Του Κώστα Ράπτη
Η έκφραση "δυο καρπούζια σε μία μασχάλη” υπάρχει και στην τουρκική γλώσσα. Αποτυπώνει δε εύγλωττα τις μικρές πιθανότητες επιτυχίας που έχει το διπλό εγχείρημα του Ταγίπ Ερντογάν να κερδίσει "διά στρατιωτικής χειρός” την αναμέτρηση με το κουρδικό στοιχείο εντός συνόρων, την ώρα που οι βλέψεις του εις βάρος της Συρίας έχουν προκαλέσει μια νεοψυχροπολεμική αντιπαράθεση με τη Ρωσία.
Αποτελούν βέβαια και τα δύο επιδιώξεις που απορρέουν από την ίδια τη φύση της εξουσίας που ασκεί ο πρόεδρος Ερντογάν στη γείτονα, καθώς ο προσεταιρισμός της εθνικιστικής ψήφου και η περιθωριοποίηση της Αριστεράς αποτελούν απαραίτητο όρο επιτυχίας για την κεντρική επιδίωξή του να μετατρέψει το πολίτευμα και τύποις σε προεδρικό. Ταυτόχρονα, η εμμονή με την "αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό”, παρά την αλλαγή των περιφερειακών και διεθνών συσχετισμών αποτελεί τελευταία γραμμή άμυνας των τραυματισμένων νεοθωμανικών φιλοδοξιών της Άγκυρας, αλλά πλέον και "δρόμο χωρίς επιστροφή” - μπροστά στις συσσωρευόμενες αποκαλύψεις για τις παντοειδείς συναλλαγές των Τούρκων ιθυνόντων με το τζιχαντιστικό στερέωμα.
Διπλή προέλαση
Όμως ο κουρδικός παράγοντας αποτελεί και στις δύο περιπτώσεις το εμπόδιο που πρέπει να υπερπηδηθεί – μάλιστα οι Τούρκοι ιθύνοντες προκαλούν την τύχη τους, ρισκάροντας τη σύμφυρση εσωτερικών και εξωτερικών προκλήσεων σε ένα μεγάλο και αξεπέραστο πρόβλημα.
Ήδη, οι εξελίξεις στα πεδία των μαχών στη Συρία θέτουν υπό δοκιμασία την αξιοπιστία της Άγκυρας. Το νεοπαγές κουρδο-αραβικό μέτωπο των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, με κορμό τις Δυνάμεις Λαϊκής Αυτοπροστασίας (YPG) του Κόμματος Δημοκρατικής Ενότητας (αδελφής οργάνωσης του εκτός νόμου Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν στη Συρία) ανακοίνωσε ότι κατέλαβε το Σαββατοκύριακο το φράγμα Τισρίν επί του Ευφράτη, σε μιαν επιχείρηση που είχε την κάλυψη της αμερικανικής αεροπορίας και στενεύει σταδιακά τον κλοιό γύρω από την Ράκκα, οιονεί πρωτεύουσα του "χαλιφάτου” του Ισλαμικού Κράτους.
Παράλληλα, δυνάμεις του αυτονομημένου κουρδικού καντονιού του Αφρίν, στη βορειοδυτική Συρία, φέρονται να προελαύνουν προς τα περίχωρα της μεθοριακής πόλης Αζάζ, η οποία ελέγχει τη μοναδική δίοδο από την Τουρκίαπρος τις ελεγχόμενες από τουρκομανικές και λοιπές "μετριοπαθείς” αντάρτικες δυνάμεις συριακή επικράτεια.
Η "ασφαλής ζώνη” που δεν προέκυψε
Η ζώνη από την Αζάζ μέχρι την δυτική όχθη του Ευφράτη, όπου και η Τζαράμπουλους, μεθοριακό πέρασμα του "χαλιφάτου” προς την Τουρκία, αποτελεί βεβαίως το μόνο εναπομείναν εμπόδιο για την εδαφική συνένωση των κουρδικών "καντονιών” και τη δημιουργία μίας de facto ανεξάρτητης περιοχής καθ' όλη τη νότια πλευρά των τουρκο-συριακών συνόρων. Εξ ού και η πάγια επιδίωξη της Άγκυρας να δημιουργήσει ακριβώς εκεί, ει δυνατόν με διεθνή κάλυψη, μιαν "ασφαλή ζώνη”, βάθους 30 χιλιομέτρων, για την φιλοξενία, υποτίθεται, των Σύρων προσφύγων. Μάλιστα, κάθε τυχόν προέλαση του YPG δυτικά του Ευφράτη είχε χαρακτηρισθεί "κόκκινη γραμμή”, η παραβίαση της οποίας θα συναντούσε την δυναμική απάντηση της Άγκυρας.
Όμως, με τις τελευταίες κινήσεις επί του εδάφους, η "κόκκινη γραμμή” έχει πλέον παραβιασθεί, όπως παρατήρησε κακεντρεχώς ο βουλευτής του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP) Μεράλ Μπεστάς, και η απάντηση της τουρκικής κυβέρνησης ακόμη αναμένεται.
