Άρθρο Γνώμης του Ευάγγ. Αθανασιάδη
Ακούγοντας τον αγανακτισμένο κ. Δένδια θυμήθηκα, το επεισόδιο του Πετριτσίου.
Ιστορικά υπάρχουν άλλα 6 περιστατικά έως και σύγχρονα, που η σθεναρή στάση τοπικών στρατιωτικών ηγητόρων έκαμψαν τις ορέξεις επίβουλων γειτόνων.
Εισαγωγή.
Προκλήθηκε με αφορμή ένα αμελητέο συνοριακό επεισόδιο. Ένα σκύλο. Γι’ αυτό διεθνώς αναφέρεται και ως «The War of Stray Dog», δηλαδή «Ο Πόλεμος του αδέσποτου, περιπλανώμενου, σκύλου».
Είχε διάρκεια μιας εβδομάδος και μικρές απώλειες συνολικά εκατέρωθεν κατ΄ άλλους 11 άνδρες, κατ’ άλλους 50 και κατ’ άλλους 121 άνδρες.
Βρισκόμαστε λοιπόν στις 19 Οκτωβρίου του 1925. Πρωθυπουργός στην Ελλάδα είναι ο Θεόδωρος Πάγκαλος, που με το κίνημα της 25ης Ιουνίου 1925, ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας.
Οι ελληνοβουλγαρικές σχέσεις, μετά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο ήταν τεταμένες λόγω της δράσης των βουλγάρων κομιτατζήδων σε ελληνικά εδάφη, με σκοπό την αυτονόμηση της Μακεδονίας.
Η αρχή.
Στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα, κοντά στο Πετρίτσι, βόρεια από τα άνω Πορόϊα, στο Ελληνικό φυλάκιο 69, κατά τις μεσημβρινές ώρες, ένας έλληνας στρατιώτης κυνηγώντας τον σκύλο του πέρασε τη συνοριακή γραμμή.
Ο βούλγαρος σκοπός τον πυροβόλησε και τον σκότωσε, ενώ ακολούθως έβαλαν και κατά του Ελ. φυλακίου.
Οι στρατιώτες του Ελληνικού φυλακίου ανταπέδωσαν τα πυρά και σκότωσαν 3 βουλγάρους στρατιώτες και η συμπλοκή επεκτάθηκε. Επακολούθησε γενικευμένη επίθεση των Βουλγάρων στην περιοχή. Ο Διοικητής του λόχου προκαλύψεως, Λοχαγός Χαράλαμπος Βασιλειάδης έσπευσε και διέταξε παύση πυρών, και εξήλθε κρατών λευκή σημαία για να επιτύχει συνεννόηση. Τότε οι Βούλγαροι, πιθανώς και κομιτατζήδες, άνοιξαν πυρ κατ’ αυτού και τον φόνευσαν. Μετά από αυτό γενικεύτηκε και πάλι το πυρ και βουλγαρικά στρατεύματα δυνάμεως τάγματος προωθήθηκαν σε Ελληνικό έδαφος.
Η συνέχεια.
Μέσα στο ασταθές κλίμα της εποχής, ο Πάγκαλος διέταξε την εισβολή ελληνικών δυνάμεων στη Βουλγαρία. Η στρατιωτική του αγωγή δεν του επέτρεπε να το υποβαθμίσει.
Έδωσε εντολή στο Γ' Σώμα Στρατού να εισβάλει στην Βουλγαρία και να καταλάβει το Πετρίτσι, κέντρο δράσεως των κομιτατζήδων.
Το πρωί της 22ας Οκτωβρίου 1925, ελληνικές δυνάμεις μπήκαν στο βουλγαρικό έδαφος, με δύο φάλαγγες δύναμης συντάγματος η κάθε μία. Η προέλαση έγινε σε μέτωπο 30 χλμ.
Αντικειμενικός σκοπός ήταν η απώθηση ή περικύκλωση του βουλγαρικού μεθοριακού τάγματος και η κατάληψη επίκαιρων υψωμάτων σε βάθος.
Έτσι η δεξιά φάλαγγα υπό τον συνταγματάρχη Θεόφιλο Βουτσινά προέλασε 25 χλμ. εντός του βουλγαρικού εδάφους και περί το μεσημέρι κατέλαβε τα επίκαιρα υψώματα ανατολικά του Πετριτσίου και προώθησε προφυλακές και ανιχνευτικές περιπόλους προς Κρέσνα και Τζουμαγιά.
