 |
| Γράφει η Σοφία Βούλτεψη |
Επί δύο σχεδόν χρόνια το ερώτημα που κυριαρχεί στη χώρα είναι πώς είναι δυνατόν να έχουν ειπωθεί και να λέγονται τόσα πολλά ψέματα και ουσιαστικά να μην κουνιέται φύλλο.
Η αλήθεια είναι ότι πολλοί έχουν κατά καιρούς προσπαθήσει να δώσουν μια απάντηση, μια εξήγηση.
Ο Γκέμπελς έλεγε πως ο λαός πιστεύει ευκολότερα ένα μεγάλο ψέμα, από ένα μικρό ψέμα. Κι’ αυτό επειδή δύσκολα διανοείται κανείς πως μπορεί να ειπωθεί ένα τόσο μεγάλο ψέμα – άρα είναι αλήθεια. Και υποστήριζε πως «δεν λες κάτι για να το πεις, αλλά για να επιτύχεις ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα».
Ο Νόρμαν Μέιλερ είχε γράψει: «Δεν είναι λίγο να είσαι απολύτως ψεύτης. Αν δεν λες ποτέ την αλήθεια, εν δυνάμει, είσαι εξίσου ασφαλής με τον τίμιο άνθρωπο που δεν τολμάει ποτέ να πει ψέματα. Όταν σε πληροφορούν πως σήμερα ορκίζεσαι για το ακριβώς αντίθετο απ' αυτό που ομολόγησες χθες, σημειώνεις: Εγώ δεν το είπα ποτέ αυτό.
Κι' αν έχουν καταγραφεί τα λεγόμενά σου, δηλώνεις ότι πρόκειται για χονδροειδή παρανόηση».
Ο Βίσμαρκ είχε πει πως «οι άνθρωποι ποτέ δεν λένε τόσα ψέματα όσα μετά το κυνήγι, στη διάρκεια του πολέμου και πριν από τις εκλογές»
Ο Μακιαβέλλι, στον «Ηγεμόνα» έγραψε (αναφερόμενος ακριβώς στον ιδανικό ηγεμόνα): «Είναι απαραίτητο να ξέρει να παριστάνει καλά την αλεπού και να είναι μεγάλος ψεύτης και υποκριτής. Οι άνθρωποι είναι τόσο απλοϊκοί και υποκύπτουν τόσο στις ανάγκες της στιγμής, που πάντα θα αφήνουν κάποιον να τους εξαπατά». Ως παράδειγμα έφερε τον Αλέξανδρο Στ', που δεν έκανε τίποτε άλλο από το να εξαπατά τους ανθρώπους, επιδεικνύοντας μια τρομερή ικανότητα να βρίσκει εκείνους που να μπορεί να εξαπατήσει. «Δεν υπήρξε ποτέ άνθρωπος που να είχε μεγαλύτερη ικανότητα στο να υποστηρίζει ένα φοβερό ψέμα και να πείθει με μεγαλόστομους όρκους. Και πάντα πετύχαινε στις απάτες και στα ψέματα του, γιατί ήξερε καλά την αδύναμη πλευρά της ανθρώπινης φύσης», ανέφερε ο Μακιαβέλλι.
Ο Λένιν υποστήριζε πως «ένα ψέμα ειπωμένο πολλές φορές γίνεται αλήθεια».
Στην πραγματικότητα όλοι τους είχαν αναζητήσει και εν πολλοίς είχαν βρει - όπως αποδεικνύεται από την έρευνα που πρόσφατα δημοσίευσε η επιστημονική επιθεώρηση «Nature» - τους λόγους για τους οποίους λέγονται τα ψέματα, τους λόγους για τους οποίους μπορούν τα ψέματα να λέγονται με τόση ευκολία και τους λόγους για τους οποίους τα ψέματα αυτά γίνονται πιστευτά.
Οι Βρετανοί ερευνητές Νιλ Γκάρετ και Τάλι Σάροτ, μελέτησαν και απέδειξαν ότι υπάρχει ένας βιολογικός μηχανισμός που διευκολύνει τη διαδικασία του ψέματος.
Απέδειξαν πως όσο περισσότερα ψέματα λέει κανείς, τόσο πιο εύκολη γίνεται σταδιακά η διαστρέβλωση της αλήθειας.
Διαπίστωσαν πως στην αρχή, ο ψεύτης αισθάνεται κάπως άβολα, αλλά αυτή η πρώτη ενόχληση υποχωρεί όσο μεγαλώνει ο κατάλογος με τα ψέματα που εκστομίζει.
