Ο χώρος της Χιμάρας είναι τόπος εγκατάστασης των Χαόνων, μιας πελασγικής φυλής που κατοίκησε σ’ όλη την Παραδριατική Ήπειρο απ’ τον Κάλαμο ως τον Αυλώνα, δίδοντας το όνομά της στην περιοχή (Χαονία). Σήμερα περιοχή Χιμάρας θεωρείται η Β.Δ. του Δελβίνου (με όριο τον ποταμό Καλεσιώτη) και Ν. του Αυλώνος (με όριο τα Ακροκεραύνια όρη) περιοχή και ειδικότερα επτά χωριών πού κράτησαν αδιάσπαστη την συνείδηση της ιστορικής ελληνικής συνέχειας: Χιμάρα, Δρυμάδες, Παλάσα (τα οποία παραμένουν ελληνόφωνα), Βούνο, Πήλιουρι, Κηπαρό και Κούδεσι.
Η ορθή γραφή της Χιμάρας, ως προερχόμενη από την θεότητα των καταιγίδων, του χειμώνα και των αστραπόβροντων Χίμαιρα είναι με γιώτα και ένα ρο, κι όχι με ει και δύο ρ ( Χειμάρρα) καθώς δεν προέρχεται όπως νομιζόταν από τη θέση της μεταξύ δύο χειμάρρων. Στον χώρο της υπήρχε άλλωστε η αρχαία πόλη Χίμαιρα. Η αναφορά της ηπειρωτικής Χιμάρας βρίσκεται για πρώτη φορά στον Συρακούσιο ποιητή Θεοδωρίδα. Επιτύμβιο επίγραμμα της Ελλην. Ανθολογίας (7, 529) αναφέρει:
Η παλικαριά τον άντρα στον ουρανό και στον Άδη τον φέρνει.
Έτσι και τον γιο του Σώσανδρου, το Δωρόθεο, μες τη φωτιά το ρίχνει.
Γιατί, ζητώντας λεύτερη στην Φθία μέρα, καραβοτσακίστηκε ανάμεσα στους Σηκούς και στη Χιμάρα.
Έτσι και τον γιο του Σώσανδρου, το Δωρόθεο, μες τη φωτιά το ρίχνει.
Γιατί, ζητώντας λεύτερη στην Φθία μέρα, καραβοτσακίστηκε ανάμεσα στους Σηκούς και στη Χιμάρα.
Ο Μ. Δένδιας εξηγεί πώς Σηκοί είναι το Sicum, σημερινό Σεμπενίκο της Δαλματίας. Χιμάρα δε η γνωστή. (Απουλία και Χιμάρα, Αθήνα, 38, 1927).
Η Χιμάρα, μια επαρχία της Χαονίας, πολύ νωρίς παρουσίασε τα εθνικά δημοκρατικά χαρακτηριστικά του λαού μας. Γράφει ο Θουκυδίδης πώς οι Χάονες, λαός αβασίλευτος, εκυβερνώντο από δύο άρχοντες που εκλέγονταν κάθε χρόνο και προήρχοντο από το αρχαίο βασιλικό γένος του οποίου τα προνόμια είχαν περιοριστεί στην ηγεσία της φυλής αλλά με αιρετούς αντιπροσώπους (Θουκ. Β 68-91 και Β 80,5).
Κατά τον Μεσσηνιακό Πόλεμο, τον 7ο αι., σημειώνεται μετακίνηση Σπαρτιατών προς τα Ακροκεραύνια, γεγονός που ίσως εξηγεί αρκετές ομοιότητες των δύο τόπων αλλά και μια παράδοση κοινής καταγωγής. Οι Χάονες λαμβάνουν μέρος στον Πελοποννησιακό Πόλεμο υπό τους άρχοντές τους Φώτιο και Νικάνορα κατά των Ακαρνάνων, καθώς όλη η Ήπειρος πλην της Αμβρακίας είχε ταχθεί στο πλευρό των Λακεδαιμονίων. Η αποτυχία όμως αυτής της εκστρατείας ήταν η αρχή της παρακμής των Χαόνων (Στράβων, Γεωγραφικά 323).
Απόσπασμα απ' το βιβλίο του Κώστα Χατζηαντωνίου «Χιμάρα. Το άπαρτο κάστρο της Βορείου Ηπείρου»
