Στην αρχή της εξέγερσης κατά του Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία, οι Κούρδοι της χώρας παρέμεναν στο περιθώριο τηρώντας μια στάση από ουδέτερη ως θετική προς το καθεστώς. Τους τελευταίους μήνες όμως, όταν συνειδητοποίησαν ότι οι μέρες του σύρου προέδρου είναι μετρημένες, άρχισαν να παίζουν τα χαρτιά τους με τρόπο ώστε να κατοχυρώσουν τη θέση τους στη μετά Ασαντ εποχή. Αυτό προκαλεί μεγάλη ανησυχία στην Τουρκία, η οποία φοβάται ότι αν οι Κούρδοι της Βόρειας Συρίας πετύχουν ένα καθεστώς αυτονομίας, θα ανοίξουν την όρεξη στους Κούρδους της Νοτιοανατολικής Τουρκίας να τους μιμηθούν. Ακόμη χειρότερο σενάριο για την Αγκυρα είναι η πιθανότητα οι Κούρδοι της Συρίας να ενωθούν με τους Κούρδους του ήδη αυτόνομου Βορείου Ιράκ, βάζοντας τις βάσεις για τον σχηματισμό ενός ευρύτερου «Μεγάλου Κουρδιστάν».
Την αρχική ώθηση για αυτονομία των Κούρδων της Συρίας την έδωσε ο ίδιος ο Ασαντ: ενοχλημένος από την αλλαγή στάσης της Τουρκίας - η οποία ξεκίνησε ως σύμμαχός του αλλά σύντομα άρχισε να υποστηρίζει την αντιπολίτευση και στη συνέχεια να την εξοπλίζει -, ο σύρος πρόεδρος απέσυρε πρόσφατα τις δυνάμεις του από τα συροτουρκικά σύνορα παραδίδοντας την περιοχή στο ΡΚΚ και στο «αδελφό» Κόμμα Δημοκρατικής Ενωσης της Συρίας.
Σήμερα το ΡΚΚ ελέγχει πέντε πόλεις στα συροτουρκικά σύνορα, όπου λέγεται ότι η σημαία του κυματίζει στα κυβερνητικά κτίρια. Η Δαμασκός δεν έχει κανέναν έλεγχο στην περιοχή ούτε ενδιαφέρεται να τον ανακτήσει, γιατί είναι επικεντρωμένη στην επιβίωση του καθεστώτος και στις μάχες στο Χαλέπι και στην πρωτεύουσα.
Το ιδανικό σενάριο για την Τουρκία θα ήταν το κουρδικό ζήτημα της Συρίας να λυθεί με τρόπο παρόμοιο με εκείνο της Τουρκίας, δηλαδή οι σύροι Κούρδοι να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της χώρας (μετά την ανατροπή του Ασαντ) μόνο ως επικεφαλής των τοπικών αρχών, βουλευτές και υπουργοί.
Ωστόσο οι Κούρδοι της Συρίας, που σχημάτισαν πρόσφατα το Κουρδικό Εθνικό Συμβούλιο δίπλα στο Συριακό Εθνικό Συμβούλιο της εξόριστης αντιπολίτευσης, απορρίπτουν το τουρκικό σενάριο. Το δικό τους πρότυπο δεν είναι η Νοτιοανατολική Τουρκία αλλά οι Κούρδοι του Βορείου Ιράκ, οι οποίοι από τις αρχές της δεκαετίας του '90 απολαμβάνουν ένα καθεστώς αυτονομίας, με τις ευλογίες των Αμερικανών, και σήμερα προβάλλουν αξιώσεις για ανεξαρτησία από την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης.
Οι Κούρδοι της Συρίας επιθυμούν τα δικαιώματά τους να κατοχυρωθούν στο νέο σύνταγμα που θα αποκτήσει η χώρα μετά την ανατροπή του Ασαντ και η περιοχή τους, στη Βόρεια Συρία, να απολαμβάνει μεγάλο καθεστώς αυτονομίας από τη Δαμασκό. Δίνουν τεράστια έμφαση στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσής τους εντός μιας νέας, αποκεντρωμένης δομής στη Συρία.
Ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να ενισχύσει τα πιο μετριοπαθή στοιχεία του Κουρδικού Εθνικού Συμβουλίου στη Συρία προκειμένου να περιορίσει την επιρροή του ΡΚΚ στη γειτονική χώρα. Παράλληλα προσπαθεί να πείσει τον Μασούντ Μπαρζανί, επικεφαλής της αυτόνομης Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ, ο οποίος ενεργεί σαν ο άτυπος αρχηγός των Κούρδων της ευρύτερης περιοχής, να ασκήσει όλη την επιρροή του για να αποφευχθεί το χειρότερο σενάριο για την Τουρκία: αντί για μια κουρδική οντότητα στη Συρία, να προκύψει μια οντότητα ελεγχόμενη από το ΡΚΚ.
Ο Μπαρζανί έχει καλές σχέσεις με την Αγκυρα, αφότου τη βοήθησε να πατάξει τους κούρδους αντάρτες που εξαπέλυαν επιθέσεις στη Νοτιοανατολική Τουρκία από την ασφάλεια του Βορείου Ιράκ. Σήμερα οι σχέσεις αυτές έχουν επεκταθεί και στον προσοδοφόρο ενεργειακό τομέα. Η Τουρκία όμως δεν εμπιστεύεται τον Μπαρζανί και φροντίζει να κραδαίνει τα χαρτιά που έχει στα χέρια της: ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να κλίνει προς την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης «πουλώντας» τους Κούρδους του Βορείου Ιράκ. Επιπλέον, το κόμμα του Ερντογάν άρχισε να καλλιεργεί σχέσεις με το συριακό παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ώστε να μπορεί να εκβιάσει τους Κούρδους της Συρίας στη μετά Ασαντ εποχή.
Και ενώ η Αγκυρα κρατάει την αναπνοή της για το ποιος θα ελέγχει τελικά τις κουρδικές περιοχές της Βόρειας Συρίας, ο Ερντογάν τονίζει ότι ο τουρκικός στρατός «έχει το δικαίωμα» να επέμβει στη γειτονική χώρα σε περίπτωση που το ΡΚΚ βρει εκεί ένα ασφαλές καταφύγιο ή οι σύροι Κούρδοι αρχίσουν να επιδιώκουν ανεξαρτησία.
Πετρέλαιο, το απόλυτο «μυστικό όπλο»
Αν το αυτόνομο κουρδικό Βόρειο Ιράκ κερδίσει την ανεξαρτησία του, θα την οφείλει στις «επτά αδελφές»
Αν το αυτόνομο κουρδικό Βόρειο Ιράκ κατορθώσει να κερδίσει την ανεξαρτησία του, θα είναι το πρώτο κράτος στην Ιστορία που θα έχει σχηματιστεί χάρη στις πετρελαϊκές εταιρείες. Ηδη τέσσερις πετρελαϊκοί κολοσσοί αποφάσισαν να παρακάμψουν την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης - εξοργίζοντάς την - και να υπογράψουν απευθείας συμφωνία με τους Κούρδους του Ιράκ για την εκμετάλλευση των πετρελαίων τους.
Αν το αυτόνομο κουρδικό Βόρειο Ιράκ κερδίσει την ανεξαρτησία του, θα την οφείλει στις «επτά αδελφές»
Αν το αυτόνομο κουρδικό Βόρειο Ιράκ κατορθώσει να κερδίσει την ανεξαρτησία του, θα είναι το πρώτο κράτος στην Ιστορία που θα έχει σχηματιστεί χάρη στις πετρελαϊκές εταιρείες. Ηδη τέσσερις πετρελαϊκοί κολοσσοί αποφάσισαν να παρακάμψουν την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης - εξοργίζοντάς την - και να υπογράψουν απευθείας συμφωνία με τους Κούρδους του Ιράκ για την εκμετάλλευση των πετρελαίων τους.