Κι’ αυτό διότι η αμυγδαλή του εγκεφάλου, το όργανο δηλαδή που διαχειρίζεται ορισμένα από τα συναισθήματά μας, με κάποιον τρόπο προσαρμόζεται σε αυτήν την κατάσταση. Έτσι, ψέμα πάνω στο ψέμα, τα ψέματα γίνονται όλο και πιο χονδροειδή.
Και τα ψέματα γίνονται ολοένα και πιο χοντρά.
Στο πείραμα έλαβαν μέρος εθελοντές, σε κάποιους από τους οποίους έγινε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Διαπιστώθηκε έτσι ότι η αμυγδαλή ενεργοποιείτο όταν οι άνθρωποι ψεύδονταν για προσωπικό τους όφελος. Με κάθε νέο ψέμα όμως η αντίδραση της αμυγδαλής μειωνόταν.
Δημιουργούνται δηλαδή συνθήκες εθισμού.
Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί και να μην ισχύει πλέον και η περίφημη φράση του Αβραάμ Λίνκολν «μπορείς να τους ξεγελάς όλους για λίγο καιρό, λίγους όλο τον καιρό, αλλά όχι όλους όλο τον καιρό».
Τουλάχιστον όχι στην περίπτωση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Οι οποίοι ξεκίνησαν λέγοντας ασύστολα ψέματα τον καιρό που βρίσκονταν στην αντιπολίτευση, συνέχισαν στην πρώτη διακυβέρνησή τους, είπαν ξανά ψέματα πριν από τις δεύτερες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 και συνεχίζουν να λένε ψέματα μέχρι σήμερα.
Στην περίπτωσή τους δεν ισχύει και αυτό που είχε γράψει ο Κικέρων:
«Το να επινόησης ένα ψέμα για κάποιον και να το διαλαλήσεις, αυτό είναι κοινότυπο και άτεχνο. Σε πιάνει ο άλλος από το αυτί και σε αποδείχνει εύκολα συκοφάντη και σε εξευτελίζει. Η τέχνη είναι να συκοφαντείς χωρίς να ενσωματώνεις πουθενά ολόκληρη τη συκοφαντία, μόνο να την αφήνεις να τη συνάγουν οι άλλοι από τα συμφραζόμενα και έτσι ασυνείδητα να υποβάλλεται σε όποιον την ακούει. Η τέχνη είναι να βρίσκεις τον διφορούμενο λόγο, που άμα σε ρωτήσουν γιατί τον είπες, να μπορείς να πεις πως τον είπες με την καλή σημασία, και πάλι εκείνος που τον ακούει να αισθάνεται πως πρέπει να τον εννοήσει με την κακή του σημασία. Η τέχνη είναι να δημιουργείς την ψεύτικη εντύπωση με την όλη ομιλία, χωρίς κανένας λόγος μόνος του χωριστά να είναι ψεύτικος, τόσο που να αναρωτιέται ο καλόπιστος όταν ανακάλυψη την αντίφαση, είναι άραγε αυτό συκοφαντία ή παρεξήγηση; Υποβλητικός, σεμνότυφος, ντυμένος την ευπρέπεια, πρέπει να είναι ο συκοφαντικός λόγος και να μη διαρκή περισσότερο από ότι θα κούραζε τον ακροατή και όμως με τις πρεπούμενες διακοπές, αν είναι επίμονος, έτσι που να του εντυπώνεται χωρίς ο ίδιος να μπορεί να το καταλάβει πως αυτό του συνέβηκε. Δεν στηρίζεται σε ανύπαρκτα γεγονότα η περίτεχνη συκοφαντία, αλλά διαλέγει κάποιο ασήμαντο, το βγάζει από τη σειρά του, το φουσκώνει, το βάζει σε άλλη σειρά και έτσι το κάνει να αποδίδει μιαν εντελώς διαφορετική από την αρχική εντύπωση. Τόσο αλλάζει, χωρίς να το αλλάζει το ίδιο. Πού είναι η συκοφαντία; ρωτάει ο συκοφάντης. Και πας να πεις, δεν είναι πουθενά· και όμως είναι ολόκληρη εκεί, άπιαστη αλλά ορατή. Χίλια μήλα έχει η μηλιά και έχει ένα μόνο χαλασμένο. Άμα όμως όλο γι’ αυτό μιλάς βλέπει ο άλλος μπροστά του μια μηλιά σκουληκιασμένη. Και όμως οι λέξεις που αρθρώθηκαν δε περιέχουνε ψευτιά καμιά. Το ψέμα είναι πέρα από τις λέξεις, στο νόημα το φευγαλέο. Κάποτε ούτε το ένα μήλο δεν έχει σάπιο, αλλά έχει κάτι που δεν αρέσει στο δήμο, το πλήθος. Τότε αυτόν που θες να φθείρεις, τον παρουσιάζεις μονάχα από αυτό το κάτι που δεν αρέσει. Ψέμα; Πουθενά· επιδέξιες αποσπάσεις από τον ολότητα της πραγματικότητας· τονισμός μιας λέξης που δεν ήταν τονισμένη· μια ανεπαίσθητη αλλοίωση του φωτισμού, κάτι αληθινά ελάχιστο, που δεν τολμάς καν να το πεις διαστροφή. Διότι πραγματικά δεν είναι διαστροφή, δεν είναι ψέμα· είναι όμως συκοφαντία».
