του Λευτέρη Τσουλφίδη, Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Ηκυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε στις 2/4/2025 τους εδώ και πολύ καιρό συζητούμενους «ανταποδοτικούς» δασμούς στους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της, με στόχο να οδηγήσει τις ΗΠΑ σε μια νέα «χρυσή εποχή» ευημερίας. Ωστόσο, η απόφαση αυτή φαίνεται να αγνοεί πλήρως τις επιπτώσεις για τον υπόλοιπο κόσμο, λες και αυτός φέρει την ευθύνη για τις δικές της εσωτερικές δυσκολίες. Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια η λογική και ο σκοπός της επιβολής των δασμών από την ισχυρότερη οικονομία του κόσμου;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή ξεκινώντας με την επιβολή δασμών στις εισαγωγές από την ΕΕ για την οποία εκτιμήθηκαν ως εξής: (Εμπορικό έλλειμα ΗΠΑ με την ΕΕ)/ Εισαγωγές ΗΠΑ από ΕΕ = 43% το αποτέλεσμα το διαιρούμε με το 2 και χοντρικά προκύπτει ο δασμός 20% στα εισαγόμενα ευρωπαϊκά προϊόντα. Στην περίπτωση της Κίνας, ομοίως εκτιμήθηκε ότι οι δασμοί που επιβάλλει η Κίνα στις αμερικανικές εισαγωγές ανέρχονται χοντρικά στο 68%. Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ δικαιούνται να επιβάλλουν αντίστοιχα δασμούς 34% στα κινεζικά προϊόντα επιπλέον των ήδη υφιστάμενων, δηλαδή συνολικά 54%. Όσον αφορά τη Νότια Κορέα, η κυβέρνηση Τραμπ ισχυρίστηκε ότι η χώρα επιβάλλει 50% δασμούς στα εισαγόμενα αμερικανικά προϊόντα. Η εκτίμηση αυτή συμπεριέλαβε όχι μόνο τους επίσημους δασμούς, αλλά και την υποτιθέμενη παρέμβαση της κορεατικής κυβέρνησης στη συναλλαγματική ισοτιμία του γουόν έναντι του δολαρίου, καθώς και άλλα εμπόδια στις εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων. Συμπέρασμα: επιβολή δασμού ίσου με 25% στις εισαγωγές από Ν. Κορέα. Ωστόσο, δεν παρουσιάστηκαν αποδείξεις για αυτούς τους ισχυρισμούς.
Διακριτό ενδιαφέρον παρουσιάζει το ΗΒ για το οποίο οι δασμοί τέθηκαν στο 10%, η εκτίμηση των οποίων είχε και αυτή τις ιδιαιτερότητές της, το ισοδύναμο των φόρων του ΗΒ στις εισαγωγές από τις ΗΠΑ. Ανάλογη μεταχείριση είχε και η Αυστραλία να υποθέσω λόγω της A.UK.US. μια οικονομική-πολιτική συμμαχία ασπίδα στην οικονομική επέκταση της Κίνας. Κανείς αναρωτιέται ποια η δασμολογική πολιτική για τις χώρες που οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό πλεόνασμα; Η Βραζιλία π.χ. είναι μια τέτοια χώρα αλλά και σ’ αυτή όπως και σε άλλες επιβλήθηκε δασμός στο 10%! Χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις. Ο Καναδάς και το Μεξικό θα εξεταστούν προσεχώς με πιθανότητα να υποστούν ένα 10%. Επισημαίνουμε ότι Καναδάς ΗΠΑ και Μεξικό σχημάτισαν οικονομική ένωση) γνωστή περισσότερο ως NAFTA και επί Τραμπ νέα NAFTA) με στόχο να μειώσουν δασμούς και άλλα εμπόδια εμπορίου. Τέλος ενδιαφέρον παρουσιάζει η Ελβετία στην οποία οι δασμοί που της επιβλήθηκαν ήταν στο 34%, μια χώρα με μηδενικούς δασμούς στα εισαγόμενα!
Πουθενά στις δηλώσεις επισήμων δεν αναφέρεται το προφανές, ότι δηλαδή οι ΗΠΑ έχασαν το ανταγωνιστικό τους απόλυτο πλεονέκτημα στην παραγωγή αγαθών. Οι δασμοί, αν τελικά μείνουν, δεν λύνουν το βαθύτερο αυτό πρόβλημα· αντίθετα, προστατεύουν τις λεγόμενες επιχειρήσεις «ζόμπι» που επιβιώνουν τεχνητά, υπονομεύοντας μακροπρόθεσμα τη συνολική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Η σημερινή ηγεσία στοχεύει σε μια αναγέννηση της μεταποίησης στις ΗΠΑ, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να είναι ρεαλιστικό σενάριο με την τωρινή τεχνολογία και τους σημερινούς μισθούς και ούτε οι δασμοί μπορούν να αλλάξουν αυτή την πραγματικότητα. Επιπλέον, η σημερινή ηγεσία των ΗΠΑ διατείνεται ότι τα αναμενόμενα έσοδα από τους δασμούς θα αποτελέσουν λύση για το υπέρογκο δημόσιο χρέος ή σε κάθε περίπτωση θα αποτελέσουν φορολογική ανακούφιση· στην ουσία, όμως, αυτοί οι δασμοί θα εξακολουθούν να πληρώνονται έμμεσα από τους ίδιους τους φορολογούμενους, καθώς θα μετακυλύονται στις τιμές που θα πληρώνονται εν τέλει από τους φορολογούμενους. Άλλωστε το λέει αυτό η επίσημη κυβέρνηση όταν υποστηρίζει τη μείωση των άμεσων φόρων μέσω υποκατάστασής τους με έμμεσους!
