Σε αντίθεση με το παρελθόν, οι Αμερικανοί φαίνονται διχασμένοι τόσο σε επίπεδο εξωτερικής όσο και εσωτερικής πολιτικής. Σε προεκλογικά polls η εργασιακή και οικονομική ασφάλεια εμφανίζονται ως η Νο.1 ανησυχία των ερωτηθέντων. Ωστόσο, στην πραγματικότητα εδώ υπάρχει καμουφλαρισμένο το ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής, μασκαρεμένο σε εσωτερικό, δηλαδή τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης και το αν ο καινούριος πρόεδρος πρέπει να ακολουθήσει μια ατζέντα ελεύθερης αγοράς. Αυτό το ερώτημα ήταν για τους ερωτηθέντες πιο σημαντικό από την τρομοκρατία, την εξωτερική πολιτική γενικά καθώς και τη μέριμνα για την υγεία. Στην προεκλογική του εκστρατεία, ο Trump δεσμεύτηκε να καταργήσει εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και εξεδήλωσε επανειλημμένα την περιφρόνησή του για την προτίμηση του Ομπάμα στην “στρατηγική υπομονής”. Αντίθετα, η εναλλακτική που προσέφερε στους Αμερικανούς ήταν μια πιο ενεργητική εξωτερική πολιτική – εξολόθρευση του ISIS, σνομπάρισμα της Κίνας και σύσφιξη δεσμών με Ρωσία.
Τι είναι, λοιπόν, πιθανό να απασχολήσει το νέο πρόεδρο όσον αφορά την εξωτερική πολιτική τα επόμενα 4 χρόνια; Οι ταυτοποιημένες προκλήσεις είναι 5 και κατατάσσονται με σειρά εύκολότερης αναγνώρισης – αν όχι βαρύτητας – συν ένα μπόνους ζήτημα που κανείς μέχρι στιγμής δεν έχει αγγίξει.
Πρόκληση Νο.1: Μέση Ανατολή
Οι Αμερικανοί θεωρούν τον ISIS τη μεγαλύτερη εξωτερική απειλή. Όπως βλέπουμε, όμως, η πορεία του και στο Ιράκ και στη Συρία είναι φθίνουσα. Όταν ο Trump μπει στο Οβάλ Γραφείο τον Ιανουάριο, ο ISIS θα είναι μια αμελητέα απειλή στο Ιράκ. Συν ότι δε θα υπάρχει ανάγκη για αμερικανική ανάμειξη στη Συρία αν, όπως αναμένεται, ο Trump δείξει πρόθυμος να αφήσει τον Bashar al-Assad και τον Πούτιν να τελειώσουν το έργο της συντριβή της αντίστασης, που έχουν ξεκινήσει. Οπότε, κατά ειρωνία της τύχης, ο Trump είναι πιθανό να διατηρήσει την πολιτική Ομπάμα “όχι στρατός ξηράς στη Συρία”, παρ’ όλο που οι αμερικανικές δυνάμεις είναι ήδη εκεί.
Ακόμα και έτσι, όμως, συνεχίζει να υπάρχει το ερώτημα τι θα κάνουν οι ΗΠΑ αφού ο ISIS πάψει να υφίσταται ως μια συμπαγής στρατιωτική δύναμη στη Συρία και το Ιράκ. Οι Αμερικανικές Ειδικές Δυνάμεις επιχειρούν τώρα στη Λιβύη, όπου ο ISIS έχει ισχυρότατους συνδέσμους. Μπορεί αυτό να γίνει το νέο επίκεντρο για αμερικανικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή. Είναι όμως εξίσου πιθανό ο Τραμπ να πει στους Ευρωπαίους ότι η Λιβύη είναι δικό τους πρόβλημα και όχι των ΗΠΑ και ότι θα πρέπει να εισβάλουν στη χώρα για να σταματήσουν τη ροή μεταναστών και τρομοκρατών προς την Ευρώπη.
Πρόκληση Νο.2: Ρωσία
Ο Τραμπ, όπως γνωρίζουμε, έχει εκφραστεί με θαυμασμό για τον Πούτιν. Οι απόψεις του για το Ρώσο ηγέτη θυμίζουν περισσότερο το σχόλιο του Bush ότι: “κοίταξα τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στα μάτια και είδα μέσα στην ψυχή του”. Οπότε, μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι Τραμπ και Πούτιν θα έχουν μια επαναπροσέγγιση, ένα είδος restart. Αυτή η άποψη ενδυναμώνεται περαιτέρω από την προτίμηση του Τραμπ να αντιμετωπίζει κάθε διαπραγμάτευση ως “συναλλαγή”,ως μια επιχειρηματική συμφωνία.
