του συνεργάτου μας κ. Δημ. Λυκούδη*
Η φράση «Ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι» είναι η κατάληξη του "χερουβικού ύμνου", του ύμνου, δηλαδή, που ψάλλει ο χορός των ιεροψαλτών αργώς και μεγαλοπρεπώς. Κατά τη διάρκεια του ύμνου αυτού, ο ιερέας-λειτουργός διαβάζει την ευχή "Ουδείς άξιος...", θυμιατίζει και, ακολούθως, αιτείται συγχωρήσεως από το χριστεπώνυμο πλήρωμα, κάνοντας ελαφρά υπόκλιση προς το λαό. Δεν είναι, όμως, λίγες οι φορές που αντιμετωπίζουμε και βλέπουμε το "φαιδρό", τρόπον τινά, ο ιερέας να "αναμένει" αρκετά λεπτά, πολλές φορές, να ολοκληρώσει ο ιεροψάλτης την εμμελή εκτέλεση του χερουβικού ύμνου και, μαζί με αυτόν, και ολόκληρη η συνοδεία όσων διακονούν στο Ιερό βήμα, φέροντες λαμπάδες και θυμιατά...!
Είναι αλήθεια πως πρέπει να υπάρχει μία λογική και χρονική αλληλουχία, τρόπον τινά, ένας ομαλός λειτουργικός συγχρονισμός μεταξύ του ιερέα και του χορού των ιεροψαλτών. Πιο συγκεκριμένα, στο τέλος της φράσης «και τη ζωοποιώ» ο ιερέας δέον να εξέρχεται στην Ωραία Πύλη για να κάνει την θυμίαση έως το τέλος της λέξης «προσάδοντες». Η συνήθεια να εισέρχεται γρηγορότερα ο ιερέας εντός του Ιερού βήματος δημιουργεί περισσότερα προβλήματα στην όλη χρονική συνοχή των τελουμένων και, ακόμη ιδιαίτερα, στην περίπτωση που ο ιεροψάλτης ψάλλει μουσικά μαθήματα και, εκ των πραγμάτων, "αναγκάζεται" να συντμήσει το μουσικό μάθημα-προσευχή, όχι πάντοτε με επιτυχία! Εισέτι, η αίτηση συγχωρήσεως πρέπει να γίνεται στο άκουσμα της λέξεως "μέριμναν", μόνο και μόνο, το τονίζω, για να υπάρχει μια λογική λειτουργική συνοχή και συμπόρευση στα τελούμενα και ψαλλόμενα.
Όλως ιδιαιτέρως με τον ύμνο του χερουβικού, καλόν είναι να υπογραμμίσουμε ότι η ορθή διατύπωση δεν είναι «πάσαν την βιωτικήν», αλλά «πάσαν νυν βιωτικήν», καθώς ο χερουβικός ύμνος προτάσσεται ως ένα είδος "εισοδικού", μάλιστα εισοδικού που προτρέπει τους πιστούς να αποθέσουν κάθε υλική και βιωτική μέριμνα για να προετοιμαστούν να υποδεχθούν τον Σωτήρα Χριστό, τον βασιλέα, δηλαδή, που έρχεται στην ευχαριστία. Υπό αυτή την έννοια, κατά τη Μεγάλη Είσοδο (1) δεν υποδεχόμαστε τον άρτο και τον οίνο (2), αλλά τον ερχόμενο βασιλέα Χριστό στην ευχαριστία. Βέβαια, θεωρούμε δεδομένο, και παράλληλα περιττό, να επισημάνουμε ότι το πλήρωμα του χριστεπωνύμου λαού (καί οι ιεροψάλτες, καθώς δεν αποτελούν ξεχωριστό τμήμα), πέραν από κάποιο επιτίμιο που, ενδεχομένως, να έχει επιβάλει ο πνευματικός, κοινωνούν άπαντες του Σώματος και Αίματος του Κυρίου Ιησού Χριστού και συμμετέχουν ενεργά στην ευχαριστιακή σύναξη.
Σφάλμα και απαράδεκτη καινοτομία αποτελεί και η αχαρακτήριστη και αθεολόγητη συνήθεια και προσθήκη πολλών συναδέλφων ιεροψαλτών, να αλλάζουν το χρόνο εκφοράς της λέξης «υποδεξόμενοι» σε «υποδεξάμενοι». Ο χερουβικός ύμνος, ας τονιστεί ιδιαίτερα, δεν αναφέρεται στην είσοδο των δώρων (δεν είμαστε "αρτολάτρες-οινολάτρες"), αλλά αποκλειστικά στο όλο μυστήριο που έπεται και πρόκειται στη συνέχεια να τελεστεί. Υπό αυτή την έννοια, και υπερβολικές εξάρσεις "συναισθηματικής" ευσέβειας κατά την "Μεγάλη Είσοδο" του Ιερέα, καλόν είναι να αποφεύγονται από την πλευρά των πιστών.
Άκρως χαρακτηριστικά είναι και όσα υποστηρίζει ο μακαριστός καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, τα οποία και επικυρώνουν όσα ανωτέρω διατυπώθηκαν: «Κατ᾿ακολουθίαν το "καί τη ζωοποιώ Τριάδι τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες" δεν αναφέρεται στον τρισάγιο ύμνο ("Ἀγιος ο Θεός..."), ο οποίος δήθεν ψαλλόταν κατά την είσοδο, αλλά στο βιβλικό τρισάγιο ("Ἀγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ..."), που θα ψαλλεί σε λίγο» (3).
Παραπομπές:
1. Η Μεγάλη Είσοδος είναι η μεταφορά των προετοιμασμένων δώρων από την Πρόθεση στην Αγία Τράπεζα
2. Ως έλεγε ένας αγιορείτης παππούλης, «να μην είμαστε αρτολάτρες και οινολάτρες».
3. Ιωάν. Φουντούλη, Λειτουργική Α', Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 231.
Σημείωση: Η ως άνω λειτουργική απορία αποτελεί μέρος του νέου πονήματος του κ. Δημητρίου Π. Λυκούδη, Θεολόγου-Φιλολόγου, υπό τον τίτλο "Λειτουργικά Ζητήματα", τόμος Α', που μέσα του ερχόμενου μήνα κυκλοφορεί.
________________
*Δημήτριος Λυκούδης
Θεολόγος - Φιλόλογος, Υπ. Δρας Παν/μίου Αθηνών-πρ. Σχολάρχης Ιερατικής Πατριαρχικής Ακαδημίας της Αγίας Σιών Ιεροσολύμων.