Η επίσημη ρητορική του Τραμπ, ότι δήθεν ξεσκέπασε μια «απάτη» στο διεθνές εμπόριο που έβλαπτε τον μέσο Αμερικανό φορολογούμενο, κάθε άλλο παρά ευσταθεί. Το χαμηλότερο απόλυτο κόστος και οι διαχρονικά ανταγωνιστικές τιμές των προϊόντων αποτελούν τα κύρια πλεονεκτήματα των χωρών με εμπορικό με τις ΗΠΑ πλεόνασμα. Βεβαίως, θεωρώ ότι θα έπρεπε να ξαναγραφούν τα εγχειρίδια Διεθνούς Εμπορίου, τα οποία αποπροσανατολίζουν καθώς υμνούν το σχετικό αντί για το απόλυτο πλεονέκτημα, μεταξύ άλλων μύθων που, δυστυχώς, κερδίζουν αξιοπιστία μεταξύ των υπεύθυνων χάραξης οικονομικής πολιτικής. Όσον αφορά τις οικονομικές συνέπειες των δασμών, έχω ήδη αναφερθεί σε προηγούμενη αρθρογραφία μου, όπου υποστήριξα ότι η οικονομία των ΗΠΑ οδεύει προς βάθεμα της κρίσης. Δεν χρειάζεται πολύ φαντασία γι’ αυτό καθώς είναι γνωστό ότι περίπου οι το 50% των εισαγωγών των ΗΠΑ είναι ενδιάμεσες, δηλαδή πρώτη ύλη για την βιομηχανία, οπότε πώς είναι δυνατόν να μην αυξηθούν περαιτέρω οι τιμές; Και πώς μετά από αυτό οι ΗΠΑ θα αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις διεθνείς αγορές; Απομονωτισμός ή ακριβέστερα αυτάρκεια, θα ήταν η πιθανή απάντηση, ωστόσο νομίζω όμως πως τώρα είναι πολύ αργά, είμαστε τρεις αιώνες μπροστά τουλάχιστον για την εφαρμογή τέτοιων πολιτικών. Μετά από τα ανωτέρω, θεωρώ ότι επίδραση των δασμών θα είναι άμεση και θα εκδηλωθεί στην πτωτική πορεία του χρηματιστηρίου είχα υποστηρίξει και σε προηγούμενη αρθρογραφία μου:
Εφημερίδα των Συντακτών, Ανιχνεύσεις
Ως προς τις πολιτικές επιπτώσεις, ο Τραμπ πετυχαίνει να απομακρύνει τις ΗΠΑ από τους πρώην συμμάχους τους—δηλαδή τις χώρες με τις οποίες έχουν, μεταξύ άλλων, υπογράψει διεθνείς συμφωνίες, όπως η GATT και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (των οποίων οι κανόνες πιθανότατα παραβιάζονται). Αντίθετα, ενώνει τον υπόλοιπο κόσμο εναντίον τους και αναστατώνει τη διεθνή τάξη, όλα αυτά τα θεωρεί προσωρινά ωστόσο το χειρότερο για τις πολιτικές του Τραμπ φαίνεται να έρχεται στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
Όσον αφορά την ΕΕ γνωρίζουμε ότι ετοιμάζει αντισταθμιστικά μέτρα, ενώ η Κίνα ήδη αύξησε τους δασμούς της στο 34% ως προς τις εισαγωγές της από ΗΠΑ και επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές σπανίων γαιών προς τις ΗΠΑ, παραγνωρίζοντας τις προειδοποιήσεις Τραμπ να είναι ψύχραιμοι οι ηγεσίες των χωρών και να μην προχωρήσουν σε αντίμετρα πριν συζητήσουν το θέμα τους με τις ΗΠΑ. Διαφορετικά να αναμένουν νέους δασμούς και μέτρα. «Οφθαλμός αντί οφθαλμού και … » συγκεκριμένα δήλωσε. Η Κίνα προχώρησε ήδη στο επόμενο βήμα και μαζί με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα εξετάζουν πιο προωθημένες στρατηγικές. Οι ΗΠΑ έχουν προειδοποιήσει ότι στην περίπτωση ανταποδοτικών δασμών θα υπάρξουν σκληρά αντίμετρα ή με άλλα λόγια «εμπορικός πόλεμος». Έτσι, εισερχόμαστε σε μια περίοδο εντεινόμενου και άγριου ανταγωνισμού, με απρόβλεπτες οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες.
Αφ. Καθηγητής Λευτέρης Τσουλφίδης
Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, ΠΑ.ΜΑΚ.
