Γράφει ο
Δρ Ιωάννης Θ. Μάζης, Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Θεωρίας, ΕΚΠΑ
MILITAIRE.GR 6-10-2020
Ανεκοινώθη μετά βαΐων και κλάδων εις την Σύνοδον Κορυφής της ΕΕ της 1ης/10/2020 η Συμφωνία ιδρύσεως «Μηχανισμού αποσυμπίεσης» μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας ο οποίος θα εμπεριείχε και «κόκκινη γραμμή επικοινωνίας προς αποφυγήν ατυχών καταστάσεων μεταξύ των δύο πλευρών». Η ανακοίνωσις αυτή διευκόλυνε την γερμανίδα Καγκελάριο να στοιχειοθετήσει την ειρηνική μεταστροφή της Αγκύρας (!) και τον επαναπροσανατολισμόν της πολιτικής της προς τον “ειρηνικόν διάλογον” (!) άρα να δικαιολογήσει την μή επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας, δικαιώνοντας και την επιθυμίαν του έλληνος πρωθυπουργού ο οποίος εδήλωσε ευθερσώς ότι «δεν επιθυμεί την επιβολή κυρώσεων εις την Τουρκίαν αλλά ειρηνικόν διάλογον».
Όλοι, λοιπόν, εξήλθον ευτυχείς, πρωτίστως η Τουρκία και ο «Τουρκο-γερμανικός άξων φιλίας και συνεργασίας». Ενας «άξων» κείμενος υπεράνω δημοκρατικών ευαισθησιών αναλόγων με αυτές που οδήγησαν εις την καταγγελίαν της Λευκορωσίας!Τί φοβούμαι όμως σχετικώς με αυτόν τον «Μηχανισμό Αποσυμπίεσης»?
Εκφράζω φόβον, και επιθυμώ διάψευσιν από τους αρμοδίους, διότι το κείμενον της Συμφωνίας δεν εδόθη εις την δημοσιότητα ως «απόρρητον»! Είναι όμως απαράδεκτον να χαρακτηρίζεται “NATO-secret” ένα έγγραφον το οποίον είναι πιθανόν να εκχωρεί αβασανίστως εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα και εθνική κυριαρχία της Ελλάδος, κατά τις πάγιες έκνομες απαιτήσεις της Αγκύρας, με σκοπόν δήθεν τον «κατευνασμόν» της απείρου τουρκικής θρασύτητος. Ας εξετάσομε λοιπόν, μερικά ασφαλή δεδομένα για να καταλήξομε εις κάποιο συμπέρασμα και να απαντήσομε ή να διατυπώσομε έστω, τελικώς, αυτό το κρίσιμο ερώτημα: Εκχωρούμε ή όχι εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα και εθνική κυριαρχία μέσω αυτού του “Μηχανισμού” εις την Τουρκία με τας ευλογίας του κου Στόλτενμπεργκ?
Τρόπος συντάξεως του κειμένου της Συμφωνίας
Ομιλώμεν δηλαδή δια την συμφωνίαν επί ενός «Deconfliction Mechanism» της ελληνικής και τουρκικής Μονίμου Στρατιωτικής (και όχι Πολιτικής/Διπλωματικής) Αντιπροσωπείας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, με τον ΓΓ του Οργανισμού- ως τρίτο “εγγυώμενο” μέλος. Τονίζεται ότι η εν λόγω διαδικασία διεξήχθη μεταξύ των δύο Στρατηγών Ελλάδος και Τουρκίας (Επικεφαλής των εκατέρωθεν Στρατιωτικών Αντιπροσωπειών των χωρών στο ΝΑΤΟ) και όχι των Πρέσβεων Μονίμων Αντιπροσώπων κάθε χώρας στο ΝΑΤΟ. Αυτό ας υπογραμμισθεί.