«Το θέμα είναι πολύ περίπλοκο» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μπουλέντ Αλιριζά, διευθυντής του προγράμματος για την Τουρκία στο Center for Strategic and International Studies (CSIS - Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών), μια από τις κορυφαίες δεξαμενές σκέψης της Ουάσιγκτον. «Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (σ.σ.: όπως ονομάζεται η αυτόνομη διοίκηση του Βoρείου Ιράκ), αλλά όταν ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου επισκέφθηκε πρόσφατα την πρωτεύουσα Αρμπίλ, συνυπέγραψε δήλωση με τον ηγέτη της περιφερειακής κυβέρνησης Μασούντ Μπαρζανί. Ηταν η πρώτη φορά που τούρκος αξιωματούχος έβαλε το όνομά του δίπλα σε εκείνο του Μπαρζανί».
Αν και η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει την περιφερειακή κυβέρνηση (επειδή περιέχει τον απαγορευμένο όρο «Κουρδιστάν»), «οι επαφές μεταξύ τους είναι πυκνές», συνεχίζει ο κ. Αλιριζά. Ενδεικτικό είναι ότι η πλειονότητα των εμπορικών συναλλαγών της Τουρκίας με το Ιράκ πραγματοποιείται με το Βόρειο Ιράκ. «Παράλληλα με τις συνομιλίες μεταξύ Αγκυρας και Αρμπίλ, τουρκικές εταιρείες βρίσκονται σε συνομιλίες με την κυβέρνηση του Βορείου Ιράκ σχετικά με τη μεταφορά του βορειοϊρακινού πετρελαίου. Αυτό μεταφερόταν προς τη Δύση μέσω του εθνικού ιρακινού αγωγού, αλλά από τον Απρίλιο διακόπηκε η ροή επειδή η Βαγδάτη δεν πλήρωνε το Αρμπίλ».
Ο ειδικός αυτός στα ενεργειακά της περιοχής εξηγεί τη στάση της Βαγδάτης με τρεις λόγους: «Πρώτον, δεν υπάρχει νομοθεσία για τους υδρογονάνθρακες. Δεύτερον, οι Κούρδοι υποστηρίζουν τους σουνίτες του Ιράκ εκνευρίζοντας τη σιιτική πλειοψηφία της χώρας. Και, τρίτον, οι Ιρακινοί υποψιάζονται ότι οι Κούρδοι μεταχειρίζονται το πετρέλαιο για να πετύχουν την ανεξαρτησία τους».
«Οι Κούρδοι ελπίζουν ότι, μέσω της Τουρκίας, θα μπορέσουν να στείλουν το πετρέλαιό τους στην Ευρώπη παρακάμπτοντας τη Βαγδάτη» που προσπαθεί να διατηρήσει αυστηρό έλεγχο πάνω στα πετρέλαια όλης της χώρας. «Προς το παρόν δεν υπάρχει συμφωνία για το θέμα αυτό. Ωστόσο, αν το Βόρειο Ιράκ αρχίσει να παράγει περισσότερο πετρέλαιο, θα αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει τον τουρκικό αγωγό».
Σχετικά με τη στάση των ΗΠΑ, ο κ. Αλιριζά λέει: «Η αμερικανική κυβέρνηση γενικώς προτιμά τις πετρελαϊκές συμφωνίες που έχουν τις ευλογίες της Βαγδάτης. Αλλά η Ουάσιγκτον δεν αναμειγνύεται με ό,τι κάνουν οι πετρελαϊκές εταιρείες. Η μεταφορά μέσω της Τουρκίας παρακάμπτοντας τη Βαγδάτη δεν έχει ακόμη επισημοποιηθεί, όμως εταιρείες όπως η Exxon και η Chevron πρέπει να είναι βέβαιες ότι θα μπορούν να βγάλουν το πετρέλαιο έξω από το Βόρειο Ιράκ».
