του συνεργάτου μας Λεωνίδα Κουμάκη
Όταν ο ηγέτης μιας χώρας χειρίζεται την τέχνη του λαϊκισμού με αριστοτεχνικό τρόπο, όταν καταφέρνει και πείθει την μισή χώρα που τον ψηφίζει ότι δεν είναι διεφθαρμένος παρά τα συντριπτικά σε βάρος του στοιχεία, αλλά θύμα «ξένων κέντρων» που συνωμοτούν εναντίον του, όταν μπροστά στον ανείπωτο πόνο χιλιάδων ανθρώπων από τον άδικο χαμό εκατοντάδων ανθρακωρύχων δηλώνει κυνικά πως «Αυτά συμβαίνουν» χωρίς να έχει την παραμικρή συνέπεια, όταν ο ηγέτης αυτός συμπεριφέρεται με ολοένα και μεγαλύτερη συχνότητα, εντός ή και εκτός της χώρας του, σαν σουλτάνος μιας ανύπαρκτης αυτοκρατορίας, τότε σίγουρα είναι ικανός για όλα!
Ακόμα και να μετατρέψει εκ νέου την Αγία Σοφία, τον Βυζαντινό Ναό της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού, μοναδικό μνημείο του παγκόσμιου πολιτισμού που χτίστηκε κάπου εννέα ολόκληρους αιώνες πριν οι σημερινοί κατακτητές του εμφανιστούν στην περιοχή, σε τζαμί!
Ο λόγος φυσικά για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ο οποίος μέσα σε μια διαρκώς επιδεινούμενη μεγαλομανία, θέλει να κλέψει κάλπικη «δόξα» από τον Μεχμέτ τον πορθητή και ταυτόχρονα να «περιφρονήσει» επιδεικτικά αυτά που επέβαλε ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ.
Βυζαντινός Ναός της Αγίας Σοφίας στην Νίκαια της Βιθυνίας
Το έδαφος άρχισε ήδη να προετοιμάζεται εδώ και λίγα χρόνια. Η πρώτη «πρακτική» εφαρμογή έγινε στις 6 Νοεμβρίου 2011 όταν ο ιστορικός Βυζαντινός Ναός της Αγίας Σοφίας στην Νίκαια της Βιθυνίας (όπου πραγματοποιήθηκαν η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος στις 20 Μαΐου του 325 και η όγδοη Οικουμενική Σύνοδος το έτος 787) μετατράπηκε σε τζαμί. Η δεύτερη εφαρμογή πραγματοποιήθηκε στο τέλος Ιουνίου 2013 με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας της Τραπεζούντος (χτίστηκε μεταξύ 1238 και 1263 από τον Μανουήλ Α με ανεκτίμητη και μοναδική ψηφιδωτή και γλυπτή διακόσμηση), σε τζαμί.
Στην Ελλάδα, οι συνήθως ευαίσθητοι και λαλίστατοι διανοούμενοι, πολιτικοί και καθηγητές που κόπτονται θορυβωδώς για τα «θρησκευτικά» και τα άλλα «ανθρώπινα δικαιώματα» των μουσουλμάνων, δεν έβγαλαν άχνα (Φαντάζεστε τι θα γινόταν αν μετατρεπόταν ένα ιστορικό τζαμί των Σιιτών ή των Σουννιτών ή κάποιας άλλης μουσουλμανικής αίρεσης σε χριστιανική εκκλησία;).
Μετά την εκκωφαντική αυτή σιωπή, όπως ήταν φυσικό, ακολούθησαν δηλώσεις «προετοιμασίας» της τουρκικής και διεθνούς κοινής γνώμης για την εφαρμογή της ίδιας συνταγής και στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης.
Έτσι, στις 8 Νοεμβρίου 2013 ο αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Εθνικιστικού Κόμματος της Τουρκίας (BBP) Γιουσούφ Χαλάτσογλου κατέθεσε στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση πρόταση νόμου για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί υποστηρίζοντας ότι η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου του 1934 που μετέτρεπε την Αγία Σοφία σε μουσείο, δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στην εφημερίδα της κυβερνήσεως και συνεπώς δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο να λειτουργήσει σαν τζαμί.
Ακολούθησε η δήλωση του (τότε) Τούρκου αντιπρόεδρου Μπουλέντ Αρίντς, λίγες βδομάδες πριν παραιτηθεί λόγω της ανάμειξης του στο σκάνδαλο διαφθοράς: «Ελπίζω να δούμε να χαμογελάει ξανά το λυπημένο τζαμί της Αγίας Σοφίας και εκφράζω την ελπίδα να γίνει ξανά η Αγία Σοφία μουσουλμανικός χώρος λατρείας» (18/11/2013).
Και βέβαια ο μεγαλομανής Ερντογάν στις αρχές Μαΐου 2014 («ανισόρροπος» κατά τον Omran al-Zoubi, υπουργό πληροφοριών της Συρίας, 21 Αυγούστου 2013), σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τουρκικού τύπου, κάλεσε τους αρχηγούς των ισλαμικών κρατών σε προσκύνημα και προσευχή μέσα στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης στις 29 Μαΐου 2014, ημέρα της επετείου της Άλωσης του Βυζαντίου από τον Μεχμέτ τον πορθητή!