Νόημα του όρου «Deconfliction Mechanism»
Αλλά, ασχέτως του πως εμείς εδώ, εις τον εγχώριον δημόσιον διάλογον, «μεταφράζομε», ή αποδίδομε, ή εννοούμε, και πάντως…, αντιλαμβανόμεθα τον όρο «Deconfliction Mechanism», θα ήτο άκρως ενδιαφέρον να εξετάσομε την ακριβή σημασίαν του όρου αυτού δια τις χώρες του ΝΑΤΟ, αλλά και δι’ αυτό καθ’ εαυτό το ΝΑΤΟ, ως πολιτικοστρατιωτικόν Οργανισμόν εις τον οποίο μετέχομε από το 1952 ως ισότιμον μέλος.
Σπεύδω δε να σημειώσω ότι εν λόγω όρος «Deconfliction», ο οποίος είναι αυτός που, κυρίως, νοηματοδοτεί και κατ’ εξοχήν προσδιορίζει το σκοπό και την ουσία της χρήσης του συμφωνηθέντος «Μηχανισμού», είναι όρος που δεν, ή σπάνια, χρησιμοποιείται σε επίπεδο διπλωματίας ή στις διεθνείς σχέσεις.
Ακόμη και αν η αφορμή είναι μια οριακή κατάστασις, όπως η «διαχείρισις κρίσεως» (crisis management) ή κάποια έτι σοβαροτέρα κατάστασις όπως η «αποκλιμάκωσις μιας κρίσεως» (crisis de-escalation). Αν συνέβαινε το τοιούτον, θα είχε ξαναχρησιμοποιηθεί κατά κόρον ο όρος “decofliction” από δημοσιογράφους, πολιτικούς, διπλωμάτες, και θεωρητικούς – αναλυτές ασχολουμένους με τη γεωπολιτική, τις διεθνείς σχέσεις, το διεθνές δίκαιο, τη στρατηγική ανάλυση, αλλά και τους συνδυαστικώς θεραπεύοντες το επιμέρους αντικείμενο της «διαχειρίσεως κρίσεων», όπως συνέβαινε και εις τις επί 45ετίαν διαρκούσες ελληνοτουρκικές κρίσεις, τις αντιστοίχους διπλωματικές διαβουλεύσεις αλλά και εις την αντίστοιχον διπλωματικήν πρακτικήν της πολιτικής διπλωματίας. Προτείνω συγκεκριμένα i) τους 60 έως τούδε κύκλους διερευνητικών επαφών και ii) τις ελληνοτουρκικές «συμφωνίες» π.χ: Καραμανλή – Ντεμιρέλ/Πρωτόκολλο Βέρνης (1976), Παπανδρέου – Οζάλ/Νταβός (1988), τα Μνημόνια Παπούλια – Γκιλμάζ (1988) και Μπακογιάννη – Γκιούλ (2006) κλπ. To τοιούτον όμως δεν εσυνέβη!
Δεν εσυνέβη όμως ούτε και εντός ενός πλαισίου «διμερούς» στρατιωτικής διπλωματίας, όπως τα διαβόητα (δι’ εμέ!) ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης), μεταξύ ελληνικών και τουρκικών στρατιωτικών Αρχών. Τουλάχιστον δεν εσυνέβη να χρησιμοποιηθεί εις ό,τι αφορά τα εκάστοτε τελικώς συμφωνηθέντα και ανακοινωθέντα, και όχι τα αρχικώς προταθέντα. Άρα, δεν απομένει παρά η παραδοχή της “ορθοδόξου” ερμηνείας του όρου «Deconfliction», όπως άλλωστε αυτή γίνεται κατανοητή εις ΝΑΤΟϊκόν και εθνικόν επίπεδον, δηλαδή αυτό, των επιμέρους κρατών μελών του. Την ερμηνείαν δηλαδή, την παραπέμπουσα εις την κοινήν “επιχειρησιακήν” εννοιολόγησιν. Ο όρος άλλωστε είναι κατ’ εξοχήν στρατιωτικός/επιχειρησιακός και έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον εις το παρελθόν σε ζητήματα επιχειρησιακού σχεδιασμού – τόσον εθνικού όσον και ΝΑΤΟϊκού/Συμμαχικού – εις το πλαίσιον Ασκήσεων ή και επιχειρήσεων, και τοιουτοτρόπως θεωρώ ότι γίνεται κατανοητός και ερμηνεύεται από όλους, και συνεπώς, και από ελληνικής πλευράς.
