Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ*
Σε απονομιμοποίηση αρχικά και ευθεία αμφισβήτηση στη συνέχεια των εδαφικών ρυθμίσεων που επήλθαν πριν από εννέα δεκαετίες και αποτέλεσαν τη βάση του στάτους κβο στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και στο Αιγαίο, παραπέμπουν οι διαρκείς αναφορές του Τούρκου πρόεδρου Ταγίπ Ερντογάν στη Λωζάνη και στον «Εθνικό Ορκο».
Ομως, προς το παρόν το τουρκικό πρόβλημα για την Ελλάδα εντοπίζεται στο αμέσως προσεχές διάστημα σε δύο μεγάλα ζητήματα: το Μεταναστευτικό και το Κυπριακό, το όποιο επιχειρείται να μπει σε τελική ευθεία με συνομιλίες για το εδαφικό στην Ελβετία στις 7-11 Νοεμβρίου.
Ο Ερντογάν για μία ακόμη φορά δείχνει έτοιμος να επιστρατεύσει το Μεταναστευτικό για να εκβιάσει πολιτικές αποφάσεις που αφορούν το μέλλον της Βόρειας Συρίας και της Μοσούλης, όπου η πολιτική της Τουρκίας προσκρούει σε συνεχή αδιέξοδα.
Απαντήσεις
Οι προσεκτικές αντιδράσεις του ελληνικού ΥΠΕΞ απαντούν στον αναθεωρητισμό του Ταγίπ Ερντογάν, τόσο στην έγερση συνοριακών θεμάτων αλλά και για τη Θράκη, που σταθερά βρίσκεται στην ατζέντα του ΑΚΡ και του ίδιου του ηγέτη του, όμως δεν προσχωρούν σε κλιμάκωση, καθώς εκτιμάται ότι πρέπει να αποφευχθούν εντάσεις σε τέτοιο επίπεδο την ώρα που αναμένονται δύσκολες στιγμές το αμέσως προσεχές διάστημα τόσο στο Μεταναστευτικό όσο και στο Κυπριακό.
Ο Ερντογάν με πραγματική εμμονή τις τελευταίες ημέρες επιτίθεται κατά πάντων αντιδρώντας στον αποκλεισμό της Τουρκίας από τις επιχειρήσεις στη Μοσούλη, κάτι που επιβλήθηκε από τους Αμερικανούς, καθώς η σιιτική πλειοψηφία του Ιράκ είχε προειδοποιήσει ότι δεν θα ανεχθεί τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Μοσούλη, που αποτελεί σταθερό στόχο της αναθεωρητικής πολιτικής της Αγκυρας και του νεοθωμανισμού του Ερντογάν.
Ούτε βεβαίως ο -κατά τα άλλα συνεργάσιμος με την Αγκυρα- Κούρδος ηγέτης του Ιράκ Μπαρζανί επρόκειτο να συναινέσει στην εμπλοκή της Τουρκίας στην απελευθέρωση της Μοσούλης, καθώς θα υπονόμευε την εικόνα του ως του «συστημικού» και διεθνώς αποδεκτού ηγέτη του κουρδικού έθνους.
Ο Τούρκος πρόεδρος προειδοποίησε ότι από τις επιχειρήσεις εναντίον της Μοσούλης θα υπάρξουν χιλιάδες πρόσφυγες και η Τουρκία δεν είναι πλέον σε θέση να φιλοξενήσει ένα τέτοιο αριθμό νέων προσφύγων. Συγχρόνως και στο Χαλέπι, όπου τον βασικό ρόλο έχουν οι Ρώσοι, ο Ερντογάν και πάλι προειδοποιεί ότι θα υπάρξουν 1 εκατ. νέοι πρόσφυγες.
Για τη Συρία, μάλιστα, χρησιμοποιεί την απειλή των νέων προσφυγικών ροών έτσι ώστε να απαιτήσει από τους Ρώσους και τους Αμερικανούς να ικανοποιήσουν το πάγιο αίτημα της Τουρκίας για δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας μερικών χιλιάδων τετραγωνικών χιλιόμετρων, με το πρόσχημα της δημιουργίας εκεί ασφαλούς καταφύγιου και χώρων φιλοξενίας για τους Σύρους πρόσφυγες.
