Είναι γνωστή η φράση «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Για όσους δεν το γνωρίζουν, αυτό αποτελεί πεδίο εφαρμογής στη Θεωρία Παιγνίων όταν πρόκειται για ένα παίγνιο μεταξύ τριών παικτών. Όπως και η φράση «ο φίλος του εχθρού μου είναι εχθρός μου». Όταν πρόκειται για παίγνια τεσσάρων ή και περισσότερων παικτών τότε εφαρμόζονται πιο πολύπλοκα μοντέλα για την κατάληξη του παιγνίου.
Του Σωτήρη Καμενόπουλου
Υποψηφίου διδάκτορος Πολυτεχνείου Κρήτης
Υποψηφίου διδάκτορος Πολυτεχνείου Κρήτης
Αυτού του είδους οι σχέσεις εφαρμόζονται και στη γεωπολιτική. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος χωρίς να βρίσκεται μακριά από την πραγματικότητα, πως αυτή η «νοοτροπία» εφαρμοζόταν τις τελευταίες δεκαετίες στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας – Ισραήλ – Συρίας.
Η ανατροπή πραγματοποιήθηκε όταν έγινε φανερό πως, ΝΑΙ, πετρέλαιο και φυσικό αέριο υπάρχει στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και στην περιοχή νοτίως της Κρήτης.
Όταν το χωράφι του γείτονα είναι εύφορο, είναι αδύνατο να μην είναι εύφορο και το χωράφι το δικό σου… Βέβαια, για ορισμένους στην Ελλάδα, πολιτικούς και ακαδημαϊκούς, αυτό δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό. Η Ιστορία τους έχει ήδη ξεπεράσει, τους έχει ξεγράψει.
Το ζούμε σχεδόν «ζωντανά» πλέον. Τα λόγια τους, οι πράξεις τους, και τα ίχνη τους θα μείνουν ανεξίτηλα. Οι εξελίξεις στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο τους συμπαρασύρουν ήδη. Δεν αναφέρομαι σε ΑΥΤΟΝ που πάει ο νου σας. Είναι αρκετοί ίσως αυτοί και αυτές που έθεταν εμπόδια στην αξιοποίηση των ορυκτών μας πόρων και δεν βρίσκονται μόνο σε έναν πολιτικό χώρο. Επίσης, όπως έχει γίνει κατανοητό, βρίσκονται ίσως και στον ακαδημαϊκό χώρο.
Σήμερα οι σχέσεις του τύπου, «ο φίλος του εχθρού μου είναι εχθρός μου», θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν, προς έκπληξη πολλών και λίγο διαφορετικά. Πολύ πρόσφατα, στο ελληνικό διαδίκτυο, γνωστός ιστοχώρος αναφέρθηκε σε μεγάλη γεωπολιτική ανατροπή επί θύραις και πιο συγκεκριμένα στο γεγονός πως ο Ερντογάν συγκρούεται με τις ΗΠΑ και εναγκαλίζεται τον Πούτιν. (βλ. http://infognomonpolitics.blogspot.it/2016/11/blog-post_761.html)
Όποιοι παρακολουθούν την αρθρογραφία μου δεν εκπλήσσονται. Πρωτοξεκίνησα τις αναφορές στην πιθανή ρωσοτουρκική συμμαχία τον Οκτώβριο 2014 στηριζόμενος κυρίως σε ιστορικά δεδομένα:
“…Το 1829 πραγματοποιήθηκε η Ναυμαχία στο Ναυαρίνο όπου συμμετείχε και η Ρωσία εναντίον της Τουρκίας. Το 1832 κατά τη διάρκεια του Τουρκοαιγυπτιακού πολέμου, και όταν πλέον διαφαίνονταν πως οι Τούρκοι έχαναν ολοκληρωτικά τον πόλεμο από τους Αιγύπτιους (οι Αιγύπτιοι κόντεψαν να μπουν στην Κων/πολη) οι Ρώσοι συμμάχησαν με τους Τούρκους στη μάχη στο Ικόνιο και ο Τσάρος Νικόλαος Ι τους έστειλε στρατιωτική βοήθεια. (Αυτό σε απάντηση σε όσους νομίζουν πως Ρωσία και Τουρκία δεν έχουν υπάρξει σύμμαχοι και πως τα συμφέροντα της Ρωσίας είναι παράλληλα με αυτά της Ελλάδας…)…”
Το επανέλαβα ακριβώς με τον ίδιο τρόπο πρόσφατα εξηγώντας πως τα ιστορικά δεδομένα δημιουργούν συνθήκες επεξήγησης πιθανών μελλοντικών συμβάντων. Η «Ιστορία» χρησιμοποιείται ως μέθοδος πρόβλεψης (forecasting) στα διάφορα στατιστικά μοντέλα (π.χ. πρόβλεψη πωλήσεων, πρόβλεψη ζήτησης, πρόβλεψη αποθεμάτων, πρόβλεψη τιμής μίας μετοχής κ.λπ.). Σε αυτή την περίπτωση, μία από τις αναγκαίες συνθήκες καλής συμπεριφοράς ενός στατιστικού μοντέλου πρόβλεψης, είναι η ύπαρξη ικανοποιητικών ιστορικών (ποσοτικών) δεδομένων ώστε αυτά να «μεταφερθούν» στο μέλλον.