Άρα, τοιουτοτρόπως πρέπει ο όρος «Deconfliction» να εννοηθεί και να αναγνωσθεί: εις το πλαίσιον κυρίως και πρωτίστως της στρατιωτικής ορολογίας. Χρησιμοποιείται όμως και εντός πλαισίου της διαδικασίας διαχειρίσεως Εναέριου Χώρου από τις εκάστοτε αρμόδιες υπηρεσίες Air Traffic Management (ATM), οι οποίες εις το πλαίσιο αρμοδιοτήτων τους δια την υπεύθυνη παροχή υπηρεσιών Εναερίου Κυκλοφορίας, εξασφαλίζουν αυτονοήτως και τον απαιτούμενον διευκρινισθέντα διαχωρισμόν προς τους αερναυτιλομένους.
Τούτη όμως η διαδικασία προβλέπεται στο πλαίσιο του ICAO και επιτυγχάνεται κατ’ εξοχήν από την Αρμοδίαν Αρχήν (ATS Autority) εντός της αντιστοίχου περιοχής FIR, υπό την προϋπόθεσιν της καταθέσεως σχεδίου Πτήσεως (ICAO Flight Plan) δι’ εκάστην πτήσιν προτιθεμένην να διέλθει εντός και δια μιας περιοχής FIR.
«Deconfliction» στα Εθνικά στρατιωτικά, ΝΑΤΟϊκά και Ερυωπαϊκά θεσμικά κείμενα και επιχειρησιακά εγχειρίδια
Εις ό,τι αφορά την επιχειρησιακήν διάστασιν, ο όρος «Deconfliction» είναι πλέον Διακλαδικός, αφορών δηλαδή, και τους 3 κλάδους των ΕΔ και αναφερόμενος εις την διαδικασίαν ταυτοποιήσεως, διευκρινήσεως και διαχωρισμού των μονάδων εις το πεδίον των επιχειρήσεων. Ειδικώς εις περιπτώσεις διακλαδικών επιχειρήσεων, όταν δηλαδή εις το αυτό πεδίον δύνανται να επιχειρούν μονάδες και των 3 κλάδων, οι οποίες μάλιστα επιχειρούν εις ενοποιημένον (intergraded) επιχειρησιακόν περιβάλλον και συνεπώς δύνανται να εμπλέκουν εχθρικές μονάδες/στόχους (και να στοχοποιούνται, αντίστοιχα) όχι μόνον από αντιστοίχου τύπου μονάδες, αλλά και από άλλων κλάδων. Π.χ. φίλια Α/Φη δύνανται να εμπλέκονται με άλλα εχθρικά Α/Φη, αλλά και να στοχοποιούν μη-φίλιες ναυτικές μονάδες, ή ελικόπτερα του Στρατού ή και ναυτικών μονάδων, ή και άρματα μάχης του αντιπάλου. Όπως επίσης και ναυτικές μονάδες/Πλοία Επιφανείας μπορεί να βάλουν κατά άλλων ναυτικών μονάδων, αλλά κατά Α/Φών ή στόχων εδάφους κλπ. Άρα, για να υπάρχει επαρκής εποπτεία και έλεγχος καταστάσεως (Situation Awareness – SA), για να παρακολουθούνται ακριβώς οι κινήσεις των μονάδων, φίλιων ή μη, και κυρίως για να αποφεύγεται η στοχοποίηση φίλιων μονάδων (ως «στόχων»), κρίσιμος προϋπόθεσις, αλλά και αποφασιστικόν στοιχείον μιας επιτυχούς επιχειρήσεως, είναι η εξασφάλισις του επιχειρησιακού «Deconfliction» μεταξύ των αναπτυγμένων Μονάδων και των δομών Διοικήσεώς τους εις ολόκληρον το πεδίον επιχειρήσεων. Φυσικά, είναι προφανές ότι λόγω της ιδιαιτέρας φύσεως του αεροπορικού όπλου (ταχύτητα, ευελιξία, συνήθως κοινός τύπος αφών μεταξύ των εμπολέμων, κλπ.) η διαδικασία του επιχειρησιακού «Deconfliction» είναι απολύτως απαιτουμένη πρωτίστως εις τις αεροπορικές επιχειρήσεις, δηλ. στον αεροπορικό και πυραυλικό πόλεμο (air & missile warfare).
