Ανάλυση-προειδοποίηση για την δράση του ρωσικού στόλου το επόμενο διάστημα και την ναυτική διπλωματία στην Μεσόγειο
Συνέντευξη στον Μάνο Χατζηγιάννη-Μέρος Α'
“Στο μέλλον, φαίνεται πως ο ρωσικός στόλος αναμένεται να υποστηρίξει μια ακόμη μεγαλύτερη μεσογειακή μοίρα σκαφών” αναφέρει μεταξύ άλλων στην αποκλειστική του συνέντευξη στο ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ ο κ.Δημήτρης Τσαϊλάς, Ναύαρχος ε.α.*
Στο πρώτο μέρος της πολύ ενδιαφέρουσας συνέντευξης, αναλύει τις πρόσφατες συμφωνίες της χώρας μας, σημειώνοντας ιδίως γι' αυτές με Αίγυπτο και χώρες του Κόλπου ότι “πρόκειται να δώσουν μια πνοή, ως πολλαπλασιαστές ισχύος”.
Από την άλλη πλευρά για τις προσπάθειες του Ερντογάν να προσεγγίσει τις χώρες του Κόλπου σημειώνει αλληγορικά πως “οι «καλές σχέσεις» της Τουρκίας με οποιαδήποτε χώρα της Μέσης Ανατολής είναι σαν ένα παλάτι κτισμένο πάνω στην άμμο. Είναι θέμα χρόνου να το ανατρέψει ο επόμενος κυματισμός”.
Αναλύει την έντονη πλέον αμερικανική παρουσία στην χώρα μας, αλλά και τις ενστάσεις, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων πως: “Η Συμφωνία Αμοιβαίας Άμυνας και Συνεργασίας ήταν σίγουρα ένα θετικό βήμα, αλλά η απόρριψη της Σκύρου υπονομεύει τις μεγαλύτερες δυνατότητες της. Η αμερικανική παρουσία στη Σκύρο και τη Λήμνο εκτιμάται ότι είναι ικανή θα αποτρέψει την τουρκική επιθετικότητα όχι μόνο κατά της Ελλάδας αλλά και ευρύτερα κατά της Κύπρου, του Ισραήλ, της Αιγύπτου, της Λιβύης και των άλλων παράκτιων κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και οι δύο τοποθεσίες είναι επίσης κρίσιμες για την παρακολούθηση της θαλάσσιας κυκλοφορίας μέσω των Στενών από τη Μαύρη Θάλασσα”
Αποκρυπτογραφώντας τις ελληνορωσικές σχέσεις, αλλά και την ναυτική διπλωματία εκτιμά πως πρέπει να δώσουμε προσοχή στην δράση του ρωσικού στόλου και ιδίως στο γεγονός πως “καθώς ο αριθμός των πλοίων αυξάνεται τα επόμενα πέντε έως 10 χρόνια, ο στόλος που ναυλοχεί στην Κριμαία θα αναλάβει το ρόλο του κύριου προμηθευτή πλοίων στη μεσογειακή μοίρα της Ρωσίας. Εκτός από τη συνέχιση της παροχής βοήθειας για τις ρωσικές επιχειρήσεις στη Συρία, θα έχουν ρόλο προβολής ισχύος στη Μεσόγειο”.