Συμπέρασμα: Έτσι εξηγείται γιατί ειπώθηκαν και λέγονται ακόμη τόσο πολλά ψέματα με τόσο μεγάλη άνεση και τα πιστεύουν (ακόμη) τόσο πολλοί.
Γι’ αυτό ειπώθηκαν ψέματα όπως:
«H τρόικα την επόμενη μέρα θα πάει από εκεί που ήρθε» (Τσίπρας, Αλεξανδρούπολη, 14 Μαρτίου 2014),
«Κατάργηση των μνημονίων από τη νέα Βουλή. Κατάργηση της αθλιότητας του ΕΝΦΙΑ που γονατίζει τα μεσαία νοικοκυριά και δημεύει τη μικρή περιουσία. Αποκατάσταση του βασικού μισθού και της κατώτερης σύνταξης στα επίπεδα πριν τον ακρωτηριασμό τους» (Τσίπρας, Real News, Αυγούστου 2014),
«Εμείς θα βαράμε το νταούλι και αυτοί θα χορεύουνε, δεν θα παίζουνε αυτοί το ζουρνά και εμείς θα χορεύουμε», (Τσίπρας, 29 Νοεμβρίου 2014, περιφερειακή διάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ),
«Αυτό που νοιάζει τους συνταξιούχους, που ετοιμάζεστε –γιατί έχετε συμφωνήσει- να καταργήσετε το ΕΚΑΣ, είναι εάν θα το καταργήσετε με πιστωτική γραμμή ή με μνημόνιο; Αυτό που νοιάζει τους συμπολίτες μας στα νησιά είναι αν θα καταργήσετε την έκπτωση στο ΦΠΑ με παράταση ενός μήνα ή έξι μηνών του μνημονίου; Αυτό είναι που τους νοιάζει ή ότι όλα αυτά θα υλοποιηθούν, διότι έχετε ήδη δεσμευτεί να τα υλοποιήσετε;» (Τσίπρας, 8 Δεκεμβρίου 2014, ομιλία επί του προϋπολογισμού),
«Θα αποκαταστήσουμε τις συλλογικές συμβάσεις. Θα βάλουμε φραγμό στις μαζικές απολύσεις. Θα επαναφέρουμε τον κατώτατο μισθό στα 751 ευρώ. Θα καταθέσουμε σχέδιο για 300.000 νέες θέσεις εργασίας. Δώρο Χριστουγέννων σε συνταξιούχους με σύνταξη ως 700 ευρώ» (11 Ιανουαρίου 2015, Αλ. Τσίπρας, ομιλία στην Καλαμάτα),
«Εμείς, πολίτες του Αγρινίου, θα καταργήσουμε τον ΕΝΦΙΑ, γιατί θα καταργήσουμε και την τρόικα και το Μνημόνιο» (17 Ιανουαρίου 2015, Αλ. Τσίπρας, ομιλία στο Αγρίνιο),
«Αν ο λαός εγκρίνει το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό θα εφαρμοστεί. Δεν θα συμμετέχουμε σε κυβέρνηση που θα εφαρμόσει το μνημόνιο. Ο κόσμος να είναι βέβαιος γι’ αυτό» (21 Ιανουαρίου 2015, Ν. Παππάς, τηλεόραση του Alpha),
«Η τρόικα δεν θα επιστρέψει στην Αθήνα, διότι η νέα κυβέρνηση δεν θα συνομιλήσει με την τρόικα» (22 Ιανουαρίου 2015, Γ. Σταθάκης, Βήμα fm),
«Γελάω με αυτούς που ονειρεύονται κωλοτούμπες» (12 Φεβρουαρίου, N. Παππάς στο τουίτερ),
«Το μνημόνιο, επαναλαμβάνω, δεν υπάρχει» / «Επαναλαμβάνω ότι η έννοια της τρόικας δεν υπάρχει πια» (13 Φεβρουαρίου, Τσίπρας, Συνέντευξη Τύπου μετά την άτυπη Σύνοδο Κορυφής),
«Ισχύει στο ακέραιο η δέσμευσή μας για 13η σύνταξη» (25 Φεβρουαρίου 2015, Π. Σκουρλέτης, Μέγκα),
«Τα Χριστούγεννα του 2015 οι συνταξιούχοι θα λάβουν 13η σύνταξη, όπως το είχαμε προσδιορίσει και στις προγραμματικές» (16 Μαρτίου 2015, Π. Σκουρλέτης, Σκάι),
