Ήταν 15 Μαρτίου, όταν μερικές δεκαετίες πριν, το 1943, αναχωρούσε από τον παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Θεσσαλονίκης το πρώτο τρένο του θανάτου για το στρατόπεδο - κολαστήριο του Άουσβιτς, που μετέφερε σ' ένα ταξίδι, χωρίς επιστροφή για τους περισσότερους, περίπου 2800 εβραίους της πόλης. Σήμερα, Σάββατο, εβδομήντα χρόνια μετά, η Θεσσαλονίκη αποτίει φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, με μία πορεία μνήμης, που ξεκίνησε γύρω στις 12 το μεσημέρι από την πλατεία Ελευθερίας - στην οποία άρχισαν τα ανθεβραϊκά μέτρα τον Ιούλιο του 1942 - και κατέληξε στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό - αφετηρία των θανάσιμων εκτοπίσεων.
Συγκέντρωση στην πλατεία Ελευθερίας
"Ποτέ ξανά" στον ρατσισμό, στην ανοχή και τη σιωπή, "ποτέ ξανά" σε ένα ακόμη Ολοκαύτωμα είπαν οι εκατοντάδες πολίτες που "πλημμύρισαν", σήμερα το πρωί, την πλατεία Ελευθερίας, στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να λάβουν μέρος στην "πορεία των ζωντανών", που διοργανώθηκε στη μνήμη των Θεσσαλονικέων εβραίων, οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα - κολαστήρια που είχε στήσει ανά την Ευρώπη το Γ' Ράιχ.
Εβδομήντα χρόνια πριν, οι "πύλες της κολάσεως" άνοιξαν για την πολυάριθμη τότε εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, με τους πρώτους 2500 χιλιάδες εβραίους να στοιβάζονται με τη βία στα τρένα σε ένα ταξίδι, χωρίς επιστροφή για τους περισσότερους.
Εβδομήντα χρόνια μετά, όσοι επέστρεψαν κι είναι ακόμη ζωντανοί, οι απόγονοί τους, ομόθρησκοί τους από διάφορες γωνιές του πλανήτη, άνθρωποι με διαφορετική καταγωγή ή θρήσκευμα απέτισαν τον δικό τους φόρο τιμής στα θύματα της χειρότερης θηριωδίας από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, του Ολοκαυτώματος.
Πορεία ως τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό
Αφήνοντας ένα λουλούδι στις ράγες του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού, από όπου ξεκινούσαν τα τρένα προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης - κι όπου κατέληξε η σημερινή πορεία - σιγοτραγουδώντας κάποιο από τα σεφαραδίτικα τραγούδια, μαζί με τη χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας ή ψάλλοντας στα εβραϊκά μαζί με το ραββίνο, στο μνημόσυνο που τελέστηκε στη μνήμη αυτών που δεν επέστρεψαν, όσοι πήραν μέρος στη σημερινή πορεία βροντοφώναξαν "ποτέ ξανά" και υποσχέθηκαν να μην αφήσουν τη μνήμη να σβήσει. Γιατί, όπως έχει πει, και ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης Ισραηλινός συγγραφέας Elie Wiesel (Ελί Βιζέλ), "...το να ξεχνάς ένα Ολοκαύτωμα είναι σαν να σκοτώνεις κάποιον για δεύτερη φορά".
Εκτός των μελών της Ισραηλιτικής Κοινότητας, που έδωσαν το δικό τους βροντερό "παρών" στην εκδήλωση, με επικεφαλής τον πρόεδρό τους και πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Δαβίδ Σαλτιέλ και τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, στην εκδήλωση παρέστησαν επίσης - μεταξύ άλλων - εκπρόσωποι του Παγκόσμιου και του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Συνεδρίου (World Jewish Congress & European Jewish Congress), ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Γκιουλέκας, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Τάσος Κουράκης και Γιάννης Αμανατίδης, εκπρόσωποι των τοπικών και πανεπιστημιακών αρχών, του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης και ξένων διπλωματικών αποστολών (ανάμεσά τους, βέβαια, και ο πρέσβης της Ελλάδας στο Ισραήλ Άριε Μέκελ). Χαιρετισμό στην εκδήλωση απέστειλε και η Δημοκρατική Αριστερά.