Ακολουθεί το πρώτο μέρος της συνέντευξης :
-Ναύαρχε, βρισκόμαστε ενώπιον ενός ανακατέματος της τράπουλας στην περιοχή ζωτικού εθνικού και γεωπολιτικού ενδιαφέροντος για την χώρα μας. Δύο μήνες μετά τις υπογραφείσες συμφωνίες με Γαλλία και ΗΠΑ τι αξιολόγηση μπορούμε να κάνουμε σε συνάρτηση και με άλλες, οικονομικές, ενεργειακές ή στρατιωτικές, όπως αυτές με Αίγυπτο και χώρες του Κόλπου;
Με την ανατολή του 21ου αιώνα, την τελευταία εικοσαετία, ο κόσμος έχει αλλάξει δραματικά, και το γεωπολιτικό πεδίο παρουσιάζει μια καινοφανή μεταβλητότητα, έτσι που η συνολική επανεκτίμηση είναι επιβεβλημένη. O κόσμος μας, έχει εισέλθει σε μια φάση που θα τολμούσα να την ονομάσω, “φάση της γεωπολιτικής δημιουργικής καταστροφής”. Με την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, πολλοί Ευρωατλαντιστές αγκάλιασαν την ιδέα ότι η απειλή πολέμου είχε τελειώσει και ότι η παγκοσμιοποίηση θα μετατρέψει όλες τις χώρες σε φιλελεύθερες δημοκρατίες, φέρνοντας έτσι, αιώνια ειρήνη. Κατά συνέπεια, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες απολάμβαναν το μέρισμα ειρήνης και μείωσαν ριζικά τις ένοπλες δυνάμεις τους, διαμορφώνοντας αυτό που παρέμεινε κυρίως για επιχειρήσεις σταθερότητας στο εξωτερικό. Αλλά από το 2014, η Ευρώπη χτυπήθηκε από ένα τετραπλό χτύπημα: Από τα βόρεια κλονίστηκε από μια ρεβιζιονιστική Ρωσία, από το νότο χτυπήθηκε από την ανεξέλεγκτη μαζική μετανάστευση και την τρομοκρατία, από τα δυτικά απειλήθηκε με τη μετακίνηση δυνάμεων προς τον Ινδοειρηνικό και Σινικό πεδίο από την Αμερική, και από τα ανατολικά από μια κακότροπη Τουρκία με αναθεωρητική πολιτική από δυνάμεις λαϊκισμού και εθνικισμού. Αυτό οδήγησε σε τουλάχιστον δύο έντονες συζητήσεις: η μία για το πόσο ελλιπείς είναι οι αμυντικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ ενάντια στη Ρωσία και η άλλη πώς να ανταποκριθούμε στο δημιουργούμενο κενό της αμερικανικής αποχώρησης.
Η αμυντική συμφωνία που επιτεύχθηκε με τη Γαλλία φαίνεται να δείχνει το δρόμο προς μια μειωμένη εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και για περισσότερη ευρωπαϊκή «στρατηγική αυτονομία». Αυτό επιβεβαιώνεται και με τη νέα υπογραφείσα συμφωνία για διάθεση ευκολιών των Ελληνικών Βάσεων, στις ΗΠΑ. Βέβαια υπάρχουν ακόμη οι ατλαντικές φωνές (συχνά από ανατολικά και βόρεια) οι οποίες υποστηρίζουν την αναζωογόνηση του ΝΑΤΟ και τη βελτίωση της κατανομής των βαρών με την ανοικοδόμηση των ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνατοτήτων, ενώ μια τρίτη ομάδα συμμάχων, όπως η Τουρκία, φαίνεται να ελπίζει ότι το όλο πράγμα θα περάσει και η κατάσταση θα επανέλθει στη προτέρα μορφή καθώς δεν επιθυμούν να αντιληφθούν τις γεωπολιτικές αλλαγές όσον αφορά τη διεθνή ασφάλεια.
Έτσι προσηλώνονται σε άδικη διχαστική όσο και άγονη κριτική, όπως είναι οι συνεχείς δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων, σε σχέση με τις προαναφερόμενες αμυντικές συμμαχίες. Θα ήταν καλύτερο να αποδεχτούν και να υποστηρίξουν τις υποκείμενες ανησυχίες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ που έχουν προκαλέσει με την αντιφατική στρατηγική τους.
