Το ερώτημα μπορεί να φαίνεται παρατραβηγμένο. Μια ανάλυση όμως των στοιχείων θα αποδείξει ότι η δυνατότητα υπάρχει. Αυτό θα προκύψει από την ανάλυση των επισήμων στοιχείων που θα μας δείξουν ποιο αναμένεται να είναι το ενεργειακό έλλειμμα σε φυσικό αέριο που θα έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση τα επόμενα 25 χρόνια αρχής γενομένης από το 2020, και από ποια πηγή θα ικανοποιηθεί αυτό το έλλειμμα.
Του καθηγητή Αντώνη Φώσκολου
Από τα αποθέματα και τις εξαγώγιμες ποσότητες της Ρωσίας, των ΗΠΑ, των χωρών της Βορείου Αφρικής ή από αυτά της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου;
Ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε φυσικό αέριο
Σήμερα οι ανάγκες της ΕΕ σε φυσικό αέριο ανέρχονται σε 400 δις Μ3/ετησίως. Εξ’ αυτών τα περίπου 207 δις Μ3 παράγονται από τα κοιτάσματα της Βορείου Θάλασσας και τα 193 δις Μ3 εισάγονται ετησίως από διάφορες χώρες. Από την Ρωσία εισάγονται περίπου 130 δις Μ3 ετησίως, +/- 2%.
Βάση των προγνωστικών του ΟΟΑΣΑ οι ετήσιες ανάγκες σε φυσικό αέριο της ΕΕ θα αυξηθούν μετά το 2025 σε 640 δις Μ3 ετησίως, εικόνα 1, ήτοι θα έχουμε ένα επί πλέον ετήσιο έλλειμμα της των 240 δις Μ3 ήτοι 7.2 τρις Μ3 για μια περίοδο 30 ετών. Το ερώτημα είναι από ποιες πηγές θα καλυφθεί αυτό το τεράστιο έλλειμμα.
Α. ΡΩΣΙΑ
Τα αποθέματα φυσικού αερίου της Ρωσίας εκτιμώνται σε 32.3 τρις Μ3, BP Statistical Review of World Energy 2016. Η ετήσια παραγωγή τα τελευταία 18 χρόνια ανέρχεται σε 600 δις Μ3 με μια απόκλιση της τάξης των +/_2.5 % εκ των οποίων περίπου 200 δις Μ3 εξάγονται. Άρα μόνο το 1/3 των αποθεμάτων είναι η διαθέσιμη προς εξαγωγή ποσότητα, δηλαδή μόνο τα 11 τρις Μ3 φυσικού αερίου.
Για τα επόμενα 30 χρόνια η Ρωσία έχει δεσμεύσει τα 6 τρις Μ3 ενώ έχει συμφωνήσει να διοχετεύσει 80 δις Μ3 φυσικού αερίου ετησίως επί 30 χρόνια για την Κίνα ήτοι 2.4 τρις Μ3.
Γίνεται αντιληπτό ότι από τα 11 τρις Μ3 φυσικού αερίου που διαθέτει η Ρωσία προς εξαγωγή περίπου τα 8.4 τρις Μ3 είναι ήδη δεσμευμένα. Άρα η ελεύθερη διαθέσιμη ποσότητα είναι περίπου της τάξης των 2.6 τρις Μ3 που είναι τελείως ανεπαρκής για να καλύψει τις μελλοντικές ανάγκες της ΕΕ που ανέρχονται σε 7.2 τρις Μ3 φυσικού αερίου.
Β. ΗΠΑ
Τα αποθέματα φυσικού αερίου των ΗΠΑ ανέρχονται σε 10 τρις Μ3, BP Statistical Review of World Energy 2016. Η ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε 767 δις Μ3 και η κατανάλωση στα 778 δις Μ3 ετησίως. Άρα οι ανάγκες καλύπτονται από εισαγωγές.
Πως είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να καλύψουν τις ανάγκες της ΕΕ; Ακόμα και αν συνεκτιμήσουμε τα αποθέματα του σχιστολιθικού φυσικού αερίου, περίπου 14 τρις Μ3, οι δυνατότητες ικανοποίησης των αναγκών της ΕΕ από τις ΗΠΑ είναι ελάχιστες.
