ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΡΟΚΑ*
Δεν είναι όλοι υπέρ του «Ναι» στην Καταλωνία. Πολλοί βγήκαν στους δρόμους διεκδικώντας, όπως λένε, «μια ελεύθερη Ισπανία, απαλλαγμένη από τη διαφθορά, που να επιτρέπει σε λαούς με ιστορικό χαρακτήρα να ψηφίσουν».
Στην Καταλωνία όλοι περιμένουν την έκβαση του σημερινού, κρίσιμου δημοψηφίσματος, που οι πολίτες της περιοχής καλούνται να απαντήσουν «Ναι» ή «Οχι» στην ερώτηση: «Θέλετε να είναι η Καταλωνία ανεξάρτητο κράτος με τη μορφή της Δημοκρατίας;». Ενα δημοψήφισμα που κηρύχθηκε αντισυνταγματικό από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας, ωστόσο, για πολλούς Καταλανούς έχει πλέον μετατραπεί σε σύμβολο αντίστασης απέναντι στην ισπανική κυβέρνηση, την οποία κατηγορούν ότι παραβιάζει πολιτικά δικαιώματα στην προσπάθειά της να παρεμποδίσει την ψηφοφορία.
Την Πέμπτη, περίπου 16.000 μαθητές και φοιτητές άδειασαν τις τάξεις και γέμισαν την Gran Via, μία από τις κεντρικές αρτηρίες της Βαρκελώνης, σε μια ειρηνική διαμαρτυρία για τα κατασταλτικά μέτρα της κυβέρνησης Ραχόι κατά του δημοψηφίσματος. Μερικά από τα μέτρα αυτά είναι το προσωρινό κλείσιμο ιστοσελίδων της καταλανικής κυβέρνησης και οργανώσεων υπέρ της ανεξαρτησίας, το «πάγωμα» των ταμείων της κυβέρνησης και η (προσωρινή) σύλληψη υψηλών στελεχών της, η κατάσχεση ψηφοδελτίων και η «διερεύνηση» άνω των 750 δημάρχων εκ των 900 της Καταλωνίας, που προτίθενται να διαθέσουν δημοτικούς χώρους για τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας. Σύμφωνα με εντολές του δικαστή, τόσο οι κεντρικές όσο και οι καταλανικές αστυνομικές δυνάμεις καλούνται να εμποδίσουν την είσοδο του κόσμου στα εκλογικά κέντρα.
Ολοι παίρνουν θέση
Στη διαδήλωση της Πέμπτης, οι νέοι δεν φώναζαν τόσο για το «Ναι» στην ανεξαρτησία όσο για το δικαίωμά τους να ψηφίσουν. «Δεν μπορούν να μας πουν ότι δεν έχουμε δικαίωμα να εκφραστούμε», λέει η Αντρέα, μαθήτρια Λυκείου. Ο Νταβίντ, φοιτητής Πολιτικών Επιστημών, είναι τυλιγμένος με την καταλανική σημαία και όχι την estelada, τη σημαία της ανεξαρτησίας, όπως ένας φίλος που τον συνοδεύει. «Δεν είναι όλοι όσοι βρίσκονται εδώ σήμερα υπέρ του “Ναι”. Διεκδικώ μια ελεύθερη Ισπανία, απαλλαγμένη από τη διαφθορά, που να επιτρέπει σε λαούς με ιστορικό χαρακτήρα να ψηφίσουν», λέει. Τα γεγονότα των περασμένων εβδομάδων εξώθησαν πολλούς Καταλανούς να πάρουν θέση. Κόμματα της καταλανικής Βουλής, όπως το αριστερό En Comu Podem, που ήταν κατά του δημοψηφίσματος γιατί δεν θεωρούσαν ότι οι εγγυήσεις που πρόσφερε ήταν ικανοποιητικές, τώρα συνιστούν στον κόσμο να ψηφίσει ως ένδειξη διαμαρτυρίας προς τα μέτρα του ισπανικού κράτους.
«Προστατεύουμε τις κάλπες», λένε τα αυτοκόλλητα που κόλλησαν οι διαδηλωτές στη στάση του μετρό όπου διαλύθηκε η διαδήλωση. Το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό δεν είναι ξεκάθαρο, αλλά το βασικότερο για τους Καταλανούς είναι να μην υπάρξει βία. Ο Φερνάντο Ρεκέχο, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο Pompeu i Fabra της Βαρκελώνης, προβλέπει πως ο κόσμος θα πάει πολύ νωρίς στους τόπους ψηφοφορίας. Θα ανοίξουν λιγότερα εκλογικά κέντρα από ό,τι συνήθως, σημειώνει, οπότε θα υπάρξουν «τεράστιες ουρές», κάτι που θα κάνει την απομάκρυνση του κόσμου από τις αστυνομικές δυνάμεις πολύ δύσκολη. Η καταλανική αστυνομία, οι Mossos, δήλωσε στο Τwitter ότι παρόλο που θα υπακούσουν την εντολή του δικαστή, θα ιεραρχήσουν την ασφάλεια των Καταλανών ως ύψιστη προτεραιότητα. Με άλλα λόγια, γνωρίζουμε ότι «δεν θα έχουν εχθρική στάση κατά [του κόσμου]», εκτιμά ο Ρεκέχο.
