Εν Κυθήροις τη 19η Απριλίου 2025
Αρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου
Θεολόγου- συγγραφέως
Ι. Μ. Κυθήρων και Αντικυθήρων
Με την Χάρη του Θεού, αγαπητέ φίλε αναγνώστα, φθάνουμε στο τέρμα της Μεγάλης Εβδομάδος και εν ταυτώ της πένθιμης και κατανυκτικής περιόδου του Τριωδίου. Και το τέρμα αυτό είναι, βέβαια, το Πάσχα, η Ανάσταση του Κυρίου, η «εορτή των εορτών» και η «πανήγυρις των πανηγύρεων», «η μία των Σαββάτων η βασιλίς και κυρία». Όσοι αγωνίστηκαν διά νηστείας και ασκήσεως, διά πένθους και προσευχής να σταυρώσουν τα πάθη και τις κοσμικές επιθυμίες, όσοι αγωνίστηκαν και πάλεψαν με την αμαρτία και τον πατέρα της, τον διάβολο, ζουν τώρα την Ανάσταση του Χριστού σαν ένα προσωπικό γεγονός.
Βιώνουν την εμπειρία της Αναστάσεως μέσα στο βάθος της υπάρξεώς τους. Βλέπουν με τους νοερούς οφθαλμούς της καρδιάς τους το άκτιστον φως του αναστάντος Χριστού να πλημμυρίζει το είναι τους. Νοιώθουν το πέρασμά τους από τον θάνατο στη ζωή, δηλαδή σε μιά άλλη διάσταση της υπάρξεως, που ξεπερνά τα όρια του χώρου και του χρόνου, της φθαρτότητος και της παροδικότητος. Το πέρασμα που οδηγεί στον αιώνιο σαββατισμό, την ημέρα την ογδόη, την απαρχή της Βασιλείας των Ουρανών, την αφετηρία της ανακαινίσεως του σύμπαντος, σύμφωνα με τον απόστολο «εί τις εν Χριστώ καινή κτίσις.
Τα αρχαία παρήλθεν, ιδού γέγονε καινά τα πάντα» (Β΄Κορ. 5,17). Γι’ αυτό το πέρασμα ομιλεί εκφραστικώτατα και με μεγάλο θεολογικό βάθος στο πρώτο τροπάριο του αναστασίμου κανόνος του ο μέγας της Εκκλησίας πατήρ και υμνογράφος, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: «Αναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν λαοί, Πάσχα, Κυρίου Πάσχα. Εκ γαρ θανάτου προς ζωήν και εκ γής προς ουρανόν, Χριστός ο Θεός, ημάς διεβίβασεν, επινίκιον άδοντας».
Όταν ο Χριστός για τελευταία φορά συνέφαγε με τους μαθητές του το τελευταίο ιουδαϊκό Πάσχα, ολίγον πρό του πάθους του, κατά την νύκτα του μυστικού δείπνου, εγκαινίασε και το πρώτο Πάσχα της Καινής Διαθήκης. Παραδίδοντας τούτο, κατήργησε το παλαιό, που ήταν τύπος και σκιά του αληθινού.
Γι’ αυτό και έλεγε σ’ αυτούς «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν» (Λουκ.22,19). Με την φράση «τούτο ποιείτε», μας απομακρύνει πλέον από το παλαιό και μας υποδεικνύει το νέο, το αληθινό Πάσχα. Ήταν το Πάσχα εκείνο, που με πολλή λαχτάρα και πόθο περίμενε να παραδώση σ’ αυτούς: «Επιθυμία επεθύμησα τούτο το Πάσχα φαγείν μεθ’ υμών προ του με παθείν» (Λουκ.22,15). Τούτο έχοντας υπ’ όψιν του ο ιερός υμνογράφος, μας προτρέπει σ’ ένα τροπάριο του όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής: «Μη ως Ιουδαίοι εορτάσωμεν.
Και γαρ το Πάσχα ημών, υπέρ ημών ετύθη Χριστός». Δηλαδή ας μην εορτάσωμε το ιδικό μας Πάσχα όπως οι Ιουδαίοι, τυπικά και εξωτερικά, αλλά αληθινά και πνευματικά. Διότι το Πάσχα ημών είναι ο ίδιος ο Χριστός, ο οποίος εθυσιάσθη για χάρη μας.
Η λέξις Πάσχα στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει διάβαση, πέρασμα.
Στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης οι Εβραίοι ως Πάσχα εόρταζαν την θαυμαστή διάβασή τους διά μέσου της Ερυθράς Θαλάσσης με την θαυματουργική επέμβαση του Θεού και την απελευθέρωσή τους από τον τυρανικό ζυγό της δουλείας των Αιγυπτίων. Σύμφωνα με την εντολή που έλαβε ο Μωϋσής από τον Θεόν, θα έπρεπε κάθε εβραϊκή οικογένεια, την 14η του μηνός Νισάν, (ο μήνας Νισάν αντιστοιχεί στον δικό μας μήνα Μάρτιο), να σφάξη έναν αμνό, (πρόβατο), και με το αίμα του προβάτου να βάψη τους παραστάδας και το ανώφλιο των θυρών των οικιών τους, έτσι ώστε, όταν κατά την νύκτα εκείνη έλθη ο εξολοθρευτής άγγελος, να ιδή το αίμα αυτό και να θανατώση μόνον τα πρωτότοκα παιδιά των Αιγυπτίων και όχι των Εβραίων.