Όσον αφορά τις οικονομικές, ενεργειακές ή στρατιωτικές, όπως αυτές με Αίγυπτο και χώρες του Κόλπου συμφωνίες, αυτές πρόκειται να δώσουν μια πνοή, ως πολλαπλασιαστές ισχύος. Οι συμμαχίες και οι συμφωνίες αυτές, πρέπει να αντιμετωπίσουν τόσο τις προοπτικές όσο και να προσθέσουν ουσία στο σύνθημα «Συνολική και Αξιόπιστη Αποτροπή». Για όλους μας, αυτό θα σήμαινε την ανάληψη σημαντικού ρόλου στην αποτροπή των αναθεωρητικών και αυταρχικών καθεστώτων από κοινού. Ταυτόχρονα, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, πέραν των Γάλλων, πρέπει να προσαρμοστούν στη μακροπρόθεσμη στροφή της προσοχής της Αμερικής από την Ευρώπη στην Ασία και να επωμιστούν περισσότερα βάρη, ενώ η Αμερική πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η διατλαντική εμπιστοσύνη έχει υπονομευτεί, να αποδεχθεί και να ενθαρρύνει έναν μεγαλύτερο ρόλο στην Ευρώπη και τις Μεσογειακές συμφωνίες, και να παύσουμε να είμαστε τόσο ενστικτωδώς καχύποπτοι για όλες τις αναφερόμενες πρωτοβουλίες.
-Στην αντίπερα όχθη παρατηρούμε την Τουρκία, εν μέσω οικονομικής κρίσης, να επαναπροσεγγίζει τις χώρες του Κόλπου, αλλά και λαμβάνει οικονομικό “δεκανίκι” από ευρωπαϊκές χώρες. Θα πρέπει να ανησυχούμε;
Πράγματι η Τουρκία επαναπροσεγγίζει τις χώρες του Κόλπου και ο πρόεδρος Ερντογάν λέει ότι θέλει να συμφιλιωθεί με τους πολιτικούς του αντιπάλους στην περιοχή. Αλλά η απροθυμία του να εγκαταλείψει την υποστήριξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας αποτελεί βασικό εμπόδιο για τη βελτίωση των σχέσεων. Από το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης, η Τουρκία έχει γίνει κόμβος για εξόριστους αξιωματούχους της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η οποία θεωρείται τρομοκρατική ομάδα από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και τη Συρία.
Η Τουρκία και το Κατάρ έχουν αναδειχθεί ως οι κύριοι υποστηρικτές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από την Αραβική Άνοιξη του 2010. Όμως, ενώ η υποστήριξη του Κατάρ ήταν σε μεγάλο βαθμό οικονομική, οι σχέσεις της Τουρκίας ήταν πολυεπίπεδες και περίπλοκες. Το Ισραήλ, εν τω μεταξύ, ζήτησε από την Τουρκία να κλείσει τα γραφεία της Χαμάς που συνδέεται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα για να βοηθήσει προς την κατεύθυνση των καλύτερων σχέσεων. Είναι σαφώς προς το συμφέρον του Ισραήλ να εξομαλύνει τους δεσμούς με την Τουρκία, αλλά η ζυγαριά γέρνει προς την αντίθετη πλευρά, καθώς το Ισραήλ έχει και άλλα συμφέροντα,. Εκτιμάται ότι, το Ισραήλ δεν θα θυσιάσει τις σχέσεις του με τον Ελληνισμό (Ελλάδα-Κύπρος) για λόγους εύθραυστων δεσμών με την Τουρκία. Το Ισραήλ επένδυσε στην εδραίωση της συμμαχίας Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου. Έχει επίσης επενδύσει πολύ στην προώθηση του Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Μεσογείου, το οποίο εδρεύει στο Κάιρο. Εκτός από το Ισραήλ και την Αίγυπτο, αυτό το φόρουμ περιλαμβάνει την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία και την Ιορδανία. Δηλαδή χώρες στρατηγικά σημαντικές για το Ισραήλ. Και στο πνεύμα της προσέγγισης του Ισραήλ με τα κράτη του Κόλπου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προσχώρησαν στο φόρουμ ως παρατηρητής. Έτσι, καθώς η Χαμάς εξακολουθεί να βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, το Ισραήλ δεν βιάζεται να προσφέρει στον Ερντογάν δώρα.
