"ΟΙ ΣΑΓΜΑΤΟΠΟΙΟΙ ΤΟΥ ΛΑΓΚΑΔΑ"

Μια συνοπτική αναφορά, από τον Νίκο Αζμάνη, σε ένα επάγγελμα που χάθηκε

Μερικοί μπαξεβάνηδες, οι πιο καλοστεκούμενοι, διέθεταν και δύο ή ακόμα και τρία άλογα στην δύναμή τους. Οι απότομες ανηφόρες στο Δερβένι δεν ήταν υπόθεση για ένα μοναχικό άλογο, όταν μάλιστα τύχαινε και ήταν και γέρικο.
Τα άλογά τους οι αγρότες του παλιού Λαγκαδά τα είχανε δεξί τους χέρι. Χωρίς αυτά δεν μπορούσαν να τελειώσουν καμμιά τους δουλειά. Γι’ αυτό και τα αγαπούσαν, τα φρόντιζαν, τα περιποιόντουσαν όσο καλύτερα μπορούσαν.

Ένοιωθαν ένα με τα άλογά τους. Τα πονούσαν σαν παιδιά τους, γι’ αυτό και δεν τα εγκατέλειπαν όταν γήρασκαν και γίνονταν, όπως έλεγαν, ‘’τεκνεφέζκα’’ (δεν τραβούσαν στην ανηφόρα, λόγω καρδιακής ανεπάρκειας).
Στην αναπόλησή μας αυτή ,Θέλουμε απλά νά μνημονεύσουμε και να τιμήσουμε ένα επάγγελμα, που σχετιζόταν αποκλειστικά και μόνον με τα άλογα εκείνα, που ζεύονταν στα κάρα, και τα περισσοτερα ήταν των μπαξεβανηδων.
Ένα επάγγελμα που γνώρισε ημέρες δόξης, από το 1940 μέχρι το 1960 και που άρχισε να φθίνει σιγά-σιγά, όσο, αυξανοταν τα αυτοκινητα οι μηχανες έμπαιναν στα χωράφια, και που σήμερα έχει εντελώς χαθεί. Μιλάμε για το επάγγελμα του σαγματοποιού.
Ο κάθε αγρότης, ο κάθε μπαξεβάνης του παλιού Λαγκαδά είχε και τον δικό του σαγματοποιό. Ο σαγματοποιός γνώριζε με κάθε λεπτομέρεια την σωματική διάπλαση των αλόγων του πελάτη του και ανάλογα κανόνιζε και τα μεγέθη των κουστουμιών. Τα πατρόν κρέμονταν τακτοποιημένα στον τοίχο του μαγαζιού κατά μεγέθη. Ἐπιαναν στα χέρια τους ένα ακανόνιστο κομμάτι δέρμα και με την τέχνη τους το μετέτρεπαν στα διάφορα εξαρτήματα, τα αναγκαία για το ζέψιμο του αλόγου στο κάρο.
Τα δέρματα για την δουλειά τους οι Λαγκαδιανοί σαγματοποιοί τα προμηθεύονταν από Δραμινούς βυρσοδέψες. Τους τα έφερναν οι ίδιοι οι βυρσοδέψες.
Το χαμούτ ήθελε δέρμα μαλακό, κατσικίσιο. Να μη τραυματίζεται ο λαιμός του αλόγου. Αν τραυματιζόταν το άλογο, ο πολύτιμος αυτός συνεργάτης των αγροτών, τραυματιζόταν και η καρδιά του σαγματοποιού.
Όταν ερχόταν η ώρα να ντύσει για πρώτη φορά ένα νέο άλογο, ήταν σαν να έντυνε νύφη! Τόσο πολύ τα πρόσεχαν και τα πονούσαν τα ζώα, οι καλοί μας σαγματοποιοί.
Η πισινέλα χρειαζόταν δέρμα χοντρό, χοιρινό. Για να αντέχει στο τράβηγμα του φορτίου. Το καπίστρι τό ίδιο.
Στο σαμαράκι έπρεπε να γίνουν δυό μαξιλαράκια από δέρμα μαλακό, για να προστατεύεται από τις τριβές και να μη πληγώνεται η ράχη του ζώου.
Τα πάντα προσεγμένα. Και τον πελάτη να ευχαριστήσουν, αλλά και τό άλογο να βοηθήσουν. Να του βάλουν επάνω του κουστούμι εφαρμοστό και καλοφτιαγμένο. Ραμμένο με διπλές βελονιές, σφιχτές, ώστε να κρατήσει όσο γίνεται περισσότερο. Με σπάγκους χοντρούς, κερωμένους με κερί καθαρό, για να μη τους τρώει η βροχή και ο ιδρώτας.
Τέχνη σπουδαία και δύσκολη θα έλεγα του σαγματοποιού. Κάθε άλογο, αλλά και κάθε πελάτης ήθελε και τα δικά του.
Μερικοί ιδιαίτερα μερακλήδες, ήθελαν τα άλογά τους νά ξεχωρίζουν. Έτσι ζητούσαν από τον σαγματοποιό κουστούμια φανταχτερά, με εμφανή εξώραφα, με διπλά γαζιά, με πολύχρωμες χάντρες, με κουδούνια στο περιλαίμιο, με φούντες στο καμιτσίκι, με σαμαράκι φιλοτεχνημένο από τον Μιχαηλίδη, τον ‘’Θεόφιλο’’ του Λαγκαδά!
Κατά γενική μαρτυρία, όλοι οι σαγματοποιοί του Λαγκαδά ήταν άνθρωποι ευαίσθητοι, ήρεμοι, ευγενικοί, οπλισμένοι με μεγάλη υπομονή, καλοί οικογενειάρχες και πάνω απ’ όλα πραγματικοί γιατροί τόσο για τα άλογα όσο και για τους καροτσέρηδες. Με την δουλειά τους δεν ήθελαν να πληγώσουν κανέναν. Ούτε το άλογο ούτε και το αφεντικό του. Φίλοι και συνεργάτες αναγκαίοι με όλους τους μπαξεβάνηδες και τους αγρότες.