Η Αριστερά φάλαγγα υπό τον συν/ρχη Παπαϊωάννου εισχώρησε σε βάθος κυκλωτικά, ώστε ανάγκασε το βουλγαρικό τάγμα προκάλυψης να υποχώρησε βορειοδυτικότερα στο εσωτερικό της Βουλγαρίας.
Τότε δόθηκε εντολή προσκαίρου ανακοπής της προελάσεως, διατηρήσεως και βελτιώσεως των θέσεων τους, εν αναμονή νεωτέρων διαταγών. Να ληφθεί υπ’ όψιν ότι στην περιοχή δεν υπήρχε αξιόλογος βουλγαρικός στρατός και η συνέχιση προς Σόφια φαινόταν απειλητική.
Παράλληλα, επιδόθηκε στη βουλγαρική κυβέρνηση ελληνική διαμαρτυρία με την απαίτηση:
α) να ζητήσει η Βουλγαρία από την Ελλάδα συγγνώμη,
β) να τιμωρηθούν οι ένοχοι,
γ) να καταβληθεί στην Ελλάδα αποζημίωση 2 εκατομμυρίων γαλλικών φράγκων.
Η Βούλγαρος Βασιλιάς, ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί Εξωτερικών και Αμύνης, δεν τόλμησαν να ενεργήσουν στρατιωτικά και προσέφυγαν στην Κοινωνία των Εθνών (σαν τον ΟΗΕ σήμερα).
Η Κοινωνία των Εθνών συγκρότησε επιτροπή υπό άγγλο διπλωμάτη για να εξετάσει τις ευθύνες των δύο κρατών.
Η επιτροπή υπέβαλε το πόρισμά της, με το οποίο η ευθύνη αποδόθηκε στην Ελλάδα, η οποία όφειλε να καταβάλει στη Βουλγαρία αποζημίωση 45.000 αγγλικών λιρών, ενώ η Βουλγαρία υποχρεώθηκε να αποζημιώσει την οικογένεια του έλληνα λοχαγού Χαράλαμπου Βασιλειάδη, που σκοτώθηκε από τα πυρά των Βουλγάρων.
Η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκε για την άνιση μεταχείριση, σε σχέση με εκείνη της Ιταλίας, όταν αυτή κατέλαβε για μικρό χρόνο την Κέρκυρα, το 1923, ως αντίποινα για το φόνο του ιταλού στρατηγού, που επιθεωρούσε τα ελληνοαλβανικά σύνορα.
Επίμετρο
1. Μετά από λίγες ημέρες, ξένος διπλωμάτης αναφερόμενος στο γεγονός, υπενθύμισε στον Πάγκαλο την καταδίκη της ΚΤΕ, για να λάβει την απάντηση: «Την γράφω στα παλιά μου τα παπούτσια».
Ο ξένος διπλωμάτης περιορίστηκε στο να παρατηρήσει ότι « τόσο η στρατιωτική ενέργεια, όσο και η απάντηση του ήταν ήκιστα(=ελάχιστα) διπλωματικές».
Ήκιστα-ξεήκιστα η δράση των κομιτατζήδων τερματίστηκε εκεί.
2. Ο Στρατός είναι μια τεχνοκρατική δομή.
Τα περιστατικά διδάσκουν κάτι. Ο Στρατός τότε είχε την τεχνική ικανότητα και δυνατότητα. Όπως και για πολλά πράγματα την έχει και σήμερα. Την διπλωματική υποστήριξη της ενέργειας δεν την είχαμε τότε. Και δεν θα είχε κανείς κάποια τέτοια απαίτηση από έναν Πάγκαλο. Ίσως και διαχρονικά.
Σήμερα όμως, δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Απαιτείται να την έχουμε τώρα.
Οι Τούρκοι πάντα κατασκευάζουν έναν διπλωματικό και νομικό «Μύθο». Εκεί υστερούμε εμείς…!!!
3. Είναι όμως βέβαιο ότι όλα τα κράτη συγκροτούν τις πολιτικές τους συμπεριφορές, όχι με κριτήριο την εκατέρωθεν «αβροφροσύνη», αλλά με κριτήριο την «Ισχύ» του άλλου κράτους, και την Αποφασιστικότητα και Ικανότητα να υπερασπίσουν τα εθνικά τους δίκαια.