Θα μπορούσαμε επίσης να ισχυριστούμε ότι η εκλογή του Τραμπ ενισχύει τη φιλοδοξία του Πούτιν να επανεγκαταστήσει τη Ρωσία ως παγκόσμια υπερδύναμη. Παρ’ όλα αυτά, μια συρρικνούμενη οικονομία, μαζί με μειωμένες στρατιωτικές δαπάνες και ένα μεγάλο αριθμό εσωτερικών προβλημάτων, ταυτόχρονα με τα ανύπαρκτα σημάδια αύξησης της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα περιορίσουν τις βλέψεις της Ρωσίας.
Αν όμως δεχτούμε ότι η προσωπικότητα παίζει μεγάλο ρόλο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, τότε υπάρχουν σοβαρές υποψίες ότι ο μήνας του μέλιτος Τραμπ και Πούτιν δε θα κρατήσει πολύ. O νεοεκλεγείς πρόεδρος δε θέλει να παριστάνει το δεύτερο βιολί για κανέναν και το ίδιο ισχύει και για το Ρώσο πρόεδρο. Η διάσταση θα είναι θέμα χρόνου και είναι πολύ πιθανό να έχει αντίκτυπο στη ζώνη Αρκτική-Μαύρη θάλασσα. Ήδη το ΝΑΤΟ έχει κάνει μικροκινήσεις στις Βαλτικές χώρες και την Πολωνία. Ο Τραμπ μπορεί να τις ενισχύσει. Οπότε η παρουσία της Αμερικής στις περιοχές αυτές μπορεί να οδηγήσει σε εχθρικό κλίμα με το τέλος του μήνα του μέλιτος.
Πρόκληση Νο.3: Ευρώπη
Ο Τραμπ δεν είναι δημοφιλής σε ένα τεράστιο ποσοστό Ευρωπαίων. Μόνο το 15% των Ευρωπαίων πολιτών έχουν εμπιστοσύνη στην ηγεσία του, σε αντίθεση με το 85% που εξέφρασε το ίδιο για τον Ομπάμα. Με αυτό το δεδομένο, το μόνο πράγμα στο οποίο συμφωνούν Ομπάμα, Κλίντον και Τραμπ είναι ότι οι Ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να ξοδεύουν περισσότερα για το κόστος της δικής τους άμυνας. Τον προηγούμενο χρόνο μόνο 5 από τα 28 μέλη του ΝΑΤΟ εκπλήρωσαν τη δέσμευσή τους να διαθέτουν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Οι ΗΠΑ πληρώνουν το 73% του κόστους άμυνας του ΝΑΤΟ. Τώρα όμως μια νέα πραγματικότητα αρχίζει να διαφαίνεται. Τα polls αποκαλύπτουν ότι μπορεί οι Αμερικανοί να εγκρίνουν το ΝΑΤΟ , έχουν όμως κουραστεί να πληρώνουν εκείνοι για την άμυνα της Ευρώπης.
Είναι πολύ πιθανό ο Τραμπ να ενστερνιστεί την προειδοποίηση του Ομπάμα, ειδικά μετά τα σχόλια που έκανε ο δισεκατομμυριούχος σχετικά με την ανάγκη η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα να πληρώνουν για τη δική τους άμυνα. Αυτό ίσως υπονοεί ότι οι ΗΠΑ θα ξαναμετατοπίσουν το focus τους από την Ασία στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Πρόκληση Νο.4: Κίνα
Κάθε Αμερικανός πρόεδρος από το Ρίτσαρντ Νίξον και μετά έχει δοκιμάσει ένα συνδυασμό 3 στρατηγικών όσον αφορά την Κίνα. Πρώτον, προσεγγίζουμε τους Κινέζους διπλωματικά, κυρίως για να τους απομακρύνουμε από τη Ρωσία. Δεύτερον, κάνουμε ότι μπορούμε για να ενθαρρύνουμε την ανάδειξη μια μεγάλης κινεζικής αστικής τάξης με την ελπίδα η τελευταία να απαιτήσει δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Και τρίτον, περιορίζουμε τη στρατιωτική ανάπτυξη της Κίνας ώστε να την καταστήσουμε περιφερειακή δύναμη, τοποθετώντας δυνάμεις στην Ασία και ενισχύοντας συμμαχίες με άλλες ασιατικές χώρες. Ο Ομπάμα τα έκανε και τα τρία. Ο Τραμπ το πιο πιθανό είναι να κάνει τη διαφορά.
Σε αντίθεση με αυτά που έχει πει για τη Ρωσία, ο τόνος του νέου Προέδρου για την Κίνα είναι ομολογουμένως επιθετικός. Την έχει χαρακτηρίσει “χειραγωγό του συναλλάγματος” ενώ έχει κάνει λόγο και για παρεμπόδιση των κινεζικών εισαγωγών. Το πιο εύκολο, βέβαια, είναι να απορρίψουμε τέτοιες δηλώσεις ως προεκλογική υπερβολή. Λόγω, όμως, έλλειψης άλλων πληροφοριών θα πρέπει να πιστέψουμε αυτά που λέει. Και οι πρώτες αντιδράσεις από την Κίνα δεν είναι ενθαρρυντικές παρά τη συμφιλιωτική έκφραση συγχαρητηρίων από τον Xi Jinping.