«Το ευνοϊκότερο καθεστώς του ΦΠΑ στα νησιά θα διατηρηθεί και πρέπει. Δεν θα αλλάξει. Κανείς δεν συζητάει για τα νησιά του μειωμένου ΦΠΑ» (26 Μαρτίου 2015, Γ. Σταθάκης, Αντέννα),
«Η λίστα δεν θα περιλαμβάνει ιδιωτικοποιήσεις» (27 Μαρτίου 2015, Ευκλ. Τακαλώτος, Σταρ),
«Δεν θα δεχθούμε αύξηση ΦΠΑ σε φάρμακα και τρόφιμα» / «Δεν πρόκειται εμείς να συμφωνήσουμε σε περικοπές μισθών και συντάξεων. Δεν πρόκειται εμείς να συμφωνήσουμε στην υλοποίηση κανενός υφεσιακού μέτρου. Αυτή είναι η τελευταία μας λέξη. Είναι λέξη που λέγεται καθαρά και ξάστερα μέσα στο εθνικό Κοινοβούλιο και μπροστά στον ελληνικό λαό» (30 Μαρτίου 2015, Αλ. Τσίπρας, Συζήτηση στη Βουλή για τη δανειακή σύμβαση, ενημέρωση του κοινοβουλίου),
«ΦΠΑ στα νησιά δεν αλλάζει όσο υπάρχω» (5 Ιουνίου 2015. Π. Καμμένος στο twitter),
«Για τη συμμετοχή των ΑΝΕΛ και εμού προσωπικά στη συμφωνία, αλλά και στην κυβέρνηση, αποτελεί προϋπόθεση το θέμα του ΦΠΑ στα νησιά. Αν έλθει συμφωνία και έχει μέσα το θέμα της έκπτωσης στα νησιά θα την καταψηφίσουμε, ακόμη και αν πέσει η κυβέρνηση» (22 Ιουνίου, Π. Καμμένος, Μέγκα),
«Υπάρχουν σοβαρά ζητήματα που έμειναν ανοιχτά με τη δική μας πάλη και επιμονή. Παραδείγματος χάρη το εργασιακό καθεστώς. Οι επικουρικές συντάξεις. Η φορολόγηση των αγροτών. Τα κόκκινα δάνεια. Και αρκετά άλλα» (30 Αυγούστου 2015, Αλ. Τσίπρας, Real News),
«Με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, το Δημόσιο ανακτά τον έλεγχο του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και ασκεί πλήρως τα δικαιώματά του στις ανακεφαλαιοποιημένες τράπεζες» (7 Σεπτεμβρίου 2015, Αλ. Τσίπρας στη ΔΕΘ).
Και άλλα που πια βαρεθήκαμε να θυμόμαστε. Στο μεταξύ, άλλωστε, άρχισαν να λένε πως δεν εννοούσαν αυτό, πως δεν είπαν ψέματα, απλώς είχαν αυταπάτες, πως δεν εφαρμόζουν το δικό τους πρόγραμμα αλλά εξαναγκάστηκαν – τα βρίσκουμε όλα αυτά στον Κικέρωνα.
Στις 18 Ιουνίου 2015, σε άρθρο του στην «Tagesspiegel», ο κ. Τσίπρας είχε αναφέρει πως «ο Ντισραέλι έλεγε ότι υπάρχουν τριών ειδών ψεύδη: Τα συνήθη, τα καταστρεπτικά και η στατιστική» - ως γνωστόν ο Ντισραέλι έζησε στην προ ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ εποχή…
Στις 31 Αυγούστου 2015, μιλώντας στον Βήμα fm, η κ. Γεροβασίλη είχε πει: «Δεν είπαμε ψέματα στον ελληνικό λαό, διότι θέλαμε να κοροϊδέψουμε κανέναν. Είχαμε ένα πρόγραμμα, το οποίο παραμένει στους στόχους μας, στις βασικές του κατευθύνσεις. Είναι άλλο πράγμα λέω ψέματα και άλλο πράγμα κάνω τακτική υποχώρηση» - οπότε δικαιώνονται και οι πολιτικές και επιστημονικές διαπιστώσεις…
Διότι εκτός από τα αποφθέγματα για το ψεύδος, υπάρχουν και αυτά για το θράσος:
Τάκιτος: «Όταν το ψέμα αποκαλύπτεται, δεν υπάρχει άλλο καταφύγιο από το θράσος».
Τσόρτσιλ: «Το πρώτο προσόν που χρειαζόμαστε είναι το θράσος»…
