως το ξύλο».
«Είσαι γκέι, θα σε σκοτώσουμε»
Μια τραγική περίπτωση είναι αυτή ενός παιδιού της Α’ Λυκείου που οι συμμαθητές του το στοχοποίησαν λόγω διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού και το αποκαλούσαν «γκέι». Μέσα από το Διαδίκτυο το έβριζαν χυδαία και το απειλούσαν ότι «θα σε σκοτώσουμε», «θα σε περιμένουμε στη γωνία» και άλλα τέτοια. Μετά από όλα αυτά το παιδί παρουσίασε πολύ σοβαρά προβλήματα, μάλιστα χρειάστηκε μέχρι και φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να καταφέρει να διαχειριστεί την κατάσταση.
Εστειλε ερωτικό βίντεο στους συμμαθητές
Αριστη μαθήτρια της Γ’ Γυμνασίου είχε έρθει σε ερωτικές περιπτύξεις με κάποιον συμμαθητή της σε τουαλέτα. Αυτός όμως την κατέγραψε με το κινητό του και ανέβασε το βίντεο στο Διαδίκτυο. Την επόμενη ημέρα στο σχολείο την κοίταζαν όλοι και γελούσαν, με αποτέλεσμα το κορίτσι να κλειστεί στον εαυτό του και να παρουσιάσει έντονα καταθλιπτικά στοιχεία, συν το ότι ήθελε να αλλάξει σχολείο.
«Σε περιμένουμε για ξύλο»
Παιδί Λυκείου ανέφερε ότι είχε υποστεί σοβαρό εκφοβισμό στη Γ΄ Γυμνασίου από συνομηλίκους του, οι οποίοι του έπαιρναν την τσάντα, του έσκιζαν τα βιβλία, το περίμεναν έξω από το σχολείο για να το χτυπήσουν και δεν είχε μιλήσει σε κανέναν γι’ αυτό. Μοναχοπαίδι, με μορφωμένους γονείς, απαίτησε να αλλάξει σχολικό περιβάλλον. Ούτε και στο καινούριο σχολείο, όμως, μπόρεσε να προσαρμοστεί γιατί ήταν δύσπιστο με τους συμμαθητές του.
Σταμάτησε το σχολείο για μια φωτογραφία
Ενα συνεσταλμένο παιδί της Α’ Λυκείου δημοσίευσε στο Facebook μια φωτογραφία του με μια παρέα ενηλίκων που είχαν κάνει κατάδυση και είχαν αλιεύσει κάποια ψάρια. Στο σχολείο άρχισαν να το κοροϊδεύουν και να το περιγελούν για τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Τότε το παιδί σταμάτησε να πηγαίνει στο σχολείο γιατί δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τον χλευασμό, κλείστηκε στον εαυτό του και αναγκάστηκε να φύγει από το σχολικό περιβάλλον.
Η ατιμωρησία γεννά και νέα θύματα
Στο απυρόβλητο ο εκφοβισμός μεταξύ ανηλίκων - Δεν προβλέπεται καμία ποινή παρά μόνο αναμορφωτικάμέτρα - «Τα χέρια μας είναι δεμένα», λένε δικαστές και εισαγγελείς Ανηλίκων, την ώρα που αυξάνονται οι φωνές για αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα μετά την αυτοκτονία του 14χρονου μαθητή
Την ώρα που το bullying λαμβάνει διαστάσεις
επιδημίας και στη χώρα μας η ελληνική νομοθεσία επιχειρεί να αντιμετωπίσει το φαινόμενο με αναμορφωτικά μέτρα. Ο εφιάλτης του εκφοβισμού μεταξύ ανηλίκων παραμένει ατιμώρητος στην Ελλάδα, καθώς δεν προβλέπεται καμία ποινή για τους δράστες παρά μόνο αναμορφωτικά μέτρα! «Τα χέρια μας είναι δεμένα», λένε δικαστές και εισαγγελείς ανηλίκων στο «ΘΕΜΑ», με τις φωνές για τροποποίηση των σχετικών διατάξεων του Ποινικού Κώδικα να αυξάνονται μετά την αυτοκτονία του 14χρονου μαθητή στην Αργυρούπολη.