Η πετρελαϊκή ανεξαρτησία από τη Βαγδάτη θα οδηγήσει και στην πολιτική ανεξαρτησία του Βορείου Ιράκ; «Το ζήτημα περιπλέκεται λόγω της Συρίας. Στην Τουρκία εγείρονται πολλά ερωτήματα σχετικά με τον Μπαρζανί. Υπάρχουν υποψίες ότι παίζει διπλό παιχνίδι - και με την Τουρκία και με το ΡΚΚ -, γι' αυτό έστειλε μαχητές του ΡΚΚ στη Συρία. Αυτό βάζει ένα μεγάλο ερωτηματικό στη βιωσιμότητα της τουρκικής ανάμειξης στη μεταφορά του πετρελαίου του Βορείου Ιράκ».
«Δεν νομίζω πως μπορούμε να υποθέσουμε ότι επειδή η Τουρκία έχει προχωρήσει ως εδώ, θα διευκολύνει τη μεταφορά του βορειοϊρακινού πετρελαίου προς τις δυτικές αγορές. Η Αγκυρα δεν έχει λάβει ακόμη την απόφασή της. Ούτε και η Ουάσιγκτον» λέει. Προσθέτει ότι ο Μπαράκ Ομπάμα υποστηρίζει την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης επειδή επιθυμεί σταθερότητα αλλά η Ουάσιγκτον είναι και φίλα προσκείμενη προς τους Κούρδους από τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, στις αρχές της δεκαετίας του '90.
Τελικά βρισκόμαστε στην απαρχή της δημιουργίας του «Ευρύτερου Κουρδιστάν»; «Δεν υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στο Ιράν, στο Ιράκ, στη Συρία και στην Τουρκία για το τι πρέπει να γίνει με τους Κούρδους. Αν τα σύνορα αρχίσουν να αλλάζουν, ίσως. Αλλά προς το παρόν, όχι» καταλήγει ο κ. Αλιριζά.
Αρμενία
Ονειρα για αλλαγή συνόρων
Την ώρα που η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται σε αναταραχή λόγω Συρίας και, κατά προέκταση, λόγω των Κούρδων, η Αρμενία περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να κάνει και αυτή την κίνησή της. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι Αρμένιοι ασφυκτιούν ανάμεσα στα βουνά όπου είναι περιορισμένη η χώρα και αναπολούν τα δυτικά σύνορα που είχε σχεδιάσει γι' αυτούς ο αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον το 1920 στη Συνθήκη των Σεβρών. Τα σύνορα αυτά έδιναν στην Αρμενία διέξοδο προς τη Μαύρη Θάλασσα, χαρίζοντάς της ένα κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Συνθήκη της Λωζάννης όμως, που υπογράφηκε το 1923 ακυρώνοντας εκείνη των Σεβρών, όρισε τα σημερινά σύνορα της Τουρκίας, αποκλείοντας την πρόσβαση της Αρμενίας στη θάλασσα.
Ονειρα για αλλαγή συνόρων
Την ώρα που η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται σε αναταραχή λόγω Συρίας και, κατά προέκταση, λόγω των Κούρδων, η Αρμενία περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να κάνει και αυτή την κίνησή της. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι Αρμένιοι ασφυκτιούν ανάμεσα στα βουνά όπου είναι περιορισμένη η χώρα και αναπολούν τα δυτικά σύνορα που είχε σχεδιάσει γι' αυτούς ο αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον το 1920 στη Συνθήκη των Σεβρών. Τα σύνορα αυτά έδιναν στην Αρμενία διέξοδο προς τη Μαύρη Θάλασσα, χαρίζοντάς της ένα κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Συνθήκη της Λωζάννης όμως, που υπογράφηκε το 1923 ακυρώνοντας εκείνη των Σεβρών, όρισε τα σημερινά σύνορα της Τουρκίας, αποκλείοντας την πρόσβαση της Αρμενίας στη θάλασσα.
tovima