Την ίδια εκείνη ημέρα θα έπρεπε να ψήσουν τον αμνό εξ’ ολοκλήρου και να τον φάγουν, χωρίς να αφήσουν κάποιο υπόλειμμα και χωρίς να σπάσουν κάποιο κόκκαλό του. Τον αμνό θα έπρεπε να τον φάγουν όρθιοι, με τις οσφύες περιεζωσμένες, τα παπούτσια τους φορεμένα στα πόδια και με την βακτηρία στο χέρι. Δηλαδή το δείπνο έπρεπε να γίνει βιαστικά και να είναι έτοιμοι προς αναχώρηση. Τον αμνό θα έπρεπε να φάγουν με πικρά χόρτα, γιά να θυμούνται τις πικρές ημέρες, που έζησαν στην Αίγυπτο και με άζυμον άρτον, αφού δεν υπήρχε καιρός για παρασκευή ενζύμου, από της ημέρας αυτής και επί επτά ημέρες, μέχρι την 21η Νισάν.
Όλα τα παραπάνω θαυμαστά γεγονότα και όλο το τυπικό εορτασμού του εβραϊκού Πάσχα έχουν ένα βαθύτατο συμβολισμό και μιά θαυμαστή αντιστοιχία με το Πάσχα της Καινής Διαθήκης, διότι προτυπώνουν και προεικονίζουν το Πάσχα αυτό. Ο πασχάλιος αμνός των Εβραίων προεικόνιζε τον «αμνόν του Θεού τον αίροντα την αμαρτίαν του κόσμου», ο οποίος εσφάγη επί του σταυρού υπέρ της του κόσμου ζωής. Και αυτός ο αμνός, το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, παρατίθεται εις βρώσιν και πόσιν μέσα στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Όπως τότε οι Εβραίοι πέρασαν με θαυμαστό τρόπο, ως διά ξηράς, την Ερυθρά Θάλασσα, έτσι και εμείς μεταβαίνουμε διά του Χριστού από τον θάνατο στη ζωή και από την γή στον ουρανό.
Όπως εκείνοι ελευθερώθηκαν διά του Μωϋσέως από την δουλεία των Αιγυπτίων, έτσι και εμείς ελευθερούμεθα διά του Χριστού από την τυρανική δουλεία των παθών και του διαβόλου. Όπως εκείνοι έτρωγαν τον αμνό με τις οσφύες περιεζωσμένες, τα σανδάλια στα πόδια και με την ράβδο στο χέρι, έτσι και εμείς μεταλαμβάνομε τον αμνό του Θεού, έτοιμοι προς αναχώριση από την παρούσα ζωή για την ουράνια πατρίδα, έχοντες «τας οσφύας» της διανοίας μας περιεζωσμένας «και τους λύχνους» της άγρυπνης προσοχής «καιομένους», σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου, (Λουκ.12,35). «Διά τούτο εζωσμένος», λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «διά τούτο υποδεδεμένος εσθίεις, ίνα μάθης, ότι άμα τω άρξασθαι εσθίειν το Πάσχα αποδημείν οφείλεις και οδεύειν».
Όπως εκείνοι εκληρονόμησαν την Γή της Επαγγελίας, την επίγεια Ιερουσαλήμ, μετά από πολλές θλίψεις και περιπέτειες μέσα στην έρημο, έτσι και εμείς κληρονομούμε την άνω Ιερουσαλήμ, την Βασιλεία των Ουρανών, διά πολλών θλίψεων και πειρασμών. Όπως εκείνοι, μετά την απελευθέρωσή τους, έψαλαν εν χορώ τα επινίκια, δοξάζοντας τον Θεό γιά την ευεργεσία του, έτσι και εμείς τώρα δοξάζομε και υμνούμε τον Κύριόν μας Ιησούν Χριστόν με επινίκιους πασχάλιους ύμνους, που δονούν τα σύμπαντα και τις καρδιές μας, τον θρίαμβο της δυνάμεως και της φιλανθρωπίας του.
Την ίδια εκείνη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης, στην οποία ο Κύριος εγκαινίασε το Πάσχα της Καινής Διαθήκης, προανήγγειλε παράλληλα και το αιώνιον Πάσχα, το Πάσχα της Βασιλείας των Ουρανών: «Λέγω δε υμίν, ότι ου μη πίω απ’ άρτι εκ τούτου του γεννήματος της αμπέλου, έως της ημέρας εκείνης, όταν αυτό πίνω μεθ’ υμών καινόν εν τη Βασιλεία του Πατρός μου» (Ματθ.26,29). Δηλαδή σας βεβαιώνω, ότι από τώρα και στο εξής δεν πρόκειται να ξαναπιώ το προϊόν αυτό της αμπέλου, (το κρασί), μέχρι της ημέρας εκείνης, κατά την οποίαν θα το πίνω ευφραινόμενος μαζί σας με ένα καινούργιο τρόπο στην Βασιλεία του Πατρός μου.