Υπό απαγόρευση πτήσεων η Συρία
Ματαίως: η τουρκική αεροπορία έχει πλέον εξαφανισθεί από τον συριακό εναέριο χώρο, καθώς δεν επιθυμεί να συμμετέχει σε επιχειρήσεις του υπό τις ΗΠΑ συνασπισμού, οι οποίες διεξάγονται ενδεχομένως σε συντονισμό με τους Κούρδους μαχητές, ενώ και οι ατλαντικοί σύμμαχοι, αποτρέπουν, μετά το ρωσοτουρκικό θερμό επεισόδιο της 24ης Νοεμβρίου, οποιαδήποτε συμμετοχή δυνάμεων της Τουρκίας θα διακινδύνευε νέες περιπέτειες. Άλλωστε πλέον οι πύραυλοι S-400 έχουν πρακτικά μετατρέψει τη Συρία σε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων – υπό ρωσικό έλεγχο...
Πρόκειται για μιαν κατάταση εξαιρετικά αμήχανη, τη στιγμή που η Άγκυρα ξεδιπλώνει τις φιλοδοξίες της από το μακρινό Κατάρ, όπου εξήγγειλε την δημιουργία στρατιωτικής βάσης 3.000 ανδρών, μέχρι το βόρειο Ιράκ, όπου, όπως διαμηνύει ο Ερντογάν, θα διατηρήσει το "επαιδευτικό σώμα” της Μπασίκα, παρά τις καταγγελίες της Βαγδάτης για παραβίαση της κυριαρχίας της και τις παραινέσεις της Ουάσιγκτον για άμεση αναδίπλωση.
Η πίεση στρέφει τον Ντεμίρτας στην υιοθέτηση του αιτήματος της αυτονομίας
Αλλά και εντός τουρκικών συνόρων, η κατάσταση είναι εκρηκτική, καθώς η κλιμάκωση, εν μέσω απόλυτης ευρωπαϊκής απάθειας, των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Τουρκίας στις νοτιοανατολικές της επαρχίες, είχε ως πολιτικό αποτύπωμα την επείγουσα υιοθέτηση από το Κουρδικό Λαϊκό Κογκρέσο (χώρο διαλόγου όλων των κουρδικών οργανώσεων της "κοινωνίας των πολιτών”) το Σαββατοκύριακο του αιτήματος της "δημοκρατικής αυτονομίας” και της "τοπικής αυτοκυβέρνησης” των νοτιοανατολικών επαρχιών της γείτονος. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου αντέδρασε καταγγέλλοντας ως "πιόνι” του ΡΚΚ το κοινοβουλευτικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών του Σελαχατίν Ντεμίρτας και αποκλείοντάς το από τις πολιτικές διαβουλεύσεις που μόλις άρχισαν για την αναθεώρηση του συντάγματος.
Με παρεμβολή Μόσχας
Όμως η αντιπαράθεση δύσκολα θα εξελιχθεί ευθύγραμμα. Η τουρκική κυβέρνηση που υπεραμύνεται λ.χ. της άρσης του αποκλεισμού της Γάζας, είχε ήδη θέσει κουρδικές πόλεις και γειτονιές υπό απαγόρευση κυκλοφορίας για 40 φορές επί 130 ημέρες συνολικά, από τον Αύγουστο μέχρι και τις 8 Δεκεμβρίου, πριν καν αρχίσει η κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Οι νεκροί ανέρχονται σε εκατοντάδες και δεν περιλαμβάνουν μόνο ενόπλους, ενώ υπολογίζονται σε 200.000 οι κάτοικοι των κουρδικών επαρχιών που έχουν εγκατελείψει τις εστίες τους, στο μεγαλύτερο ρεύμα εσωτερικής μετανάστευσης μετά τη δεκαετία του '90.
Το κρίσιμο στοιχείο είναι ότι η νέα ανάφλεξη του Κουρδικού ζητήματος στην Τουρκία παρουσιάζει δύο νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι ότι η σύρραξη έχει μεταφερθεί στα αστικά κέντρα και έχει ως πρωταγωνιστή μία ριζοσπαστικοποιημένη νεολαία, η οποία δεν χειραγωγείται εύκολα για πολιτικούς συμβιβασμούς. Το δεύτερονέο στοιχείο είναι το επίμονο φλερτ της Μόσχας προς το κουρδικό στοιχείο εντός και εκτός Τουρκίας. Η συνάντηση του Ντεμίρτας με τον Ρώσο υπουργό ΕξωτερικώνΣεργκέι Λαβρόφ στη Μόσχα στις 23 Δεκεμβρίου υπήρξε από αυτή την άποψη αποκαλυπτική, όσο και αν η Ρωσία διακηρύσσει ότι δεν εμπλέκεται στα εσωτερικά ζητήματα άλλων χωρών.
capital
