Του Δρ. Άριστου Αριστοτέλους*
Οποιαδήποτε και να είναι η έκβαση των διεργασιών για σχηματισμό κυβέρνησης μετά τις εκλογές της 7ης Ιουνίου στην Τουρκία, το βέβαιο είναι ότι τα πολιτικά πράγματα στη χώρα δεν θα είναι τα ίδια όπως προηγουμένως. Η Τουρκία εισέρχεται σε φάση πολιτικής αβεβαιότητας όπου οι εσωτερικές διεργασίες και οι προσωπικές ατζέντες του προέδρου Ερντογάν, θα έχουν επιδράσεις και στην τουρκική στάση στο εξωτερικό και στο Κυπριακό.
Το νέο πολιτικό τοπίο που έχει δημιουργηθεί στη χώρα και τα διλήμματα που αντιμετωπίζει είναι προϊόν κυρίως δύο καταστάσεων. Πρώτο, του τερματισμού της δεκατριάχρονης αυτοδυναμίας του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντρογάν. Δεύτερο, της ανάδειξη του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (ΚΔΛ) ως κοινοβουλευτική δύναμη, με 80 βουλευτές, αποσπώντας έδρες από το ΚΔΑ. Υπό τις συνθήκες, είτε η χώρα προχωρήσει με κυβέρνηση μειοψηφίας, είτε με κυβέρνηση συνασπισμού, είτε με νέες εκλογές, η πορεία της στο εσωτερικό διαγράφεται δύσκολη και ασταθής από την προβληματική διακυβέρνηση που πιθανότατα θα προκύψει.
Αναπόφευκτα τα διαγραφόμενα δεδομένα, μαζί με την οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα, το βεβαρημένο ιστορικό καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοκρατικών διαδικασιών θα έχουν και τις επιδράσεις τους στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Με αυτά τα δεδομένα θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο ή Άγκυρα να μπορέσει πειστικά να διαδραματίσει τον ηγετικό ρόλο που προσδοκούσε να παίξει τα τελευταία χρόνια στην περιοχή. Οι πιεσμένοι οικονομικοί της πόροι και η εσωστρέφεια στην οποία θα οδηγηθεί, με τις εύθραυστες κομματικές σχέσεις και ισορροπίες και το κυνήγι των αντιπάλων (του παράλληλου κράτους), θα απορροφούν το ενδιαφέρον και την προσοχή. Τυχόν όξυνση στο Κουρδικό θα καταστήσει την κατάσταση στην Τουρκία ακόμη πιο κρίσιμη και εσωστρεφή.
Ταυτόχρονα, σημαντικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, όπως η δράση του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε, το Συριακό κατάσταση στη Συρία και το Ιράκ, το Συριακό, ο ρόλος του Ιράν και άλλα θέματα όπως και οι σχέσεις με Αίγυπτο, Ισραήλ, Σαουδική Αραβία, Ρωσία, Ευρωπαϊκή Ένωση, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ θα συνεχίσουν να προβάλλουν ως πρόκληση για τη χώρα. Σ’ αυτά θα μπορούσε να περιληφθεί και το Κυπριακό. Για πλείστα όμως από αυτά ο απολογισμός τα εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας δεν είναι θετικός και αρκετά φέρουν τη σφραγίδα των αντιλήψεων και σκοπιμοτήτων του Ερντογάν, χωρίς βέβαια να αγνοείται η σημασία της γεωγραφίας και άλλων παραγόντων που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της τουρκικής στάσης επί των γεγονότων αυτών.
Δεν είναι δυνατό ο Μεχμέτ Νταβούτογλου να μην αντιλαμβάνεται ότι για να αλλάξουν κάποια αρνητικά δεδομένα στις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας, χρειάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις και συμπεριφορά. Όμως, το κατά πόσο αυτό μπορεί να επιτευχθεί, καθώς και το πώς και σε πιο βαθμό θα επηρεασθεί η τουρκική εξωτερική πολιτική, θα εξαρτηθεί, τόσο από τις διεργασίες, τις αντιπαραθέσεις ή συνεργασίες στο εσωτερικό, όσο και από τις πεποιθήσεις, ρόλους και συμβιβασμούς των πρωταγωνιστών.