Τελευταίως έχει δημιουργηθεί ένα τεράστιο πρόβλημα με τον θρυμματισμό των πετρωμάτων (fracking) που φιλοξενούν το σχιστολιθικό φυσικό αέριο διότι αυτή η μέθοδος προκαλεί σεισμούς. Ήδη στην πολιτεία της Οκλαχόμας οι κάτοικοι κατέφυγαν στα δικαστήρια εναντίον των εταιρειών που χρησιμοποιούν το fracking για την ανάκτηση φυσικού αερίου. Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν και η αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου από το $1.7/Gj στα $ 3.5/ Gj.
Συμπερασματικά, μην περιμένει η ΕΕ από τις ΗΠΑ να τις λύσει το ενεργειακό έλλειμμα των 7.2 τρις Μ3 φυσικού αερίου που θα δημιουργηθεί μετά το 2025. Με τρία και τέσσερα φορτία LNG/έτος δεν λύνονται τα ενεργειακά προβλήματα της ΕΕ.
Γ. ΒΟΡΕΙΟΣ ΑΦΡΙΚΗ
Η Βόρειος Αφρική προ πενταετίας εξήγαγε στην ΕΕ πάνω από 90 δις Μ3 φυσικού αερίου. Σήμερα το σύνολο των εξαγωγών έχει πέσει στα 30 δις Μ3. Η Αλγερία εξάγει 23.5 δις Μ3, 14.1 δις Μ3 με υποθαλάσσιο αγωγό και 9.4 δις Μ3 υπό μορφή LNG, η δε Λιβύη μόνο 6.5 δις Μ3 με υποθαλάσσιο αγωγό στην Ιταλία.
Το να περιμένουμε από την Βόρειο Αφρική, που κάποτε τροφοδοτούσε την ΕΕ με 90 δις Μ3 φυσικού αερίου ενώ σήμερα τροφοδοτεί την ΕΕ με 30 δις Μ3, να καλύψει τις μελλοντικές ανάγκες της ΕΕ είναι ουτοπία.
Δ. ΛΕΚΑΝΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
Η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου περιλαμβάνει τις ΑΟΖ Αιγύπτου, Λιβάνου, Ισραήλ, Κύπρου και το νότιο Κρητικό Πέλαγος. Τα αποθέματα του βιογενούς και θερμογεννετικού φυσικού αερίου εκτιμώνται με πιθανότητα της τάξης του 50% ότι είναι πάνω από 23.8 τρις Μ3, εικόνα 2.
Αν αφαιρέσουμε τα αποθέματα του φυσικού αερίου της Αιγύπτου που εκτιμώνται σε 9 τρις Μ3, USGS Technical Report 2010, με το δικαιολογητικό ότι αυτά τα αποθέματα τα χρειάζεται η Αίγυπτος για ικανοποιήσει τις ανάγκες της και αν αφαιρέσουμε, προς το παρόν, το σύνολο των αποθεμάτων του βιογενούς και θερμογεννετικού φυσικού αερίου του νότιου Κρητικού Πελάγου της τάξης των 7.5 τρις Μ3, συνειρμοί από την PGS που προσομοιάζει το νότιο Κρητικό Πέλαγος με την λεκάνη της Λεβαντίνης και τα στοιχεία του καθηγητή Ryan 2009 που υποδεικνύει 5 περιοχές όμοιες με αυτήν του κοιτάσματος Ζορ, τότε τα εναπομείναντα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην λεκάνη της Λεβαντίνης και της Κύπρου είναι της τάξης των 7.3 τρις Μ3 φυσικού αερίου.
Αν από τα 7.3 τρις Μ3 αφαιρέσουμε μία ποσότητα της τάξης των 30%, ήτοι περίπου 2 τρις Μ3 και αν υποθέσουμε ότι η Κύπρος παραχωρεί προς την Τουρκία περίπου 1 τρις Μ3 φυσικού αερίου ως αντιστάθμισμα για την λύση της Κυπριακής κρίσης, γεγονός που ουσιαστικά συζητούν στην Ελβετία, τότε οι εξαγώγιμες ποσότητες φυσικού αερίου από τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου ανέρχονται σε 4.3 τρις Μ3 φυσικού αερίου.
Άρα οι ετήσιες ποσότητες που μπορούν να εξαχθούν προς την ΕΕ πλησιάζουν τα 100 δις Μ3 για 30 χρόνια. Η εξαγωγή 15 δις Μ3 φυσικού αερίου από την Ανατολική λεκάνη της Μεσογείου μέσω του αγωγού East Med είναι μια αρχή. Μένουν άλλα 85 δις Μ3 εξαγώγιμου φυσικού αερίου που συνεπάγεται κατασκευή τουλάχιστον άλλων 2 αγωγών των East Med 2 και East Med 3.
