Του Δρ. Άριστου Αριστοτέλους*
Η επίσκεψη του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν στην Κύπρου στις 21 -23 Μαΐου ασφαλώς αποτελεί ένδειξη ιδιαίτερου ενδιαφέροντος των ΗΠΑ για την Κύπρο την περίοδο αυτή. Μέσα από πιο διεθνές στρατηγικό περιβάλλον προκύπτει το γεγονός αυτό; Ποιοι λόγοι βρίσκονται πίσω από την επίσκεψη αυτή και ποια τα πιθανά αποτελέσματα; Στα ερωτήματα αυτά απαντά το κείμενο που ακολουθεί.
Βασικά το ενδιαφέρον και η ανάμιξη των Αμερικανών στο Κυπριακό χρονολογείται από το 1955 έως σήμερα. Όμως ορισμένοι σημαντικοί στρατηγικοί λόγοι που σχετίζονται με την Τουρκία και το Κυπριακό βρίσκονται πίσω από την τελευταία ένδειξη ενδιαφέροντος από τις ΗΠΑ, καθώς αποφασίζεται η επίσκεψη Μπάιντεν στην Κύπρο. Πρώτο, οι ΗΠΑ μετά από αρκετά χρόνια αστάθειας στις σχέσεις με την Άγκυρα, φαίνεται να επιθυμούν να ανασυγκροτήσουν τη συμμαχία με την Τουρκία στη γενικότερη προσπάθεια δημιουργίας κλοιού συμμαχικών χωρών γύρω από τη Ρωσία, ενόψει του Ουκρανικού και των προθέσεων της Μόσχα για επέκταση της επιρροής της. Οι ΗΠΑ χρειάζονται την Τουρκία γιατί ελέγχει τα Στενά από τα οποία έχει έξοδο ο ρωσικός στόλος στη Μεσόγειο αλλά και για να αναλάβει ρόλο εξισορρόπησης της γεωπολιτικής επιρροής της Ρωσίας στον Καύκασο. Όμως η εξάρτηση της Τουρκίας από το ρωσικό φυσικό αέριο καθιστούν αυτά λεπτό ζήτημα για την Άγκυρα.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι ΗΠΑ μετατοπίζουν στρατιωτικούς πόρους από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή προς την Νοτιοανατολική Ασία, η οποία εξελίσσεται σε βαρόμετρο των διεθνών εξελίξεων και επιχειρούν να πληρώσουν το κενό που αφήνει η μετακίνηση τους στην Ασία, με διάφορες τοπικές ρυθμίσεις και εξισορροπήσεις. Η αποκατάσταση των στρατηγικών σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ που αποτελεί και διακαή επιθυμία του Τελ- Αβίβ είναι προτεραιότητα για την Αμερική. Μέρος αυτής της προσπάθειας είναι και οι ενέργειες του Ισραήλ για προώθηση της υποθαλάσσιας σύνδεσης αγωγών φυσικού αερίου με την Τουρκία, η οποία διψά κυριολεκτικά για ενέργεια. Ωστόσο τα σχέδια αυτά δεν μπορούν να υλοποιηθούν αν η Άγκυρα και Λευκωσία δεν λύσουν τις διαφορές τους και διευθετήσουν το θέμα της ΑΟΖ.
Συνεπώς μια λύση στο Κυπριακό δεν θα παραμέριζε απλώς ένα εμπόδιο στις σχέσεις της Άγκυρας με την Ε.Ε και την Ελλάδα, αλλά θα εξομάλυνε τις τεταμένες σχέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία θα επωφελούνταν από τον φυσικό πλούτο της περιοχής. Με αυτά τα δεδομένα η Τουρκία έχει θέσει ως στόχο το τέλος του 2014 για επίλυση του Κυπριακού και προφανώς προσβλέπει στην αμερικανική συμβολή για την επίτευξη του. Επίσης το Κυπριακό προσφέρεται ως ευκαιρία για την Άγκυρα να μετρήσει τη διάθεση των ΗΠΑ να ικανοποιήσουν τουρκικές απαιτήσεις ως αντάλλαγμα της συνεργασίας που της ζητούν.
Υπό το πρίσμα όλων των ανωτέρω μπορεί να αντικρισθεί και η επίσκεψη του Μπάϊντεν στην Κύπρο - για να συμβάλει, ως καταλύτης, σε πρόοδο στις συνομιλίες. Η παρουσία στο πηδάλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κυβέρνησης με διακηρυγμένους φιλοαμερικανικούς και φιλονατοϊκούς προσανατολισμούς, που είχε δεχτεί το σχέδιο Ανάν και με διακηρυγμένη επιθυμία για ενεργότερη εμπλοκή των ΗΠΑ στο Κυπριακό, αποτελεί πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη αμερικανικής πρωτοβουλίας.
Καθόσον αφορά τα αποτελέσματα της επίσκεψης, δεν μπορεί ο Αμερικανός αντιπρόεδρος να έρθει από την Ουάσιγκτον και να φύγει με άδεια χέρια από την Κύπρο. Το πιθανότερο είναι να ανακοινωθούν ορισμένα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και με κάποιο τρόπο να δοθεί ώθηση και προοπτική στις συνομιλίες. Βέβαια στην πορεία, όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις, με δεδομένους τους στρατηγικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ για τη Τουρκία θα ήταν πιο δύσκολο για τους Αμερικανούς να ασκήσουν πιέσεις στην τουρκική πλευρά για ουσιαστικές υποχωρήσεις στο Κυπριακό, παρά στην ελληνοκυπριακή, που είναι το αδύνατο μέρος στη διαφορά. Η δεινή οικονομική θέση της Κύπρου και η μεγάλη εξάρτηση της μελλοντικής της επιβίωσης από το φυσικό αέριο την καθιστούν ταυτόχρονα ευάλωτη και σε πιέσεις.
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η επίσκεψη Μπάιντεν και η επίδειξη αμερικανικού ενδιαφέροντος στο Κυπριακό είναι σημαντικό γεγονός, το οποίο εκδηλώνεται μέσα από ένα διεθνές σκηνικό που σχετίζεται και με προσπάθειες εξυπηρέτησης συγκεκριμένων στρατηγικών στόχων των ΗΠΑ. Υπό τις συνθήκες θα χρειαστεί μεγάλη διπλωματική μαεστρία από τη Λευκωσία για να μπορέσει να αξιοποιήσει προς όφελός της την ανάμιξη των Αμερικανών ή και να αποφύγει απώλειες στο Κυπριακό.
*Τέως Βουλευτής,
Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
http://strategy-cy.com