Ωστόσο, σημαντικός παράγοντας στη διαμόρφωση των εξελίξεων θα συνεχίσει να είναι ο ίδιος ο Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος, με το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί να δέχτηκε πλήγμα στα σχέδια του για ενίσχυση της προεδρίας διότι το κόμμα του δεν εξασφάλισε, ούτε τα 2/3 των εδρών στη Βουλή, ούτε και κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η πρόθεση του όμως φαίνεται να συνεχίσει να αποτελεί δεσπόζουσα προσωπικότητα με επιρροή στο ΚΔΑ και στη πολιτική ζωή της Τουρκίας – όχι απλά εθιμοτυπική. Εξάλλου, «η αναγνώριση της νομιμότητας του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν», που βασικά θεωρεί ως θεμιτή την ανάμιξή του στα πολιτικά δρώμενα, αποτελεί βασικό όρο του ΚΔΑ για οποιαδήποτε συνεργασία για το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού.
Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική ζωή του τόπου στα επόμενα χρόνια αναμένεται να συνεχίσει να εξελίσσεται υπό τη σκιά του Ερντογάν. Ο Νταβούτογλου - τον οποίο ο ίδιος επέλεξε στην πρωθυπουργία - , εφόσον θα είναι ο επόμενος πρόεδρος του ΚΔΑ και πρωθυπουργός, θα πρέπει - έστω και αν σε κάποια θέματα διαφωνεί - είτε να συμπορεύεται μαζί του, είτε να ακροβατεί, Ειδάλλως είτε θα παραιτηθεί είτε θα συγκρουστεί. Το τελευταίο φαίνεται να είναι το λιγότερο πιθανόν, δεδομένου ότι δεν έχει ούτε αρκετή ισχύ, ούτε και την απαιτούμενη στήριξη από το κόμμα ΔΚΑ απέναντι στον Πρόεδρο της χώρας, το οποίο ποδηγετείται ακόμη από τον Ερντογάν. Το πιθανό λοιπόν είναι ότι ο Ερντογάν με τις προσωπικές του ατζέντες θα συνεχίσει να επιδρά στις διεργασίες στο εσωτερικό, επηρεάζοντας αναλόγως και την άσκηση της πολιτικής στο εξωτερικό. Αυτό ασφαλώς αφορά και την τουρκική στάση στο Κυπριακό, όπου δύσκολα θα ανέμενε κανείς ουσιαστικές παρεκκλίσεις από τις γνωστές θέσεις Ερντογάν μετά το δημοψήφισμα του 2004. Ο Ακιντζί πιθανόν υπό τις συνθήκες να βρίσκει κάποια περιθώρια ανάσας μεταξύ μιας πιο ήπιας και διπλωματικής συμπεριφοράς από την πλευρά του Τούρκου πρωθυπουργού και της άκομψης και κατά καιρούς προκλητικής στάσης του προέδρου έναντι των επιθυμιών των Τουρκοκυπρίων. Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, δεδομένου ότι διατηρεί τις προεκλογικές του απόψεις, ενδεχόμενα να βρεθεί σε ακόμη πιο λεπτή θέση στα θέματα ασφάλειας, εγγυήσεων και χειραγώγησης της κοινότητας του από την Τουρκία. Για να επιτύχει τους στόχους του, αποφεύγοντας μετωπική σύγκρουση με την Άγκυρα πιθανόν να χρειαστεί να ακροβατεί. Θα μπορέσει άραγε η ελληνοκυπριακή πλευρά εφόσον προκύψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο να το κατανοήσει και να το διαχειριστεί, διαφυλάσσοντας τα συμφέροντά της χωρίς ταυτόχρονα να σκοτώνει αλλά έντεχνα να υποβοηθά τον Ακιντζί;
Τέως Βουλευτής, Πρόεδρος Κυπριακού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών
http://strategy-cy.com/