Τώρα, οι πρόσφατες συναντήσεις του Ερντογάν με τον πρίγκιπα διάδοχο των ΗΑΕ, έδωσαν την ψευδαίσθηση ότι η Τουρκία είναι πρόθυμη να ευθυγραμμίσει εκ νέου τις πολιτικές της στην περιοχή. Αλλά οι «καλές σχέσεις» της Τουρκίας με οποιαδήποτε χώρα της Μέσης Ανατολής είναι σαν ένα παλάτι κτισμένο πάνω στην άμμο. Είναι θέμα χρόνου να το ανατρέψει ο επόμενος κυματισμός.
Η απάντηση μου στο βασικό σας ερώτημα είναι όχι, δεν πρέπει να ανησυχούμε, αλλά να παρακολουθούμε με ενεργή διπλωματία τα γεγονότα καθώς το μόνο που μένει στην Τουρκία είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Επομένως, περιμένω μια πιο δυνατή αγκαλιά, ίσως λιγότερο ορατή, λιγότερο ακουστή, αλλά σίγουρα η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι το καλύτερο εργαλείο και σύμμαχος που έχει η Τουρκία αυτή τη στιγμή.
Τέλος οι Ευρωπαίοι, λειτουργώντας με μια κουλτούρα διαλόγου και κατανόησης, δεν μπορούν να αποδεχτούν την κατάσταση των κακών σχέσεων με την Τουρκία. Ξανά και ξανά προσπαθούν να προσφέρουν στην Τουρκία μια λύση στα προβλήματα που δημιουργεί η ίδια η Τουρκία - ή το κάνει με τη βοήθεια αντιπροσώπου της, όπως η Γερμανία.
Πρέπει να τους δώσουμε να καταλάβουν άπαντες, ότι η βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία χωρίς προϋποθέσεις είναι αφελής, κοντόφθαλμη και επικίνδυνη. Είναι αφελές γιατί οι τουρκικές πολιτικές χρησιμοποιούν την αντιπαράθεση με τη Δύση για εσωτερικά —συγκεντρωτικά— ζητήματα. Επίσης, ένας άνευ όρων διάλογος με την Τουρκία είναι επικίνδυνος γιατί θα ενισχύσει την πεποίθηση των Τούρκων ότι η εισβολή στην Κύπρο, η ενεργειακή κρίση και η μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη δεν περιορίζουν τις ενέργειες της Άγκυρας μακροπρόθεσμα.
-Ειδικά για την συμφωνία με τις ΗΠΑ πως κρίνετε την πολυποίκιλη κι ενισχυμένη αμερικανική παρουσία στην χώρα μας το τελευταίο διάστημα; Τουρκική αντίδραση έχει ήδη υπάρξει, πιστεύετε θα έχουμε και ρωσική;
Η Συμφωνία Αμοιβαίας Άμυνας και Συνεργασίας που υπεγράφη μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας, εδραιώνει τη σχετικά νέα διμερή (σε αντίθεση με το ΝΑΤΟ) αμυντική συνεργασία ΗΠΑ-Ελλάδας. Αντί να ανανεώνεται ετησίως αυτή η αμυντική συνεργασία, η νέα συμφωνία διαρκεί πέντε χρόνια, με πιθανή μόνιμη παράταση. Διευκολύνει επίσης τη μεγαλύτερη εκπαίδευση και συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Καθώς η στρατηγική και οικονομική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου μεγαλώνει, οι ένοπλες δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν μικρότερη υλικοτεχνική υποδομή. Η παρουσία των ΗΠΑ στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ στα Άδανα της Τουρκίας είναι πλέον αδύναμη. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ χρησιμοποιεί εδώ και καιρό τον κόλπο της Σούδας στην Κρήτη, αλλά η άλλη παρουσία του στην περιοχή είναι έντονη. Ο Στρατός των ΗΠΑ έχει τώρα μια μικρή παρουσία στο Στρατόπεδο Γεωργούλα στον Βόλο. Μόλις τα τελευταία δύο χρόνια, ο στρατός των ΗΠΑ και οι Πεζοναύτες έκαναν ασκήσεις μαζί με τους Έλληνες στρατιώτες στην οροσειρά Λιτοχώρου στους πρόποδες του Ολύμπου. Η ελληνοαμερικανική συμφωνία του Οκτωβρίου 2019 έδωσε επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες πρόσβαση σε εγκαταστάσεις στην Αλεξανδρούπολη.