Οπότε, η πολιτική απέναντι στην Ασία είναι πιθανόν να μετατοπιστεί από μια στρατιωτική παρουσία ταυτόχρονα με μια πολυμερή οικονομική προσέγγιση, σε ένα δυιστικό focus σε εμπόριο και οικονομία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Να σημειωθεί και ότι ο Τραμπ θα χρειαστεί τη βοήθεια της Κίνας στο να αντιμετωπίσει μια επιθετική Κορέα.
Πρόκληση Νο.5: Συμφωνίες για ελεύθερες συναλλαγές
Από το 2008 και μετά, πολλοί Αμερικανοί εγκατέλειψαν την ιδέα ότι η παγκοσμιοποίηση ωφελεί τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πιστεύουν ότι είναι η πηγή της εργασιακής ανασφάλειας και όχι η λύση της. Ακόμα και οι Δημοκρατικοί αναγνώρισαν το πρόβλημα: η Κλίντον αναγκάστηκε να ενσωματώσει την κριτική του Bernie Sanders κατά του ελεύθερου εμπορίου στην προεκλογική της πλατφόρμα.
Ο Τραμπ ήταν πολύ περισσότερο εχθρικός, κατακρίνοντας τη NAFTA (την εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-Καναδά) και γενικότερα όλες τις συμφωνίες για ελεύθερες συναλλαγές που δεν έβαζαν προτεραιότητα τα συμφέροντα της Αμερικής. Έτσι, ενώ μπορεί να επαναπροσδιορίσει ήδη τις υπάρχουσες, οι καινούριες που έχουν προταθεί είναι από τώρα εκτός παιχνιδιού.
Η συνταγή της Κλίντον για μια Αμερικανική οικονομία του 21ου αιώνα έχει ως συστατικά την τεχνολογία, τα οικονομικά, και επιπρόσθετα λίγους πολύτιμους κλάδους του τομέα παραγωγής – και αυτό απαιτεί ελεύθερη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Η συνταγή του Τραμπ προβλέπει μια Αμερικανική οικονομία του 19ου αιώνα, με βασικά συστατικά την εξόρυξη χάλυβα και ορυκτών καυσίμων, μια οικονομία αρεστή στην εκλογική του βάση. Αυτό θα είναι πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί.
Τέλος: η πρόκληση- “μαύρος κύκνος” από την Αρκτική
Η εξωτερική πολιτική είναι πάντα γεμάτη με απρόβλεπτα γεγονότα τα οποία έχει επικρατήσει να ονομάζονται “μαύροι κύκνοι”. Ο “μαύρος κύκνος” του Τραμπ μάλλον θα είναι η Αρκτική. Οι επιταχυνόμενες συνέπειες της κλιματολογικής αλλαγής δημιουργούν μια σειρά προκλήσεων που ο νέος Πρόεδρος θα πρέπει να αντιμετωπίσει ακόμα και αν τις θεωρεί “κοροϊδία”, όπως έχει πει. Αυτές περιλαμβάνουν τις ρωσικές δηλώσεις περί κυριαρχίας καθώς ενισχύει τις στρατιωτικές της δυνάμεις στην Αρκτική, καινούρια κύματα περιβαλλοντικών πια προσφύγων καθώς η στάθμη του νερού ανεβαίνει, και ερωτήματα σχετικά με την πρόσβαση στους νέους θαλάσσιους δρόμους που θα ανοιχτούν όσο αφορά τις διεθνείς πλεύσεις, την ενέργεια και τον τουρισμό. Η Αμερική δεν έχει μακροπρόθεσμο πλάνο για αυτά τα ζητήματα.
Οι καινούριοι πρόεδροι πάντα αντιλαμβάνονται μετά από λίγο καιρό στο αξίωμα ότι το να είναι η πιο ισχυρή φιγούρα στον κόσμο δε σημαίνει ότι οι διαταγές τους θα εκτελούνται ακριβώς όπως επιθυμούν, ότι οι άλλοι θα αντιδρούν όπως εκείνοι θέλουν ή ότι μπορούν να επιτύχουν όλους τους στόχους τους. Καινούριοι παίκτες, καινούριες απειλές και διαφορετικές πολεμικές μέθοδοι συνιστούν σημαντικές προκλήσεις για κάθε Αμερικανό Πρόεδρο.
Σε αυτό το περιβάλλον, το ένας πρόεδρος χωρίς εμπειρία στην εξωτερική πολιτική δεν είναι καθόλου χρήσιμος. Η Αμερική και όλος ο κόσμος μπαίνουν στο “τρενάκι του τρόμου” – γυρίζοντας την πλάτη στις απλές λύσεις που προτάθηκαν από πολιτικούς κατα τη διάρκεια της καμπάνιας.
Πηγή: defenseone.com
Μετάφραση: Φανή Αποσπόρη