Στο Διακλαδικό Εγχειρίδιο των ΕΔ των ΗΠΑ Joint Publication JP 3-52 «Joint Airspace Control», 13 Nov. 2014, o όρος «Deconflict / Deconfliction» αναφέρεται 17 φορές, υπό την έννοια της επιδιώξεως του διευκρινισμένου διαχωρισμού των φίλιων Α/Φών και αντίστοιχα του συγκεκριμένου εναέριου χώρου (που εξελίσσονται οι επιχειρήσεις), από άλλους εχθρικούς ή μη-φίλιους «χρήστες» αυτού, δηλ. Α/Φη ή πυραύλους («…to deconflict the defined airspace and aircraft from other airspace users.»). Τέτοιοι άλλοι «χρήστες» του εναέριου χώρου μπορεί να είναι, πέραν των στρατιωτικών και άλλα κρατικά Α/Φη, και κυρίως άλλα πολιτικά Α/Φη, ιδίως και διεθνείς διερχόμενες πτήσεις (που ενδεχομένως να μην έχουν σχέση με την εξελισσόμενη ένοπλη σύρραξη ή κρίση.
Στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ο όρος αναφέρεται στο επίσημο Εγχειρίδιον όρων του ΝΑΤΟ (AAP-6/2019), και στο AAP-15(2013) «NATO GLOSSARY OF ABBREVIATIONS USED IN NATO DOCUMENTS AND PUBLICATIONS» με συναφή εννοιολόγηση. Ειδικά στο πρώτο εξ αυτών, ο όρος αναφέρεται 2 φορές με εννοιολόγηση που αφορά το διευκρινισμένο διαχωρισμό των Α/Φών σε αεροπορικές δραστηριότητες, για σκοπούς ελέγχου των αεροπορικών δραστηριοτήτων σε ένα καθορισμένο εναέριο χώρο, ή για τη διάκριση επιχειρησιακών δράσεων ειδικών δυνάμεων από άλλες συμβατικών αντίστοιχων που λαμβάνουν χώρα σε κοινό πεδίο δράσης. Επίσης, έχει καθιερωθεί να συμπεριλαμβάνεται στον επιχειρησιακό σχεδιασμό πολλών σε εξέλιξη συμμαχικών επιχειρήσεων, όπου απαιτείται η διευκρίνιση στόχων πολιτικών ή ειδικού «υβριδικού» χαρακτήρα, όπως οι σχετιζόμενοι με αντιμετώπιση απειλών ή στόχων με προφίλ τρομοκρατίας, ή λαθρεμπορίου, ή παράνομης διακίνησης προσώπων, ή πειρατείας κλπ. Βλέπε ενδεικτικά τις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν (ISAF, σε συνεργασία με την “US-led Operation Enduring Freedom” (OEF)) . Εκτός του πλαισίου ΝΑΤΟ, μπορεί να αφορούν και άλλους Δ. Οργανισμούς, όπως την ΕΕ, και ενδεικτικά την “Operation ATALANTA” της Δύναμης “EU Naval Force” στη Σομαλία.
Αυτή άλλωστε η ερμηνευτική αντίληψη που αφορά την επιχειρησιακή συνεργασία στο πεδίο υιοθετείται και σε κείμενα που εκδίδονται είτε σε πλαίσιο συνέργειας μεταξύ Δ.Ο., όπως η κοινή έκδοση ΝΑΤΟ-EU-UΝ, ως «Informal Interorganizational Military Glossary of Abbreviations, Terms and Definitions related to Conflict Prevention (CP) and Defence and Related Security Capacity Building (DCB)», ΝΑΤΟ-EU-UΝ, 13 Feb. 2015, είτε από μη κρατικούς φορείς του διεθνούς δημόσιου διαλόγου, που εκδίδουν όμως με την υποστήριξη της ΕΕ, όπως το «EU-NATO Cooperation on Counter Terrorism», Friends of Europe, June 2019, όπου ο όρος αναφέρεται 4 φορές με αντίστοιχη ερμηνεία.