Οι αντιδράσεις όμως άρχισαν επιτέλους να εκδηλώνονται, με πιο παρήγορες εκείνες που προέρχονται από τους ίδιους τους Τούρκους:
Στις 1 Νοεμβρίου 2013 η Τουρκική φιλελεύθερη εφημερίδα Taraf σε άρθρο με τίτλο «Η Αγία Σοφία πρέπει να παραμείνει μουσείο» (Ayasofya müze olarak kalmalı) αναφέρει πως στην Κωνσταντινούπολη λειτουργούν 3.190 τζαμιά -σε ολόκληρη την Τουρκία 84.648 (!)- και πως αυτό «το πιο σημαντικό δημιούργημα της ανθρώπινης ιστορίας» πρέπει να παραμείνει μουσείο.
Η μεγάλης κυκλοφορίας Τουρκική εφημερίδα Χουριέτ, στις 9 Μαΐου 2014, έγραφε, μεταξύ άλλων, και τα εξής πολύ χαρακτηριστικά: «Η Αγία Σοφία είναι ένα μνημείο της χώρας μας εδώ και 90 χρόνια, μιας χώρας που το 99% των κατοίκων είναι μουσουλμάνοι. Εσείς τι επιπλέον, τι άλλο θέλετε να αποδείξετε; Και σε ποιόν; Εν μέσω 80.000 τζαμιών εσείς τώρα επικεντρώνεστε σε μία χριστιανική εκκλησία; Ντροπή, ντροπή σας...»
Στις 13 Μαΐου 2014 έγινε γνωστό ότι η Αμερικανική Επιτροπή Θρησκευτικών Ελευθεριών (USCIRF) στη φετινή έκθεσή της βαθμολόγησε «αρνητικά» την Τουρκία εκφράζοντας την αντίθεση της στο άνοιγμα της Αγίας Σοφίας στο προσκύνημα των μουσουλμάνων. Σύμφωνα με την έκθεση, το αίτημα για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος οδήγησε σε μεγάλη απογοήτευση τις χριστιανικές κοινωνίες.
Η Γερμανίδα Καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ, σύμφωνα με το Ελληνικό Πρόγραμμα της Deutsche Welle, στη συνάντηση της στο Βερολίνο με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο (14 Μαΐου 2014) χαρακτήρισε σαν «απαράδεκτη» την πρόθεση της Άγκυρας να μετατρέψει τον Ναό της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Ο Τουρκικής καταγωγής συμπρόεδρος των Γερμανών Πρασίνων, Τζεμ Έζντεμιρ στις 14 Μαΐου 2014 εξέφρασε την αντίθεσή του στο ενδεχόμενο μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί δηλώνοντας τα εξής: «Δεν μπορώ να καταλάβω το νόημα μιας τέτοιας πρόθεσης. Η Τουρκία δεν υστερεί από τζαμιά-αντιθέτως. Πρόκειται μάλλον για μια χειρονομία ταπεινωτικού χαρακτήρα για τους χριστιανούς, για όλες τις μειονότητες της Τουρκίας. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσείο από τον Κεμάλ Ατατούρκ ήταν κατά την άποψή μου ένα έξυπνο και σωστό μέτρο, το οποίο θα πρέπει να παραμείνει σε ισχύ. Και αν είναι να ανοίξει για θρησκευτικές λειτουργίες, τότε όχι μόνο για τους μωαμεθανούς, αλλά θα πρέπει και ο Πατριάρχης να έχει τη δυνατότητα να κάνει λειτουργίες».
Ταυτόχρονα, σημαντικοί Τούρκοι διανοούμενοι εγκαινίασαν ηλεκτρονική εκστρατεία με τίτλο «Πρέπει να παραμείνει μουσείο η Αγία Σοφία» (AYASOFYA MÜZE OLARAK KALMALIDIR) ζητώντας να παραμένει μουσείο ο Ναός της Αγίας Σοφίας.
Στις 13 Μαΐου 2014, ο ιστορικός Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών (το κτίριο του στην Καλλιθέα θεμελιώθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1928) σε ανακοίνωσή του αναφέρει τα εξής:
«Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών, έχοντας λάβει γνώση τις πρόσφατες δηλώσεις πολιτικών παραγόντων της Τουρκίας για σχέδιο λειτουργίας της Αγίας Σοφίας ως τεμένους, δηλώνει ότι πρόκειται για μείζονος σημασίας ζήτημα που αφορά την παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά. Ως εκ τούτου, πιστεύουμε ότι επιβάλλεται να κινητοποιηθούν άμεσα όλοι οι διεθνείς οργανισμοί ώστε να αποτραπεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Προς αυτή την κατεύθυνση, το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών χαιρετίζει την πρωτοβουλία του κ. Γιώργου Κουμουτσάκου να απευθυνθούν όλοι οι υποψήφιοι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον Δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης ζητώντας την παρέμβασή του ώστε να ακυρωθεί οποιαδήποτε ενέργεια η οποία θα προσβάλει τον Πολιτισμένο Κόσμο αλλά και την ίδια την Τουρκία. Είμαστε πεπεισμένοι ότι και το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος θα επιδείξει την αρμόζουσα ευαισθησία και υπευθυνότητα».