Ο εκφοβισμός μεταξύ ανηλίκων, που χαρακτηρίζεται από τη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση ασθενέστερων παιδιών, στη χώρα μας βρίσκεται στο απυρόβλητο της ποινικής τιμωρίας. Οι δικαστές ανηλίκων, βάσει του νόμου, δεν μπορούν να επιβάλουν φυλάκιση σε όσους επιδίδονται σε bullying. Μπορούν να επιβάλουν μόνο αναμορφωτικά μέτρα, όπως η επίπληξη του ανήλικου δράστη, η ανάθεση της επιμέλειάς του στους επιτρόπους του, σε ιδρύματα ανηλίκων ή σε επιμελητές ανηλίκων, η συνδιαλλαγή μεταξύ ανήλικου δράστη και θύματος για έκφραση συγγνώμης, η αποζημίωση του θύματος, η παροχή κοινωφελούς εργασίας από τον ανήλικο δράστη. Το φαινόμενο του bullying ή της ενδοσχολικής βίας είχε περιγράψει σχεδόν προφητικά σε σχετική ομιλία του ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών της Αθήνας Ηλίας Ζαγοραίος, ο οποίος είχε διατελέσει επί σειρά ετών εισαγγελέας Ανηλίκων. Πρόκειται για εισαγγελικό λειτουργό με μεγάλη εμπειρία αλλά και ευαισθησία στο θέμα. Ο κ. Ζαγοραίος, από τη σημερινή του θέση ως προϊστάμενος της Εισαγγελίας, παρενέβη άμεσα ζητώντας τη διενέργεια κατεπείγουσας έρευνας για την υπόθεση του μαθητή από την Αργυρούπολη ο οποίος αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή του, κατονομάζοντας σε σημείωμα του έξι συμμαθητές του.
«Για να προσδιορίσουμε επακριβώς το περιεχόμενο αυτού που αποκαλούμε ενδοσχολική βία πρέπει να περιορίσουμε τις συμπεριφορές αυτές μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που εμφανίζουν εξακολουθητικότητα, μακρά χρονική διάρκεια, κακότητα και διάθεση κυριαρχίας έναντι ασθενέστερων ατόμων. Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις της είναι χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί, φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές, εκβιασμοί, καταστροφές προσωπικών αντικειμένων, κλοπές, σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση, αποκλεισμός και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες», αναφέρει ο κ. Ζαγοραίος, προειδοποιώντας για τις διαστάσεις που λαμβάνει πλέον και η σεξουαλική βία κατά αγοριών και κοριτσιών που καταγράφεται με κινητά τηλέφωνα και διακινείται στο Διαδίκτυο μέχρι τον τελικό εξευτελισμό τού θύματος.
Το προφίλ του παιδιού-θύτη
Σκιαγραφώντας το προφίλ του ανήλικου θύτη, ο κ. Ζαγοραίος κάνει λόγο για άτομο «με σωματική δύναμη, υψηλές επιδόσεις στον αθλητισμό, διάθεση προκλητικής εναντίωσης και κυριαρχίας έναντι των άλλων, υψηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη ενσυναίσθησης, δηλαδή νοιαξίματος για τους άλλους, απειθαρχίας σε οποιονδήποτε κανόνα, αποποίησης κάθε ευθύνης». Αντίθετα, σύμφωνα με τον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών, «το θύμα υπολείπεται κατά κανόνα σε σωματική δύναμη και εμφανίζει κάποιο στοιχείο διαφορετικότητας ή απόκλισης από τον μέσο όρο, όπως διαφορετική εθνική προέλευση, σωματική ιδιαιτερότητα, όπως παχυσαρκία, υψηλή μυωπία, σεξουαλική ιδιαιτερότητα, πολύ υψηλή απόδοση στα μαθήματα ή το αντίστροφο». Τα χαρακτηριστικά αυτά του θύματος «του προκαλούν χαμηλή αυτοεκτίμηση, εμφανές άγχος και ανασφάλεια που οδηγούν σε στάση παθητικής αποδοχής της βίας και σύγχυση ως προς τα αίτια του προβλήματος που αντιμετωπίζει, με αποτέλεσμα συχνά να εμπεδώνει εσωτερικά την πεποίθηση ότι τα πράγματα είναι έτσι όπως οι άλλοι νομίζουν».