Και βεβαίως αν αξιοποιηθούν τα κοιτάσματα φυσικού αερίου των Μπλόκ 2 και 10 που έχουν τα ΕΛΠΕ τότε και από εκεί μπορούμε να πάρουμε τουλάχιστον άλλα 15 δις Μ3 φυσικού αερίου για την Ευρώπη. Εννοείται ότι τα ΕΛΠΕ θα επενδύσουν $ 4 δις για να φέρουν τα κοιτάσματα στην παραγωγή και θα στελεχώσουν την υπηρεσία τους με το κατάλληλο προσωπικό που θα έχει τεχνογνωσία. Αθροιστικά μιλάμε για εξαγώγιμες ποσότητες φυσικού αερίου της τάξης των 115 δις Μ3. Όλη αυτή τη μεταφορά μπορεί να την αναλάβει η κοινοπραξία της ΔΕΠΑ (Ελλάδα) -EDISSON (Ιταλία) – NOBLE (ΗΠΑ) – Κύπρος – Ισραήλ.
Είναι σαφές ότι, όχι μόνο η Ρωσία δεν μπορεί να καλύψει το κενό του φυσικού αερίου που θα έχει η ΕΕ διότι δεν έχει εξαγώγιμές ποσότητες, αλλά και οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να έχουν περισσότερη εξάρτηση από τους Ρώσους για αυτό και προωθούν την κατασκευή σταθμών υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου για να δεχθούν ετήσιες ποσότητες άνω των 200 δις Μ3/έτος, εικόνα 3.
Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι ο πολυδιαφημισμένος αγωγός Turkish Stream δεν πρόκειται να λύσει τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε φυσικό αέριο. Αφήνω κατά μέρος ότι η διέλευσης του μέσω Ελλάδας θα είναι καταστροφική για την χώρα μας. Προφανώς λοιπόν, δίνεται στην ΔΕΠΑ και την ομάδα της η ευκαιρία να ανταγωνιστούν άνετα την GAZPROM και αν δεήσει η ελληνική κυβέρνηση και αξιοποιήσει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που βρίσκονται νότια της Κρήτης τότε αυτή η κοινοπραξία να γίνει πολύ ισχυρότερη από τη GAZPROM, διότι θα διοχετεύει στην ΕΕ περισσότερο από 185 δις Μ3 φυσικού αερίου/έτος με τιμή γύρω στα $ 9/Gj έναντι των 130 δις Μ3 φυσικού αερίου που διοχετεύει σήμερα η Ρωσία με τιμή πολύ υψηλότερη των $ 11/Gj.
Επομένως μετά το 2025 οι εισαγωγές φυσικού αερίου στην ΕΕ μπορεί να διαμορφωθούν ως εξής:
1. Από Ελλάδα, Ισραήλ και Κύπρο: 188 δις Μ3
2. Ρωσία: 130 δις Μ3
3. Αλγερία και Λιβύη: 30 δις Μ3
4. Μοζαμβίκη, Αγκόλα, Νιγηρία, Κατάρ (LNG): 80 δις Μ3
5. Αζερμπαϊτζάν: 12 δις Μ3
2. Ρωσία: 130 δις Μ3
3. Αλγερία και Λιβύη: 30 δις Μ3
4. Μοζαμβίκη, Αγκόλα, Νιγηρία, Κατάρ (LNG): 80 δις Μ3
5. Αζερμπαϊτζάν: 12 δις Μ3
ΣΥΝΟΛΟ: 440 δις Μ3
200 δις Μ3 φυσικού αερίου είναι το υπάρχον έλλειμμα της ΕΕ και 240 δις Μ3 είναι το μελλοντικό έλλειμμα της μετά το 2025. Το πόσο σημαντική είναι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου μαζί με την περιοχή της Μέσης Ανατολής το δείχνει ο χάρτης των New York Times που δημοσιεύθηκε την άνοιξη του 2016.
Καυτά σημεία στον πλανήτη είναι: Οι υδρογονάνθρακες του Βορείου Πόλου κατόπιν έρχονται οι υδρογονάνθρακες της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου και τέλος οι σπάνιες γαίες στην νότια Σινική θάλασσα, εικόνα 4.
defence-point