Εκτός των μελών της Ισραηλιτικής Κοινότητας, που έδωσαν το δικό τους βροντερό "παρών" στην εκδήλωση, με επικεφαλής τον πρόεδρό τους και πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Δαβίδ Σαλτιέλ και τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, στην εκδήλωση παρέστησαν επίσης - μεταξύ άλλων - εκπρόσωποι του Παγκόσμιου και του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Συνεδρίου (World Jewish Congress & European Jewish Congress), ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Γκιουλέκας, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Τάσος Κουράκης και Γιάννης Αμανατίδης, εκπρόσωποι των τοπικών και πανεπιστημιακών αρχών, του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης και ξένων διπλωματικών αποστολών (ανάμεσά τους, βέβαια, και ο πρέσβης της Ελλάδας στο Ισραήλ Άριε Μέκελ). Χαιρετισμό στην εκδήλωση απέστειλε και η Δημοκρατική Αριστερά.
Γιάννης Μπουτάρης : Χάσαμε τους γείτονές μας
"Η πόλη έχασε ένα δυναμικό της κομμάτι στο Ολοκαύτωμα και η απώλειά της είναι πολλαπλώς σημαντική για την οικονομία, τον πολιτισμό και την οικογεωγραφία της. Δεν είναι μόνο οι 50.000 συμπολίτες μας που χάθηκαν και μαζί με αυτούς τα ταλέντα, τα όνειρα, οι προσδοκίες τους.... Χάσαμε τους γείτονες, τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές μας, τον σημαντικό μας Έτερο" τόνισε στον χαιρετισμό του ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης.
"Σήμερα είναι ημέρα περισυλλογής" ανέφερε από την πλευρά του ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ, υπογραμμίζοντας πως "ο μεγαλύτερος συνένοχος είναι η σιωπή και η απάθεια πολιτισμένων ανθρώπων" και καλώντας μας όλους να διατηρήσουμε τη μνήμη ζωντανή.
Εντυπωσιαμένος από τη μεγάλη συμμετοχή του κόσμου στην πορεία δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο επικεφαλής του αρμόδιου για τα ΜΜΕ γραφείου του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου (World Jewish Congress) Michael Thaidigsmann. "Είμαστε ευγνώμονες προς τον δήμαρχο για τη συμβολή του στη διοργάνωση αυτής της σπουδαίας εκδήλωσης" ανέφερε χαρακτηριστικά.
"Σήμερα είναι ημέρα περισυλλογής" ανέφερε από την πλευρά του ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ, υπογραμμίζοντας πως "ο μεγαλύτερος συνένοχος είναι η σιωπή και η απάθεια πολιτισμένων ανθρώπων" και καλώντας μας όλους να διατηρήσουμε τη μνήμη ζωντανή.
Εντυπωσιαμένος από τη μεγάλη συμμετοχή του κόσμου στην πορεία δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο επικεφαλής του αρμόδιου για τα ΜΜΕ γραφείου του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου (World Jewish Congress) Michael Thaidigsmann. "Είμαστε ευγνώμονες προς τον δήμαρχο για τη συμβολή του στη διοργάνωση αυτής της σπουδαίας εκδήλωσης" ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η συγκινητική παρουσία των επιζώντων κι ένα "συγγνώμη" που ήρθε από ... μακριά
Ξεχωριστές παρουσίες - μεταξύ άλλων - ανάμεσα στο πλήθος ο 88χρονος Μοσέ Αελιόν και ο νεότερός του Αβραάμ (Τούλι) Ασκεναζί, που ταξίδεψαν από το Ισραήλ προκειμένου να τιμήσουν τη μνήμη όσων έφυγαν μαζί τους αλλά δεν επέστρεψαν, η Ζάνα Σαντικάριο, μητέρα της Ελληνίδας ευρωβουλευτή Χρυσούλας Παλιαδέλη, κι άλλοι επιζώντες από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης. Αλλά και δύο Γερμανίδες που ήρθαν στη Θεσσαλονίκη για να ζητήσουν "συγγνώμη" για τα όσα αποτρόπαια, όχι οι ίδιες, αλλά οι πρόγονοί τους - και συγγενικά τους πρόσωπα - έπραξαν κατά τον πόλεμο.