Σύμφωνα με τον εισαγγελικό λειτουργό, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας τόσο των θυτών όσο και των θυμάτων σημαντικό ρόλο παίζει η σχέση τους με την οικογένεια. Οπως επισημαίνει, «συνήθως τα παιδιά-θύτες έχουν βιώσει στο οικογενειακό τους περιβάλλον βίαιες καταστάσεις, πολύ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο οι γονείς τους να επικροτούν αυτού του είδους τη συμπεριφορά θεωρώντας την ως απαραίτητο στάδιο στη διαδικασία ωρίμασής τους».
Αποτέλεσμα μιας τέτοιας στάσης των γονιών είναι οι ανήλικοι να επιδίδονται βαθμιαία σε έντονα παραβατική συμπεριφορά που συνοδεύεται συχνά και με τη χρήση ουσιών. Κλοπές καταστημάτων, βανδαλισμοί σχολικών και άλλων δημόσιων χώρων είναι οι... συνηθισμένες ασχολίες των παιδιών αυτών, σύμφωνα με τον κ. Ζαγοραίο, με αποτέλεσμα ποσοστό 35%- 40% των ανηλίκων να μετρά τρεις ή περισσότερες καταδίκες έως την ηλικία των 24 ετών.
Θύτες: οι μισοί παραβατούν ως ενήλικες
Οπως επισημαίνει ο κ. Ζαγοραίος, το παιδί που βιώνει βία γενικότερα δεν μιλάει για ό,τι του συμβαίνει επειδή, φοβάται, ντρέπεται, αλλά κυρίως γιατί νιώθει ότι ευθύνεται γι’ αυτό. «Στον ρατσιστικό εκφοβισμό, για παράδειγμα, το παιδί όταν κοιτάζει στον καθρέπτη και σκέφτεται τι συμβαίνει αυτό που λέει είναι: “Ναι, όντως είμαι από άλλη χώρα και με κοροϊδεύουν”, “όντως έχω μεγάλα αυτιά”, “όντως μιλάω ψευδά”, “όντως είμαι πιο χοντρός, πιο κοντός ή δεν είμαι αρκετά άνδρας όπως οι άλλοι”» επισημαίνει ο εισαγγελικός λειτουργός και τονίζει πως τα παιδιά «βιώνουν πολύ μεγάλη ενοχή γι’ αυτό που τους συμβαίνει και δεν μιλάνε». Οι συνέπειες, ωστόσο, της βίας που υφίστανται αποτυπώνονται τόσο στην ψυχή όσο και στο σώμα τους: «Oσοι πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού μπορεί να εκδηλώσουν συμπτώματα όπως έντονο άγχος, αίσθημα ανασφάλειας, σχολική άρνηση ή αποτυχία, μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως έντονους πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση και κατάθλιψη». Συνέπειες όμως υπάρχουν και για τoυς θύτες που βρίσκονται αντιμέτωποι «με απομάκρυνση από το σχολείο, πλήρη διακοπή της φοίτησης, τάσεις φυγής από το σπίτι τους και γενικότερα συμπτώματα περιθωριοποίησης που τείνουν να εξελιχθούν σε αντικοινωνικές, ενίοτε και παραβατικές συμπεριφορές, σε ποσοστό που αγγίζει το 50% στην ενήλικη ζωή τους».
protothema