Στη Θεωρία Παιγνίων, η «Ιστορία» χρησιμοποιείται ώστε να καταστρωθούν παίγνια διαδοχικής κίνησης (sequential-move games). Στην περίπτωση χρήσης της Θεωρίας Παιγνίων, η «Ιστορία» παίζει πολύ σημαντικό ρόλο καθώς χρησιμοποιείται ώστε να «προβλεφθεί» η συμπεριφορά των άλλων «παικτών» στο μέλλον και να χρησιμοποιηθεί για τον υπολογισμό της καλύτερης «κίνησης» του παίκτη.
Αυτή η ιδέα είναι τόσο σημαντική, ώστε ορισμένοι επιστήμονες την έχουν κωδικοποιήσει ως έναν από τους σημαντικότερους κανόνες στρατηγικής συμπεριφοράς: «look ahead and reason back». Αυτή η λογική χρήσης της «Ιστορίας» (reason back), ώστε να εκτιμηθεί η συμπεριφορά του αντιπάλου στο μέλλον (look ahead) εφαρμόζεται στα οικονομικά, στο management και αλλού. Αυτή η λογική εφαρμόζεται και στη γεωπολιτική…
Επανέλαβα την πιθανότητα ρωσοτουρκικής συμμαχίας άλλες δύο φορές στο «http://mignatiou.com» και στο «http://www.huffingtonpost.gr/». Αναρωτήθηκα δε μέσα μου, πόσες φορές πρέπει να το γράψω ακόμη, ώστε για να γίνει αντιληπτό. Τέσσερις φορές το έγραψα…
Υπό τις παρούσες συνθήκες (επαναλαμβάνω και τονίζω: υπό τις παρούσες συνθήκες), λόγω της επικείμενης – πιθανής αξιοποίησης των ορυκτών πόρων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, έχουν γίνει ανατροπές στις φιλίες χωρών, οι οποίες όμως έχουν ξαναεμφανισθεί στο παρελθόν. Άρα, λόγω παρελθόντος, δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη.
Μία τέτοια ανατροπή είναι και η πιθανή ρωσοτουρκική συμμαχία: Ο East Med που θα ήταν «ευλογία» για τα ελληνικά συμφέροντα, αποτελεί κοινό «εχθρό» για τα αντίστοιχα συμφέροντα της Ρωσίας και της Τουρκίας.
Ας είμαι ξεκάθαρος: Δυστυχώς, η ψυχρή πραγματικότητα είναι πως την παρούσα περίοδο η φράση «ο φίλος του εχθρού μου είναι εχθρός μου» εξηγεί πολλά για τις νέες συνθήκες που τείνουν να επικρατήσουν στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και εδικά για τις σχέσεις Ελλάδας – Ρωσίας –Τουρκίας. Υπό τις παρούσες συνθήκες, ορισμένοι στη χώρα μας θα πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί στις σχέσεις τους και τις αναφορές τους, γιατί μπορεί άθελά τους (ας επαναληφθεί: υπό τις παρούσες συνθήκες) να στρέφονται ενάντια στα πραγματικά Ελληνικά Εθνικά Συμφέροντα…
Βέβαια, όλα αυτά μπορεί ανά πάσα στιγμή να ανατραπούν. Η κατάσταση στην περιοχή μας πλέον είναι εντελώς εύπλαστη και ίσως να ζήσουμε κι άλλες ανατροπές. Ανατροπές που συμβαίνουν μία φορά στα 100 χρόνια. Θα δούμε πολλές κυβιστήσεις…
Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει ποτέ κανείς μας να ξεχνά τη ρήση του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, ενός άλλου αιώνα, του Λόρδου Πάλμερστον: Τα έθνη δεν έχουν μόνιμους φίλους ή συμμάχους, έχουν μόνιμα μόνο συμφέροντα (Nations have no permanent friends or allies, they only have permanent interests).
defence-point