Χρειάζεται «Δίκαιο και Ισχύ». Διπλωματία και Στρατό. Και Ικανότητα, Δυνατότητα και Αποφασιστικότητα. Το Δίκαιο μπορεί να είναι και «Νομικός Ισχυρισμός», η Ισχύς όμως πρέπει πάντα να είναι αποδεδειγμένη.
«Οι καλές συμφωνίες γίνονται πάντα από άξιους διπλωμάτες με καλούς στρατούς».
ΥΓ. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος (Σαλαμίνα 11 Ιανουαρίου 1878 – Κηφισιά 27 Φεβρουαρίου 1952) ήταν στρατιωτικός, γνωστός κινηματίας, που αυτοαναδείχθηκε πρωθυπουργός, έως και πρόεδρος της Δημοκρατίας. Συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί, στους Βαλκανικούς πολέμους, στο κίνημα της Θεσσαλονίκης, στη Μικρασιατική εκστρατεία, στην επανάσταση του 1922, ενώ από το 1925, ηγούμενος του κινήματος της 25ης Ιουνίου ανέλαβε την πρωθυπουργία. Στη συνέχεια με την παραίτηση, σε ένδειξη διαφωνίας του τότε προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη, με μια εκλογική παρωδία εξελέγη πρόεδρος της Δημοκρατίας. Συνέλαβε και εκτόπισε τους πολιτικούς του αντιπάλους στη Νάξο. Παρέμεινε στην εξουσία μέχρι την19 Ιουλίου 1926, οπότε και ανατράπηκε από το κίνημα του Κονδύλη.
Από το 1926 μέχρι τον θάνατό του, το 1952, αποσύρθηκε, με μερικά μικρά διαλείμματα, από την πολιτική. Από τους ιστορικούς έχει χαρακτηριστεί ως αρκετά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Πλούσια και πολύτιμη πολεμική δράση, αλλά και μέτοχος πολλών κινημάτων.
Ο σημερινός πολιτικός Θεόδωρος Πάγκαλος είναι εγγονός του.
ΕΠΙΜΥΘΙΟ.
Η στρατιά του Έβρου μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Κανείς όμως δεν μπορεί να του αμφισβητήσει το κατόρθωμα της συγκροτήσεως της στρατιάς του Έβρου. Στις 14 Νοεμβρίου του 1922 διορίστηκε υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Στυλιανού Γονατά. Από τη θέση αυτή έλεγχε όλες τις προαγωγές και μεταθέσεις προωθώντας, κατά παράβαση της επετηρίδας, αυτούς που θεωρούσε ικανούς.
Στις 12 Δεκεμβρίου παραιτήθηκε για να αναλάβει την Στρατιά του Έβρου έχοντας έκτακτες εξουσίες. Εκδόθηκαν δύο νόμοι: η κλοπή στρ. υλικού και η ψευδής αποφυγή θητείας, τιμωρούνταν με εκτέλεση. Οι δύο αυτοί νόμοι, καθώς και με τις μάλλον ψευδώς διαρρέουσες φήμες περί εκτελέσεων λιποτακτών και απειθάρχων, σύντομα κατόρθωσε να μετατρέψει μια διασκορπισμένη μάζα καταπονημένου στρατού, σε έναν ισχυρό και αξιόμαχο και ετοιμοπόλεμο στρατό 115.000 ανδρών.
Στην αντίθετη πλευρά ο τουρκικός στρατός στη Θράκη ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Ο Πάγκαλος πίστευε ότι μπορούσε να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις έντρομες παρέτασσαν ισχυρές μονάδες τους για να μην προελάσει ο Πάγκαλος προς Κωνσταντινούπολη.
Η ελληνική διπλωματία, στηριζόμενη σε αυτό το όπλο, στο αξιόμαχο αυτού του στρατού, διαπραγματεύτηκε με την Τουρκία, αποσβένοντας τις συνέπειες της Ήττας της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Στις 24 Ιουλίου του 1923 υπογράφηκε η ελληνοτουρκική Συνθήκη της Λωζάνης.
Η συνθήκη αυτή δεν ικανοποίησε τον Πάγκαλο, αφού θεωρούσε ότι η κατάληψη της Ανατολικής Θράκης δεν θα ήταν δύσκολη για έναν τέτοιο στρατό.