Φυσικά, η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται τόσο για τους πρόσφυγες όσο για τη δημιουργία αυτής της ζώνης ασφάλειας στις περιοχές που κανονικά θα ελέγχονταν από τους Κούρδους του PYD και όπου πλέον τον πρώτο λόγο θα έχει η Αγκυρα. Ολος αυτός ο εκβιαστικός σχεδιασμός μεγιστοποίησης των ανταλλαγμάτων που επιδιώκει η Τουρκία στέλνει μήνυμα στην ΕΕ και καταλήγει δυστυχώς και πάλι στην Ελλάδα.
Τη σκυτάλη από τον Ταγίπ Ερντογάν πήρε ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ομέρ Τσελίκ, ο οποίος έσπευσε να δηλώσει ότι εάν δεν υπογραφεί η συμφωνία με την ΕΕ για την απελευθέρωση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται την Ευρώπη, μέχρι το τέλος του χρόνου, η «όλη διαδικασία θα είναι φυσικά νεκρή».
Η ΕΕ, που είναι βαθιά διχασμένη για τον τρόπο εφαρμογής της συμφωνίας με την Τουρκία, επιμένει ότι θα πρέπει στοιχειωδώς να εκπληρωθούν από την Αγκυρα οι αναγκαίες προϋποθέσεις – μεταξύ των όποιων και η τροποποίηση του αντιτρομοκρατικού νόμου, αυτού με τον οποίο ο Ερντογάν έχει εξαπολύσει τον αγώνα εξόντωσης των πολιτικών αντιπάλων του.
Επιμονή
Ο Τούρκος υπουργός δήλωσε ότι αν «επιμείνει η ΕΕ σε αυτό το θέμα παραβλέποντας την παρούσα κατάσταση στην Τουρκία βάζει εμπόδια στην απελευθέρωση των θεωρήσεων […] και εάν δεν κρατήσει τις υποσχέσεις της η ΕΕ, τότε η Τουρκία δεν θα εφαρμόζει την υποχρέωση επανεισδοχής και θα την ακυρώσει εάν το κρίνει αναγκαίο…».
Στο εφιαλτικό αυτό σενάριο το πρώτο «θύμα» θα είναι φυσικά η Ελλάδα, η οποία δοκιμάζεται ήδη από το Μεταναστευτικό, καθώς η συμφωνία με την Τουρκία επιβάλλει τη διατήρηση στα ελληνικά νησιά όλων όσων φθάνουν από τα απέναντι παράλια και δεν δικαιούνται ασύλου, μέχρις ότου αποφασίσει η Αγκυρα την επανεισδοχή τους, που συνδέεται όμως με το σύστημα επανεγκατάστασης σε ευρωπαϊκές χώρες.
Σύμφωνα με πληροφορίες, αν και η νατοϊκή ναυτική δύναμη δεν έχει προσφέρει και πολλά σε πρακτικό επίπεδο, καθώς με τα στατιστικά στοιχεία που υπάρχουν σχεδόν μόλις το 20% των περιπτώσεων που έχει εντοπίσει μετακίνηση μεταναστών έχει γίνει αποδεκτό πίσω στην Τουρκία, σύντομα θα ολοκληρώσει την αποστολή της, καθώς ποτέ δεν μπόρεσε να αναπτυχθεί πλήρως λόγω των βέτο που έβαζε διαρκώς η Αγκυρα, αμφισβητώντας ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.
Η απόσυρση της νατοϊκής δύναμης θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τη μεταναστευτική κρίση, εφόσον μάλιστα συνδυασθεί με νέο μεταναστευτικό ρευμα από τη Μοσούλη και το Χαλέπι, αλλά και με τη χωλαίνουσα εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Η αγωνία της Αθήνας όμως αφορά και στη διαχείριση του Κυπριακού.