Οπως και να έχει, διαφαίνεται ότι το σημερινό δημοψήφισμα δεν θα διεξαχθεί υπό κανονικές συνθήκες και είναι πολύ αμφίβολο να μπορέσει να θεωρηθεί ως εντολή για την κήρυξη της ανεξαρτησίας, όπως τονίζουν ειδικοί. Η ρητορική της κυβέρνησης και του κόσμου της τελευταίες ημέρες υποδηλώνει πως πλέον το δημοψήφισμα αντιμετωπίζεται περισσότερο ως μια ένδειξη διαμαρτυρίας και αποφασιστικότητας, η οποία ελπίζουν ότι θα αναγκάσει το ισπανικό κράτος, έστω και λόγω πιέσεων από το εξωτερικό, εάν οι εντάσεις κλιμακωθούν, να δεχθεί διάλογο και διαπραγμάτευση σχετικά με το Καταλανικό.
Σύμφωνα με τον Φραντσέσκ ντε Καρέρας, καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Αυτονομίας της Βαρκελώνης, το ισπανικό κράτος «δεν μπορεί να διαπραγματευθεί κάτι που είναι παράνομο». Οπως εξηγεί, ο ισπανικός νόμος δεν επιτρέπει τη διοργάνωση δημοψηφίσματος παρά μόνο αν αποφασιστεί από την κυβέρνηση της Μαδρίτης και για όλο τον ισπανικό λαό, έχει δε χαρακτήρα συμβουλευτικό (όχι δεσμευτικό όπως ορίστηκε το σημερινό δημοψήφισμα).
Το γνώριζαν
Ο συνομιλητής μας υποστηρίζει πως το σημερινό δημοψήφισμα είναι «ριζικά αντισυνταγματικό». «Αυτοί που ψήφισαν τον νόμο του δημοψηφίσματος [στην καταλανική Βουλή] το γνώριζαν, χωρίς αμφιβολία», δηλώνει. Θεωρεί ότι το ισπανικό κράτος δεν καταπατά τα δικαιώματα των πολιτών, αλλά αντίθετα ότι είναι φυσιολογικό οι δικαστές να ανοίγουν υποθέσεις κατά όσων παραβαίνουν τον νόμο, ο οποίος απαγορεύει το δημοψήφισμα. Ο ντε Καρέρας χαρακτηρίζει αντίθετα ως «αυταρχική» και «ξεκάθαρα αντιδημοκρατική» την διοργάνωση του σημερινού δημοψηφίσματος, στο οποίο ουδείς γνωρίζει «ποιος είναι ο εκλογικός κατάλογος, ούτε έχει μια έγκυρη εκλογική ή δικαστική αρχή για να ελέγξει την όλη διαδικασία».
Από την άλλη, και δεδομένων των σοβαρών νομικών περιορισμών, πολλοί είναι αυτοί που καλούν, όπως ο Ρεκέχο, το ισπανικό κράτος να πάψει επιτέλους να «κοιτάζει προς το ταβάνι» και να αναγνωρίσει το πολιτικό πρόβλημα που πυροδοτεί την παρούσα σύγκρουση. Οσο για την Ε.Ε., την οποία επικαλέστηκε αυτή την εβδομάδα η δήμαρχος της Βαρκελώνης Αντα Κολάου, ζητώντας της να διαμεσολαβήσει μεταξύ καταλανικής και ισπανικής κυβέρνησης για την επίλυση του ζητήματος, με άρθρο της στην αγγλική εφημερίδα The Guardian, παραμένει αμφίσημη. Ενα ενθαρρυντικό όμως εγερτήριο σάλπισμα προς την ισπανική κυβέρνηση αποτελεί η δημοσίευση, την Πέμπτη, μιας έκθεσης ειδικών, δημοσιευμένης από το συμβούλιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, η οποία καλεί την ισπανική κυβέρνηση να σεβαστεί τα βασικά δικαιώματα των πολιτών την ημέρα του δημοψηφίσματος.
* Η κ. Χριστίνα Ρόκα είναι δημοσιογράφος που ζει στη Βαρκελώνη.
kathimerini