Με εξαίρεση τον κόλπο της Σούδας, που απέχει σχεδόν 400 μίλια από την Τουρκία, οι εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται όλες στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να τοποθετηθούν Αμερικανοί στο νησί της Σκύρου, όμως υπήρξε άρνηση, με τη δικαιολογία ότι θα απειλούνταν η Τουρκία. Αυτό είναι ανοησία. Η Σκύρος βρίσκεται στο κεντρικό Αιγαίο, σε τοποθεσία που προστατεύει τα περί αυτήν νησιά και τους πόρους τους, αλλά δεν αποτελεί απειλή για την Τουρκία. Ενώ, δεν ζητήσαμε επίσημα αμερικανική παρουσία στη Λήμνο, η Αθήνα θα είχε δεχτεί πρόθυμα και εκεί μια μικρή παρουσία. Η αμερικανική παρουσία στη Σκύρο και τη Λήμνο εκτιμάται ότι είναι ικανή θα αποτρέψει την τουρκική επιθετικότητα όχι μόνο κατά της Ελλάδας αλλά και ευρύτερα κατά της Κύπρου, του Ισραήλ, της Αιγύπτου, της Λιβύης και των άλλων παράκτιων κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και οι δύο τοποθεσίες είναι επίσης κρίσιμες για την παρακολούθηση της θαλάσσιας κυκλοφορίας μέσω των Στενών από τη Μαύρη Θάλασσα.
Η διπλωματία απαιτεί αξιοπιστία. Σύμμαχοι όπως η Ελλάδα πρέπει να πειστούν ότι η Αμερική βάζει πλάτη, ενώ αντίπαλοι όπως η Τουρκία πρέπει να καταλάβουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τη στρατιωτική υποδομή για να ακολουθήσουν άλλες στρατηγικές εάν απορρίψουν τη διπλωματία ως μέσο επίλυσης διαφορών. Η Συμφωνία Αμοιβαίας Άμυνας και Συνεργασίας ήταν σίγουρα ένα θετικό βήμα, αλλά η απόρριψη της Σκύρου υπονομεύει τις μεγαλύτερες δυνατότητες της.
Tο ΝΑΤΟ διατυπώνει ως τον κύριο στόχο της συμμαχίας, που δεν είναι άλλος από την «συγκράτηση» της Ρωσίας. Σαφώς μια συγκέντρωση νατοϊκών δυνάμεων μπορεί να τους ανησυχεί. Όμως η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να γίνει εχθρική προς τη Ρωσία, όσο και αν η Αθήνα δεσμεύεται από υποχρεώσεις που απορρέουν από την ένταξη της στο ΝΑΤΟ, και οι Ρώσοι το γνωρίζουν.
-Θεωρείτε πως μπορεί να προκύψει ελληνορωσική προσέγγιση μετά την συνάντηση Πούτιν-Μητσοτάκη και πως δύναται αυτή να μας ωφελήσει;
Η Ελλάδα, μπορεί να έχει καλές σχέσεις με τη Ρωσία και να είναι έτοιμη να γίνει μια «γέφυρα φιλίας και συνεργασίας» μεταξύ της Μόσχας και της ΕΕ, ή ακόμη και του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, για να επιτύχουμε πρέπει να ενδυναμώσουμε τη θέσης μας. Ένα άλλο κοινό σημείο μεταξύ Μόσχας και Αθήνας είναι οι σχέσεις μας με την Τουρκία. Τα θέματα της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και Ελλάδας είναι σημαντικά, δεδομένου ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει την Τουρκική αναθεωρητικότητα σε καθημερινή βάση, είτε στο Αιγαίο ή στη Μεσόγειο. Όμως, δεν μπορούμε να αναμένουμε κάτι σημαντικό.