«Deconfliction» στη διεθνή πρακτική, σε περιβάλλον ένοπλων συρράξεων:
Τα τελευταία χρόνια, ο όρος «Deconfliction» έχει επίσης χρησιμοποιηθεί και σε ευρύτερο πλαίσιο που αφορά περιπτώσεις διαχείρισης ή και αποκλιμάκωσης μιας κρίσης (crisis management /de-escalation) μεταξύ κρατών. Ειδικότερα στην περίπτωση αεροπορικών δραστηριοτήτων της Ρωσίας και των ΗΠΑ, αντίστοιχα, στη σύρραξη στη Συρία, τον Απρίλιο του 2017. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Associated Press (AP), η ήδη υφιστάμενη “deconfliction line” μεταξύ Ουάσιγκτον – Μόσχας χρησιμοποιήθηκε ώστε να αποσοβηθεί μια αμοιβαία ανεπιθύμητη κρίσιμη κατάσταση που σχετίζεται με τις σύγχρονες αεροπορικές επιχειρήσεις των δύο χωρών που ελάμβαναν χώρα εκ παραλλήλου στην ευρύτερη περιοχή. Όπως τονίστηκε
«….To protect pilots, Moscow and Washington opened a so-called “deconfliction line” after Russia began its bombing campaign in September 2015. On the U.S. side, it is run out of the Combined Air and Space Operations Center at the vast al-Udeid Air Base in Qatar, which hosts the forward headquarters of U.S. Central Command. There, air traffic controllers and senior military officers are in contact with their Russian counterparts in Syria. They share coordinates and other data to avoid midair collisions or confrontations. One U.S. pilot flying missions over Syria credited his safety to it in a recent Associated Press interview. …»
Πρέπει όμως να σημειωθεί οτι η εν λόγω περίστασις αφορούσε την κοινού ανάγκη οικειοθελούς συντονισμού δύο κρατικών δρώντων, μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (!) του ΟΗΕ, καθόσον μάλιστα επεχείρουν δια χρήσεως στρατιωτικής ισχύος άνωθεν εδάφους Τρίτου Κράτους, και όχι εις εναερίους επιχειρησιακάς δραστηριότητας, άνωθεν περιοχών που αφορούν την επικράτεια ενός εκ των δύο (ΗΠΑ-Ρωσίας), δηλαδή τον Εθνικό Εναέριο Χώρο ή την περιοχήν διεθνούς αρμοδιότητος υπό την εθνική δικαιοδοσία του ενός εκ των δύο (ΗΠΑ-Ρωσίας), όπως συμβαίνει εις την περίπτωσιν ενός FIR ενός εκ των δύο, και εις την περίπτωσιν που μας αφορά, εις το FIR Αθηνών!
Οπότε, οι όποιες συγκρίσεις με την περίπτωση αντίστοιχης “ερυθράς τηλεφωνικής γραμμής”, εις το κείμενον του συμφωνηθέντος μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, μηχανισμού «deconfliction», θα πρέπει να λάβουν υπόψη απαρεγκλήτως την Υποχρέωσιν της Τουρκίας να υποβάλλει σχέδια πτήσεως όταν σκοπεύει να εισέρχεται εις την δικαιοδοσίαν του FIR Αθηνών! Το αντίθετον δηλοί ότι το ΝΑΤΟ συναινεί υπογείως στην υπονόμευσιν της ισχύος του FIR Aθηνών προς όφελος των εκνόμων απαιτήσεων της Τουρκίας και ότι εμείς «απορρήτως» το…δεχόμεθα! Ο χαρακτηρισμός αυτής της περιπτώσεως επαφίεται εις την κρίσιν των αναγνωστών…
https://www.militaire.gr/