Την επομένη (14 Μαΐου 2014) η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών (εκπροσωπεί περισσότερα από 20 Σωματεία Κωνσταντινουπολιτών σε Ελλάδα, Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία), σε σχετική ανακοίνωση της τονίζει τα εξής:
«Το Δ.Σ. της Οι.Ομ.Κω. έχοντας υπόψη τις δημοσιογραφικές πληροφορίες και ενέργειες κυβερνητικών βουλευτών της Τουρκίας για την εκ νέου μετατροπή του Ναού της του Θεού Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως σε τέμενος, αισθάνεται την ανάγκη να εκφράσει για ακόμη μια φορά, όπως το έχει κάνει ενώπιον των Αρχών της Τουρκίας και των Διεθνών Οργανισμών τα τελευταία χρόνια, ότι αποτελεί πράξη ύψιστης παραβίασης των θρησκευτικών ελευθεριών και μη σεβασμού άλλων θρησκειών και πολιτισμών, η μετατροπή εκκλησιών που κατά την Οθωμανική περίοδο είχαν μετατραπεί σε τεμένη και ενώ λειτουργούν σήμερα ως μουσεία επιτρέποντας να τα επισκέπτονται όλοι. Καλούμε την Κυβέρνηση της Τουρκίας να αναλογιστεί της ευθύνες της προς όλη την ανθρωπότητα και να απορρίψει τις προτάσεις που στερούνται λογικής και είναι άκρως αντίθετες στην αλληλοκατανόηση των θρησκειών, που είναι το μείζον ζητούμενο σήμερα από όλη την ανθρωπότητα. Συνθηματικές ενέργειες, από οποιαδήποτε κατεύθυνση κι αν έρχονται για την εκμετάλλευση της Αγίας Σοφίας για αλλότριους σκοπούς αλλά και επίκληση του δικαιώματος που πηγάζει από την κατάκτηση είναι αναχρονιστικές και απαράδεκτες. Τεκμηριωμένοι δε επιστημονικοί λόγοι συνηγορούν υπέρ της διατήρησης των μνημείων αυτών, που όντως αποτελούν παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας, ως μουσεία. Επίσης ως Δ.Σ. δηλώνουμε ότι συμφωνούμε απόλυτα με τα δηλωθέντα από την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό μας Πατριάρχη ότι πρέπει η Αγία Σοφία να παραμείνει μουσείο και σε περίπτωση που τεθεί θέμα της λειτουργίας της ως λατρευτικού χώρου, να λειτουργήσει ως εκκλησία που είχε αναγερθεί τον 6ο αιώνα μ.Χ.».
Συμπέρασμα: Εμείς προσυπογράφουμε την δήλωση του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου στα πλαίσια της επίσημης επίσκεψης του στην Γερμανία (Μαΐος 2014), στην οποία εκφράζει «Την πεποίθηση ότι η Αγία Σοφία δεν θα μετατραπεί σε μουσουλμανικό τέμενος» καθώς, όπως τόνισε, «θα επικρατήσει η λογική και το πραγματικό συμφέρον της Τουρκίας, που είναι να διατηρηθεί ως μουσείο».
Είναι πάντως πολύ πιθανό ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να δώσει, την 561η επέτειο από την άλωση της Κωνσταντινούπολης (29η Μαΐου 2014), μια εντυπωσιακή «παράσταση προσευχής» ενώπιον πλήθους τηλεοπτικών συνεργείων και δημοσιογράφων, μαζί με άλλους «προσκεκλημένους» στον ιερό χώρο της Αγίας Σοφίας.
Είναι εξ ίσου πιθανό, η παράσταση αυτή να αποτελεί μια επιχείρηση αντιπερισπασμού για την «άνευ όρων» άδεια λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης την οποία είναι αναγκασμένος να δώσει από την πολύ ισχυρή διεθνή πίεση που δέχεται η Τουρκική Κυβέρνηση εδώ και μια τουλάχιστον δεκαετία.
Σε κάθε περίπτωση, πιθανή εμμονή των ισλαμιστών να προσθέσουν στα ήδη λειτουργούντα 3.190 τζαμιά της Κωνσταντινούπολης και ένα ακόμα, είναι βέβαιο πως θα ξεσηκώσει μια άνευ προηγουμένου διεθνή κατακραυγή εναντίον της Τουρκίας όχι μόνο από τα εκατοντάδες εκατομμύρια των Χριστιανών σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά και κάθε πολιτισμένο άνθρωπο ανεξαρτήτως θρησκείας.