Υπό τις συνθήκες αυτές, που ο ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την περιφερειακή επιρροή είναι μια πραγματικότητα, η εξωτερική πολιτική μας πρέπει να επεξεργαστεί μια στρατηγική που θα επιτρέψει να ανοίξει ένα διάλογο με τα στρατόπεδα των αντιμαχομένων πλευρών. Δεν έχει σημασία πόσο δύσκολο μπορεί να είναι. Ακόμη πιο σημαντικό είναι να γίνουμε διαμεσολαβητές τους με τη Δύση, ως μέλη της ΕΕ, βρίσκοντας έναν κοινό παρονομαστή για τις μελλοντικές δραστηριότητες στην Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο που αλλάζουν. Διαφορετικά, μαζί με τις νέες ευκαιρίες, υπάρχει η πιθανότητα για διαμόρφωση επικίνδυνων συνεπειών για την εθνική μας ασφάλεια.
Επίσης, χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση και ανάλυση των δεδομένων στην ουκρανική περιοχή καθώς η Κριμαία είναι ο σημαντικότερος σταθμός ναυτικής ισχύος της Ρωσίας για εμπλοκή της στη Μεσόγειο. Οι κύριες αποστολές του ρωσικού στόλου κατά την επόμενη δεκαετία αναμένεται να συνίστανται στη διασφάλιση ότι ο Εύξεινος Πόντος δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως περιοχή για επιθέσεις εναντίον ρωσικών υποδομών, καθώς εγγυάται την προστασία ρωσικών εγκαταστάσεων και στρατιωτικών υποδομών στην Κριμαία, και θα χρησιμεύει ως ναύσταθμος για στρατιωτικές επιχειρήσεις και ναυτική διπλωματία στη Μεσόγειο. Η προστασία της περιοχής του Ευξείνου Πόντου θα πραγματοποιηθεί μέσω ενός συνδυασμού ισχυρών εναέριων και παράκτιων αμυντικών πλατφορμών, μαζί με την ανάπτυξη υποβρυχίων και πλοίων επιφανείας οπλισμένων με ικανά όπλα.
Δεδομένης της αντιφατικής φύσης της σχέσης της Ρωσίας με τη Δύση, ο στόλος της θα αναλάβει επιπλέον αποστολές πέρα του Ευξείνου τα επόμενα χρόνια. Καθώς ο αριθμός των πλοίων αυξάνεται τα επόμενα πέντε έως 10 χρόνια, ο στόλος που ναυλοχεί στην Κριμαία θα αναλάβει το ρόλο του κύριου προμηθευτή πλοίων στη μεσογειακή μοίρα της Ρωσίας. Εκτός από τη συνέχιση της παροχής βοήθειας για τις ρωσικές επιχειρήσεις στη Συρία, θα έχουν ρόλο προβολής ισχύος στη Μεσόγειο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το ρωσικό ναυτικό θα αναλάβει επιθετικές ενέργειες στη Μεσόγειο. Αντίθετα, στόχος του είναι να δημιουργήσει συμβατική αποτροπή ενάντια σε μια δυτική επίθεση απειλώντας να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες του αέρα και της θάλασσας για να προκαλέσει απαράδεκτα υψηλά πλήγματα στις εχθρικές ναυτικές δυνάμεις που προσπαθούν να εμπλέξουν ρωσικές δυνάμεις στον Εύξεινο ή στην Ανατολική Μεσόγειο.
Στο μέλλον, φαίνεται πως ο ρωσικός στόλος αναμένεται να υποστηρίξει μια ακόμη μεγαλύτερη μεσογειακή μοίρα σκαφών. Οι ρωσικές προσπάθειες να επεκτείνουν την παρουσία τους στη Μεσόγειο θα περιλαμβάνουν επίσης όλο και περισσότερες βάσεις ή αγκυροβόλια στη περιοχή. Τέτοιες διευκολύνσεις θα μπορούσε μόνο η Ελλάδα να παρέξει με ανάλογα οφέλη.