Στο στενό του Πάσχου, δίπλα στο μαγαζί του Ζωγράφου, ο πρώτος διδάξας την τέχνη του σαγματοποιού, ο μπάρμπα,Αχιλλέας ο Μιχαήλ. [πατέρας τουΧρηστου, Τασου ,Στελιου, Φαρμακοποιων, Δημητρη ,οδοντιατρου ]και παππούς του Αχιλλέα Μιχαήλ, οδοντιάτρου.
Επί της πλατείας, εκεί που έσπαζε, τον πάγο ο Μήτων, δίπλα στα ραφτάκια του Καραποστόλη, ο ανηψιός του μπαρμπα Αχιλλέα, ο Δημήτριος Μιχαήλ. Ο Τάκης, όπως έγραφε και η ταμπέλα. [πατέρας του Γιατρού Φωτη Μιχαηλ]
Στο στενό που άρχιζε, από το ραφείο του μπάρμπα Θωμά Λαλα , και κακατεληγε στα ψαραδικα , δεξια ηταν ο μπαρμπας μου ,
Γιωργης Νακος,[Τραικος] και αυτός ένας από τους πρώτους σαγματοποιούς [πατέρας του Παυλου,Βυρωνα, Στέλλιου και Τζένης].
Ήρεμος και κοινωνικοτατος, χαμογελαστος, όπως όλοι οι συναδελ φοι του. Μιλουσαμε πολλες φορες για όλα τα θεματα , όταν πηγαινα στο μαγαζι του, και μου εκαμναν εντυπωση οι γνωσεις του.
Τον θυμαμαι περισσοτερο από τους αλλους, γιατί σε μια δυσκολη ωρα με βρεθηκε. Με εξασφαλισε από τον γιο , φιλου του, από το Ζαγκλιβερι , τα αναγκαια βιβλια, για να δωσω εξετασεις, στην Στρατιωτικη Ιατρικη.
Στην σειρά του Μπαμπαμπούκλη, ο Δημήτριος ο Νάκος. Ο μπάρμπα Μήτσος. Την δική του ταμπέλα την κρατάει ακόμα στο σημερινό του μαγαζί ο γιός του ο Στέργιος. Είναι το μοναδικό σήμερα σαγματοποιείο στον Λαγκάδα..
Χάθηκαν τα ζώα από την ύπαιθρο –την θέση των αλόγων την πήραν τα τρακτέρ- χάθηκαν μαζί τους και οι σαγματοποιοί.
Η μνήμη τους, όμως, θα μένει μέσα μας για πάντα.

ΝΙΚΟΣ Κ. ΑΖΜΑΝΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

http://lagadas24.gr