Ο Μοσέ Αελιόν ήταν μόλις 16 ετών, όταν επιβιβάστηκε σε ένα από τα βαγόνια θανάτου προς το Άουσβιτς, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Κανείς δεν κατάφερε να επιβιώσει, παρά μόνο ο ίδιος. Με δάκρυα στα μάτια, ο 88χρονος, πρόεδρος σήμερα ενός συνδέσμου επιζήσαντων στο Ισραήλ, θυμάται ακόμη πώς η απόφαση να ακολουθήσει η μικρή του αδελφή τις γυναίκες κι όχι τον ίδιο και τον πατέρα τους ήταν ένα "εισιτήριο" θανάτου. "Αυτό το γεγονός με σημάδεψε και στη μνήμη της αδελφής μου έγραψα ένα τραγούδι, στα λαντίνο (ισπανοεβραϊκά), το 'La Djovinika al Lager'" ανέφερε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο κ. Αελιόν, που κρατώντας ένα τριαντάφυλλο στο χέρι άκουσε λίγο αργότερα, με έκδηλη τη συγκίνηση, τη χορωδία της Κοινότητας να το τραγουδά.
Ο Μοσέ Αελιόν ήταν μόλις 16 ετών, όταν επιβιβάστηκε σε ένα από τα βαγόνια θανάτου προς το Άουσβιτς, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Κανείς δεν κατάφερε να επιβιώσει, παρά μόνο ο ίδιος. Με δάκρυα στα μάτια, ο 88χρονος, πρόεδρος σήμερα ενός συνδέσμου επιζήσαντων στο Ισραήλ, θυμάται ακόμη πώς η απόφαση να ακολουθήσει η μικρή του αδελφή τις γυναίκες κι όχι τον ίδιο και τον πατέρα τους ήταν ένα "εισιτήριο" θανάτου. "Αυτό το γεγονός με σημάδεψε και στη μνήμη της αδελφής μου έγραψα ένα τραγούδι, στα λαντίνο (ισπανοεβραϊκά), το 'La Djovinika al Lager'" ανέφερε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο κ. Αελιόν, που κρατώντας ένα τριαντάφυλλο στο χέρι άκουσε λίγο αργότερα, με έκδηλη τη συγκίνηση, τη χορωδία της Κοινότητας να το τραγουδά.
Μνημόσυνο στη συναγωγή Μοναστηριωτών
Το πρωί της Κυριακής, 17 Μαρτίου, θα τελεστεί μνημόσυνο για τους νεκρούς του Ολοκαυτώματος στη συναγωγή Μοναστηριωτών (Συγγρού), με τη συμμετοχή σημαντικών προσωπικοτήτων του παγκόσμιου εβραϊσμού και με ομιλίες του προέδρου του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συμβουλίου Ρόναλντ Λόντερ (Ronald S. Lauder)και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Συμβουλίου Μοσέ Κάντορ (Moshe Kantor). Στην επιμνημόσυνη δέηση έχει προσκληθεί και ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς.
Θεσσαλονίκη, άνθος των Βαλκανίων
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων εντάσσεται, επίσης, η έκθεση φωτογραφίας "Θεσσαλονίκη, άνθος των Βαλκανίων. Μεταξύ μεγαλείου και Ολοκαυτώματος", σε επιμέλεια του ιδρύματος Yad Vashem και με την υποστήριξη της καναδικής πρεσβείας.