Μια μη επιθυμητή εξέλιξη θα οδηγούσε σε κρίση τις σχέσεις με την Τουρκία, αλλά και σε μια ιδιαίτερα προβληματική κατάσταση στις σχέσεις και με την ΕΕ, στους κόλπους της οποίας ήδη διαφαίνονται σημάδια προσπάθειας κατευνασμού της Αγκυρας εις βάρος του Κυπριακού.
Ηδη, στις συναντήσεις και στις επαφές πριν από τη Σύνοδο Κορυφής η Λευκωσία με κάθε τρόπο εξέφρασε την έντονη διαφωνία της στο «κλείσιμο» των εκκρεμοτήτων της Αγκυρας υπενθυμίζοντας τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς η Κομισιόν επιχειρεί με την κάλυψη και μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών να «κουκουλώσει‘ τις υστερήσεις αυτές παρακάμπτοντας τη Λευκωσία.
Ακραίες θέσεις
Στο Κυπριακό η Τουρκία διολισθαίνει σε όλο και πιο ακραίες θέσεις που περιορίζουν τις δυνατότητες ελιγμών της Λευκωσίας και καθιστούν όλο και πιο δύσκολες τις συνομιλίες για την επίτευξη συμφωνίας. Ακόμη και ο Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος δεν έχει κρύψει τη διάθεσή του ακόμα και για μεγάλες υποχωρήσεις προκειμένου να μη χαθεί η ευκαιρία -που θεωρεί ότι υπάρχει- για λύση του Κυπριακού, γνωρίζει ότι δεν είναι δυνατόν να παρουσιάσει ένα τέτοιο σχέδιο λύσης στους Ελληνοκύπριους έχοντας σοβαρές πιθανότητες να γίνει αποδεκτό.
Και μια δεύτερη απόρριψη ενός Σχεδίου είναι προφανές ότι θα δημιουργήσει νέα δεδομένα στο Κυπριακό. Παρότι δεν τίθενται χρονοδιαγράμματα, είναι σαφές ότι η ερχόμενη άνοιξη αποτελεί το τελικό σημείο όπου θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία συνομιλιών που είναι σε εξέλιξη. Το άτυπο αυτό χρονοδιάγραμμα τίθεται από το… φυσικό αέριο. Από τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες που έχουν σπεύσει στην Κύπρο προκειμένου να εξασφαλίσουν μερίδιο στα Οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, η TOTAL ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει γεωτρήσεις στο Οικόπεδο 11 έως τον Απρίλιο του 2017, ενώ υπάρχει βεβαίως πάντα στο τραπέζι η απειλή της Τουρκίας ότι θα λάβει κάθε μέτρο έτσι ώστε να αποτρέψει ενέργειες οι οποίες θα πλήξουν τα «συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων και της Τουρκίας».
Συγχρόνως, κλιμακώνεται η πίεση και από το Ισραήλ το οποίο όπως επισημοποίησε και ο υπουργός Ενέργειας Γιουβάλ Στάινιτς στην πρώτη επίσκεψη Ισραηλινού αξιωματούχου στην Τουρκία, έχει ξεκινήσει συνομιλίες για εξαγωγή του φυσικού αερίου του μέσω αγωγού προς την Τουρκία, επιλογή η οποία προϋποθέτει όμως τη συναίνεση της Λευκωσίας, ώστε ένα διέλθει είτε από την κυπριακή ΑΟΖ είτε από το έδαφος της Κύπρου, κάτι που μπορεί να γίνει μόνο εάν έχει προηγηθεί η λύση του Κυπριακού.
Αυτό το σχέδιο, όπως είναι γνωστό έχει τη σθεναρή στήριξη και της Ουάσιγκτον.
Τοξικό περιβάλλον
Μέσα στο τοξικό και επικίνδυνο περιβάλλον που δημιουργούν οι δηλώσεις Ερντογάν, η Αθήνα αγωνιά τώρα για τη διαχείριση τόσο του Μεταναστευτικού όσο και του Κυπριακού, που αναδεικνύονται σε κομβικά ζητήματα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
*Πηγή: mignatiou.com/ onalert