Μ’ άλλα λόγια δεν πρόκειται να συνεορτάσω μαζί σας άλλο πασχάλιο δείπνο στην παρούσα ζωή, πίνοντας μαζί σας και ευφραινόμενος από το γέννημα της αμπέλου, διότι σε λίγο θα βαδίσω τον δρόμο, που οδηγεί στο πάθος, την ταφή και την ανάσταση. O επόμενος συνεορτασμός θα γίνει όχι πλέον στην παρούσα ζωή, αλλά στην Βασιλεία του Πατέρα μου.
Τότε θα χαρώ και θα συνευφρανθώ μαζί σας με ένα άλλο κρασί, που δεν θα είναι φθαρτό και υλικό, όπως αυτό, που πίνουμε τώρα, αλλά «καινόν». Εδώ ο Κύριος χρησιμοποιεί την εικόνα του καινούργιου κρασιού, για να περιγράψει την άρρητη χαρά και ευφροσύνη της Βασιλείας του, επείδη το κρασί είναι σύμβολο χαράς και ευφροσύνης και επειδή δεν υπάρχουν κτιστές λέξεις και περιγραφές, που μπορούν να αποδώσουν το μέτρο εκείνης της απολαύσεως. Πέραν τούτου στην Βασιλεία του τα πάντα θα είναι καινά, όπως μας βεβαιώνει ο ευαγγελιστής της αγάπης στην Αποκάλυψη: «Ιδού καινά ποιώ τα πάντα» (21,5).
Οι μαθητές, διά της μεθέξεώς των στο ζωοποιό Σώμα και Αίμα του Χριστού, ενώθηκαν μυστικά σ’ ένα σώμα μαζί του. Η μυστική εμπειρία αυτής της ενώσεως είναι η εμπειρία του Καινού Πάσχα, είναι η απαρχή, ο αρραβώνας της πλήρους και τελείας ενώσεως και εν ταυτώ της πλήρους και τελείας ευφροσύνης και αγαλλιάσεως, την οποία πρόκειται να απολαύσουν όχι μόνον οι μαθητές, αλλά και όλα τα πιστά μέλη της Εκκλησίας, στην ανέσπερη ημέρα της Βασιλείας των Ουρανών. Αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα περιγράφει και ο Μέγας Βασίλειος σε μια ευχή της Θείας Λειτουργίας του: «Ος εστίν…Λόγος ζών, Θεός αληθινός…ο αρραβών της μελλούσης κληρονομίας, η απαρχή των αιωνίων αγαθών…».
Τούτο το Πάσχα είναι επίσης και «μυστικόν», επείδη κατά τρόπον μυστικόν ενούμεθα με τον Χριστόν διά της μεταλήψεως των αχράντων μυστηρίων. Γι’ αυτό και ψάλλουμε την ώρα αυτή το τροπάριο: «του Δείπνου σου του μυστικού σήμερον υιέ Θεού κοινωνόν με παράλαβε…». Αυτό επίσης θέλει να δηλώσει και ο υμνογράφος στο τροπάριο του αναστασίμου κανόνος «…και Πάσχα το μυστικόν σοις Χριστέ μαθηταίς ευηγγελίσαντο». Αντίθετα το αιώνιον Πάσχα δεν θα είναι πλέον μυστικόν, αλλά φανερόν, σύμφωνα με τον λόγον του αποστόλου Παύλου «όταν ο Χριστός φανερωθεί, η ζωή ημών, τότε και υμείς συν αυτώ φανερωθήσεσθε εν δόξη» (Κολ. 3,4).
Σ’ εκείνο το Πάσχα θα έχουμε άμεση την θεωρία και εν ταυτώ την άρρητη ηδονή και ευφροσύνη, που πηγάζει από την θεωρία της θείας δόξης. Θα βλέπουμε και θα απολαμβάνουμε πρόσωπον προς πρόσωπον τον επουράνιον νυμφίον Χριστόν, καθώς μας βεβαιώνει ο απόστολος: «Βλέπομεν γαρ άρτι δι’ εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον» (Α΄ Κορ.13,12) και παλιν «Οψόμεθα αυτόν καθώς εστίν» (Α΄ Ιω. 3,2). Την ίδια αυτή πραγματικότητα θέλει να δηλώσει ο υμνογράφος σ’ ένα άλλο τροπάριο του αναστασίμου κανόνος: «…ώ σοφία και Λόγε του Θεού και δύναμις, δίδου ημίν εκτυπώτερον σού μετασχείν εν τη ανεσπέρω ημέρα της Βασιλείας σου».