Η Θεσσαλονίκη, η πρωτεύουσα των Σεφαραδιτών Εβραίων από την έξωσή τους από την Ισπανία το 1492 μέχρι το Ολοκαύτωμα, υπήρξε σύμβολο για τον ιουδαιο-ισπανικό κόσμο που μιλούσε τη διάλεκτο λαντίνο. Για 450 χρόνια, η Θεσσαλονίκη ήταν μια ζωντανή μητρόπολη για τους Σεφαραδίτες Εβραίους.
Η έκθεση, που εγκαινιάζεται, σήμερα το απόγευμα, στις 17:00, στο νέο δημαρχιακό μέγαρο, αφηγείται την ιστορία της Θεσσαλονίκης και της εβραϊκής της κοινότητας σε τέσσερα κεφάλαια: Η Θεσσαλονίκη την εποχή του μεγαλείου της, η γερμανική κατοχή, η πείνα, η καταπίεση και η εκδίωξη, η αποστολή των Εβραίων στο θάνατο και η ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και η επιστροφή στη Θεσσαλονίκη. Οι εβραίοι της Θεσσαλονίκης, πιστοί στην παράδοσή τους, κατάφεραν παράλληλα να ενσωματωθούν στην τοπική κοινωνία συνεισφέροντας με τις ιδιαίτερες κλίσεις τους και διαμορφώνοντας διαπολιτισμικές σχέσεις με την ισλαμική οθωμανική και τη χριστιανική ελληνική κοινότητα.
Η Θεσσαλονίκη ήταν μια πόλη γεμάτη ζωή, ανεκτική και κοσμοπολίτικη, που άλλαξε άρδην όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν και εκδίωξαν τους Εβραίους στέλνοντάς τους στα στρατόπεδα θανάτου της μακρινής Πολωνίας.Σεφαραδίτικοι, εβραϊκοί θρησκευτικοί και πολιτισμικοί θησαυροί, μαζί με σημαντικό μέρος ιδιωτικής περιουσίας χάθηκαν μετά την εκδίωξη των εβραίων προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Καθώς οι εβραίοι στέλνονταν στην Πολωνία φορτωμένοι στις σιδηροδρομικές άμαξες του θανάτου, εγκατέλειπαν τα σπίτια και τις προσωπικές τους περιουσίες. Αντικείμενα λατρείας και αρχαίες βιβλιοθήκες - μεταξύ των οποίων τα σπουδαιότερα δείγματα της εεφαραδίτικης λογοτεχνίας - συγκεντρώθηκαν σε φορτηγά και στάλθηκαν στη Γερμανία. Συναγωγές λεηλατήθηκαν, εβραϊκές γειτονιές καταστράφηκαν και πλάκες από το παλαιό εβραϊκό κοιμητήριο χρησιμοποιήθηκαν ως φτηνό δομικό υλικό για την κατασκευή δρόμων, πεζοδρομίων, ακόμη και δεξαμενών. Αργότερα, στο χώρο του κοιμητηρίου χτίστηκε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Όταν τα βρετανικά στρατεύματα έφτασαν στην Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1944, και με την υποχώρηση των Γερμανών, η Θεσσαλονίκη ήταν ερημωμένη, άδεια από τους Εβραίους κατοίκους της. Μόνο δύο χιλιάδες επιζώντες απέμειναν από την άλλοτε πολυάριθμη εβραϊκή κοινότητα...
"Η εβραϊκή ψυχή" στη μουσική και την οθόνη
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης εντάσσεται και η συναυλία σεφαραδίτικης μουσικής (λαντίνο), με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης και με τίτλο "The Jewish Soul" (η εβραϊκή ψυχή), που θα πραγματοποιηθεί αύριο το βράδυ, στις 20:30, στην Αίθουσα Τελετών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Στις παράλληλες εκδηλώσεις μνήμης εντάσσεται και η προβολή της πολυβραβευμένης ταινίας - ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λουλέ "Φιλιά εις τα παιδιά", αύριο, στις 17:00, στο Μουσείο Κιμηματογράφου. Η ταινία "αφηγείται" τη ζωή πέντε μικρών εβραιόπουλων στην Ελλάδα της Κατοχής.
agelioforos
